DOI article:
Franckowiak, Franciszek: Krakowski ołtarz Dominikanów, jego treści i wygląd
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.20408#0082
Złożenie do grobu
Obraz ten prezentuje moment, w którym Jó-
zef z Arymatei wraz z Nikodemem wsuwają cia-
ło Chrystusa do grobu (ryc. 36). Piszą o tym wszy-
scy ewangeliści. Ciało Jezusa spowija całun na-
zywany w Ewangelii św. Jana othoniois, u sy-
noptyków — sindonem. Nikodem trzyma mniej-
szy kawałek płótna, sudarion, służący do przykry-
wania twarzy zmarłego (ryc. 37) °7.
23. Biczowanie, kwatera ołtarza dominikańskiego. Kla-
sztor Dominikanów w Krakowie (fot. Z. Malinowski)
Architektura grobu przedstawionego na obra-
zie wskazuje, że Mistrz Pasji wiedział, jak budo-
wano groby w Palestynie. Grób ten składa się
z dwóch części, z których obie wydrążone były
w zboczu wzgórza (fragment tego wzgórza wi-
doczny jest w prześwicie grobu ponad głową
Chrystusa). W jego przedniej części znajdował się
57 Mt. 27, 59—60; Mk. 15, 46; Łk. 23, 53; Jan 19, 40.
Por. na ten temat E. Dąbrowski, Sprawa całunu tu-
ryńskiego (Znak, V, 1950, nr 25, s. 317).
rodzaj przedsionka, z którego wyziera głowa męż-
czyzny podtrzymującego ciało Jezusa. Za przed-
sionkiem mieścił się grób właściwy, w którego
ścianie znajdowała się ławeczka mająca służyć ja-
ko miejsce spoczynku ciała. Otwór grobowy za-
mykany był ciężkim kamieniem, który jednakże
w naszym obrazie został pominięty.
Zmartwychwstanie
Ostatni obraz cyklu pasyjnego uległ zniszcze-
niu w trzech czwartych powierzchni i z tego po-
wodu nie nadaje się do szczegółowej analizy. Tym
niemniej można odczytać temat przedstawienia
i układ kompozycji (ryc. 38).
Centralną postacią tej sceny jest zwycięski
Chrystus opuszczający grób, w którym go pocho-
wano. W lewej ręce trzyma włócznię — symbol
zwycięstwa, prawą podniósł w geście błogosła-
wieństwa. Grób opuszczony przez Chrystusa jest
tym samym grobem, jaki widzieliśmy w scenie
poprzedniej. Przebiegli Żydzi, pamiętając Jezuso-
wą przepowiednię zmartwychwstania, zwrócili się
do Piłata z prośbą o wystawienie straży przed
grobem. Pisze o tym św. Mateusz 57 58, którego re-
lacji artysta nasz pozostał wierny.
3. REKONSTRUKCJA
PIERWOTNEGO WYGLĄDU OŁTARZA
Wykrycie tematycznych i formalnych powią-
zań między odpowiednimi scenami obydwu cy-
klów mogłoby być pomocne do rozwiązania pier-
wotnego układu całości przedstawień naszego ołta-
rza. Jak się bowiem okazuje, wiązanie określonych
scen z życia Chrystusa i Marii nie było w śred-
niowieczu przypadkowe. Na przykład na odwro-
cie sceny Zwiastowania malowano zwykle przed-
stawienie Ostatniej Wieczerzy (co powtarza się
również na kwaterze ołtarza dominikańskiego)
powodując się symboliczną koincydencją tych
zdarzeń. W momencie Zwiastowania Bóg przy-
brał bowiem naturę także ludzką, w czasie zaś
Ostatniej Wieczerzy przemienił chleb w ciało,
a wino w krew 59.
