DOI Artikel:
Różycka-Bryzek, Anna: Wyobrażenia aniołow w bizantyńsko-ruskich malowidłach kaplicy Św. Trójcy na zamku w Lublinie (1418)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20408#0056
32. Siedmiu archaniołów i dziewięć chórów anielskich
wokół Trójcy św., ikona ruska, w. XVII (rys. według
N. P. Kondakowa)
zaczęły serafiny i cherubiny, jak np. w kościo-
łach Mistry w. XIV, Afendiko i Pantanassa (za-
pewne w nawiązaniu do typu zrealizowanego
w mozaikach Hagii Sofii z w. IX, por. wyżej
s. 28) 95. Przyjąwszy znaną już od czasów wcze-
snej egzegezy biblijnej identyfikację ewangeli-
stów z czterema istotami w wizji Jana, jak
również z cherubinami, obecność ich w pen-
dentywach tłumaczy się — zgodnie z funkcją
architektoniczną tych wspierających kopułę ele-
mentów budowli — symboliczną rolą podtrzy-
mywania tronu Boga w majestacie, ukazanego
w postaci Chrystusa w mandorli pośrodku kopuły.
Rolę tę można rozumieć w wymiarze kosmicznym,
odnoszącym się do bóstwa dźwiganego przez siły
niebiańskie, jak w ziemskim, dotyczącym wcielo-
ry aniołów (D i d r o n, o. c., s. 423—424 i 447—448). —
Por. też D e m u s, The Mosaics oj Norman Sicily, s. 210.
95 Dufrenne, Les programmes iconographiąues
des eglises byzantines de Mistra, s. 10 i 22.
96 Przyjmując chrystologiczną interpretację czterech
istot w wizji Jana, symbolikę ich odniósł do ewangeli-
stów Ireneusz z Lionu (ok. 140-ok. 202), który przepro-
wadził także paralelę między ewangelistami a cherubi-
nami Ezechiela widząc w nich —. podobnie jak w w. III
Hipolit Rzymski — ich prefigury z powodu analogicz-
nego miejsca, przez jednych zajmowanego w systemie
niebiańskim, przez drugich w Kościele ziemskim. Por.
Osieczkowska, o. c., s. 39. — L’Orange, o. c., s. 127
i n. — K. W e s s e 1, Evangelistensymbole [w:] Realle-
xikon zur byzantinischen Kunst, II, 1971, szp. 508. —
nego Logosu i jego nauki, której głównymi pod-
porami są ewangeliści96.
Wyobrażenia aniołów pierwszej triady roz-
przestrzeniły się też wyżej, na tambur i dolną
strefę kopuły 97, ponadto na kopuły boczne, a tak-
że sklepienia podrzędniejszych części kościoła
i kaplic. Za przykłady mogą służyć: serafiny, che-
rubiny i trony wplecione w medalion Pantokra-
tora i pomiędzy proroków w mozaikach kopuły
kościoła Paragoritissy w Arta z początku w.
33. Anioł-diakon. Kaplica zamkowa w Lublinie, malowi-
dło na sklepieniu wschodniego przęsła prezbiterium (fot.
J. Urbanowicz)
Pallas, o. c., szp. 60. — Dobrzeniecki, o. c., cz. 1,
1973, s. 35—36.
97 Obecność „wieloocznych” i „sześcioskrzydłyeh”
u podstawy kopuły jest poświadczona wprawdzie już
z końcem w. IX w kazaniu cesarza Leona VI na konse-
krację kościoła fundacji Stylianosa Zaoutzasa (por.
C. Mango, The Art of the Byzantine Empire 312-1453,
Sources and Documents in the History of Art Series,
Englewood Cliffs, N. J. 1972, s. 203—204), jednakże za-
chowane zabytki mówią o szerokim przyjęciu się tego
typu programu dopiero w okresie późniejszym. Por.
Dufrenne, Les programmes iconographiąues des
coupoles dans less eglises du monde byzantin et post-
byzantin, s. 196—199.
48
wokół Trójcy św., ikona ruska, w. XVII (rys. według
N. P. Kondakowa)
zaczęły serafiny i cherubiny, jak np. w kościo-
łach Mistry w. XIV, Afendiko i Pantanassa (za-
pewne w nawiązaniu do typu zrealizowanego
w mozaikach Hagii Sofii z w. IX, por. wyżej
s. 28) 95. Przyjąwszy znaną już od czasów wcze-
snej egzegezy biblijnej identyfikację ewangeli-
stów z czterema istotami w wizji Jana, jak
również z cherubinami, obecność ich w pen-
dentywach tłumaczy się — zgodnie z funkcją
architektoniczną tych wspierających kopułę ele-
mentów budowli — symboliczną rolą podtrzy-
mywania tronu Boga w majestacie, ukazanego
w postaci Chrystusa w mandorli pośrodku kopuły.
Rolę tę można rozumieć w wymiarze kosmicznym,
odnoszącym się do bóstwa dźwiganego przez siły
niebiańskie, jak w ziemskim, dotyczącym wcielo-
ry aniołów (D i d r o n, o. c., s. 423—424 i 447—448). —
Por. też D e m u s, The Mosaics oj Norman Sicily, s. 210.
95 Dufrenne, Les programmes iconographiąues
des eglises byzantines de Mistra, s. 10 i 22.
96 Przyjmując chrystologiczną interpretację czterech
istot w wizji Jana, symbolikę ich odniósł do ewangeli-
stów Ireneusz z Lionu (ok. 140-ok. 202), który przepro-
wadził także paralelę między ewangelistami a cherubi-
nami Ezechiela widząc w nich —. podobnie jak w w. III
Hipolit Rzymski — ich prefigury z powodu analogicz-
nego miejsca, przez jednych zajmowanego w systemie
niebiańskim, przez drugich w Kościele ziemskim. Por.
Osieczkowska, o. c., s. 39. — L’Orange, o. c., s. 127
i n. — K. W e s s e 1, Evangelistensymbole [w:] Realle-
xikon zur byzantinischen Kunst, II, 1971, szp. 508. —
nego Logosu i jego nauki, której głównymi pod-
porami są ewangeliści96.
Wyobrażenia aniołów pierwszej triady roz-
przestrzeniły się też wyżej, na tambur i dolną
strefę kopuły 97, ponadto na kopuły boczne, a tak-
że sklepienia podrzędniejszych części kościoła
i kaplic. Za przykłady mogą służyć: serafiny, che-
rubiny i trony wplecione w medalion Pantokra-
tora i pomiędzy proroków w mozaikach kopuły
kościoła Paragoritissy w Arta z początku w.
33. Anioł-diakon. Kaplica zamkowa w Lublinie, malowi-
dło na sklepieniu wschodniego przęsła prezbiterium (fot.
J. Urbanowicz)
Pallas, o. c., szp. 60. — Dobrzeniecki, o. c., cz. 1,
1973, s. 35—36.
97 Obecność „wieloocznych” i „sześcioskrzydłyeh”
u podstawy kopuły jest poświadczona wprawdzie już
z końcem w. IX w kazaniu cesarza Leona VI na konse-
krację kościoła fundacji Stylianosa Zaoutzasa (por.
C. Mango, The Art of the Byzantine Empire 312-1453,
Sources and Documents in the History of Art Series,
Englewood Cliffs, N. J. 1972, s. 203—204), jednakże za-
chowane zabytki mówią o szerokim przyjęciu się tego
typu programu dopiero w okresie późniejszym. Por.
Dufrenne, Les programmes iconographiąues des
coupoles dans less eglises du monde byzantin et post-
byzantin, s. 196—199.
48