Pomocne mogłyby tu być również na pewno
badania związków między tematami każdego z cy-
klów z osobna. W Ikonografii Rćau 60 znajdujemy
informację o pewnej prawidłowości następowania
58 Mt. 27, 62—66.
59 R e a u, o. c., t. 2, s. 174.
74
Obraz ten prezentuje moment, w którym Jó-
zef z Arymatei wraz z Nikodemem wsuwają cia-
ło Chrystusa do grobu (ryc. 36). Piszą o tym wszy-
scy ewangeliści. Ciało Jezusa spowija całun na-
zywany w Ewangelii św. Jana othoniois, u sy-
noptyków — sindonem. Nikodem trzyma mniej-
szy kawałek płótna, sudarion, służący do przykry-
wania twarzy zmarłego (ryc. 37) °7.
23. Biczowanie, kwatera ołtarza dominikańskiego. Kla-
sztor Dominikanów w Krakowie (fot. Z. Malinowski)
Architektura grobu przedstawionego na obra-
zie wskazuje, że Mistrz Pasji wiedział, jak budo-
wano groby w Palestynie. Grób ten składa się
z dwóch części, z których obie wydrążone były
w zboczu wzgórza (fragment tego wzgórza wi-
doczny jest w prześwicie grobu ponad głową
Chrystusa). W jego przedniej części znajdował się
57 Mt. 27, 59—60; Mk. 15, 46; Łk. 23, 53; Jan 19, 40.
Por. na ten temat E. Dąbrowski, Sprawa całunu tu-
ryńskiego (Znak, V, 1950, nr 25, s. 317).
rodzaj przedsionka, z którego wyziera głowa męż-
czyzny podtrzymującego ciało Jezusa. Za przed-
sionkiem mieścił się grób właściwy, w którego
ścianie znajdowała się ławeczka mająca służyć ja-
ko miejsce spoczynku ciała. Otwór grobowy za-
mykany był ciężkim kamieniem, który jednakże
w naszym obrazie został pominięty.
Zmartwychwstanie
Ostatni obraz cyklu pasyjnego uległ zniszcze-
niu w trzech czwartych powierzchni i z tego po-
wodu nie nadaje się do szczegółowej analizy. Tym
niemniej można odczytać temat przedstawienia
i układ kompozycji (ryc. 38).
Centralną postacią tej sceny jest zwycięski
Chrystus opuszczający grób, w którym go pocho-
wano. W lewej ręce trzyma włócznię — symbol
zwycięstwa, prawą podniósł w geście błogosła-
wieństwa. Grób opuszczony przez Chrystusa jest
tym samym grobem, jaki widzieliśmy w scenie
poprzedniej. Przebiegli Żydzi, pamiętając Jezuso-
wą przepowiednię zmartwychwstania, zwrócili się
do Piłata z prośbą o wystawienie straży przed
grobem. Pisze o tym św. Mateusz 57 58, którego re-
lacji artysta nasz pozostał wierny.
3. REKONSTRUKCJA
PIERWOTNEGO WYGLĄDU OŁTARZA
Wykrycie tematycznych i formalnych powią-
zań między odpowiednimi scenami obydwu cy-
klów mogłoby być pomocne do rozwiązania pier-
wotnego układu całości przedstawień naszego ołta-
rza. Jak się bowiem okazuje, wiązanie określonych
scen z życia Chrystusa i Marii nie było w śred-
niowieczu przypadkowe. Na przykład na odwro-
cie sceny Zwiastowania malowano zwykle przed-
stawienie Ostatniej Wieczerzy (co powtarza się
również na kwaterze ołtarza dominikańskiego)
powodując się symboliczną koincydencją tych
zdarzeń. W momencie Zwiastowania Bóg przy-
brał bowiem naturę także ludzką, w czasie zaś
Ostatniej Wieczerzy przemienił chleb w ciało,
a wino w krew 59.
Pomocne mogłyby tu być również na pewno
badania związków między tematami każdego z cy-
klów z osobna. W Ikonografii Rćau 60 znajdujemy
informację o pewnej prawidłowości następowania
58 Mt. 27, 62—66.
59 R e a u, o. c., t. 2, s. 174.
74