DOI Artikel:
Dobrowolski, Tadeusz: Rodowód stylistyczny krakowskiego ołtarza Dominikanów
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20408#0098
5. Adoracja Dzieciątka, kwatera ołtarza. Klasztor Domi-
nikanów w Krakowie (fot. Z. Malinowski)
wołać się jeszcze na wspólne szczegóły kostiumo-
we, lecz te mogą być dyktowane uniwersalną mo-
dą, chociaż nie zawsze. Można by też zgłosić za-
strzeżenie, że i cytowane analogie pojawiały się
czasem w wyniku wspólnych schematów w obrę-
bie malarstwa środkowoeuropejskiego, lecz z me-
todologicznego punktu widzenia na większą wiarę
zasługują wzajemne zależności obiektów bliższych
sobie terytorialnie, nieznacznie oddalonych od sie-
bie. Ważniejsze jednak wydaje się zjawisko wspól-
nej z przeszłością atmosfery duchowej — i este-
tycznej, trudniejszej do sprecyzowania w katego-
riach racjonalnych przy pomocy odpowiednich
sformułowań słownych, łatwiejszej zaś do zrozu-
mienia poprzez odbiór emocjonalny. Wchodzi w
grę klimat naiwnego liryzmu i łagodnej poezji,
wywołany środkami plastycznymi, dalekimi jesz-
cze od wirtuozerii. Spokojnej atmosferze cyklów
przeciwstawiają się dwie tylko wspomniane już,
bardziej dramatyczne sceny: Biczowanie i Nie-
4 A. Csanky, A bartfai Madonna kep (Az Orsza-
ges Magyar Szepmuveszeti Muzeum Evkónyvei — Jahr-
sienie krzyża (F, ryc. 23, 32), odznaczające się
niewątpliwą ekspresją i wzbogacające rejestr ty-
pów fizjonomicznych wykrzywionymi karykatu-
ralnie twarzami oprawców.
Pomimo licznych zbliżeń ołtarza do lokalnej
sztuki fazy poprzedniej, dadzą się zasupłać także
węzły powinowactwa między retabulum domini-
kańskim a zagranicą. N. Csanky dostrzegał więź
między ołtarzem bardiowskim a cyklem tablic
dominikańskich, pisząc, że dzieła te „mówią o za-
skakująco ciasnych związkach” 4. Zestawiał także
retabulum krakowskie z ołtarzem św. Elżbiety
w koszyckim kościele parafialnym, zdając sobie
sprawę z faktu, że zabytek krakowski jest wcześ-
niejszy od ołtarza w Koszycach, ukończonego do-
piero w r. 1477 5. Można by więc przyjąć wpływ
dzieła krakowskiego na koszyckie, gdyby nie to,
6. Adoracja Dzieciątka (fragment) Mistrza wiedeńskiej
Adoracji; ok. r. 1415—20. Kunsthistorisches Museum w
Wiedniu (wg K. Oettingera)
biicher des Museums der Bildenden Kiinste in Budapest,
Budapest 13, X, 1940, Budapest 1941, s. 72).
s Tamże, s. 69, 71.
90
nikanów w Krakowie (fot. Z. Malinowski)
wołać się jeszcze na wspólne szczegóły kostiumo-
we, lecz te mogą być dyktowane uniwersalną mo-
dą, chociaż nie zawsze. Można by też zgłosić za-
strzeżenie, że i cytowane analogie pojawiały się
czasem w wyniku wspólnych schematów w obrę-
bie malarstwa środkowoeuropejskiego, lecz z me-
todologicznego punktu widzenia na większą wiarę
zasługują wzajemne zależności obiektów bliższych
sobie terytorialnie, nieznacznie oddalonych od sie-
bie. Ważniejsze jednak wydaje się zjawisko wspól-
nej z przeszłością atmosfery duchowej — i este-
tycznej, trudniejszej do sprecyzowania w katego-
riach racjonalnych przy pomocy odpowiednich
sformułowań słownych, łatwiejszej zaś do zrozu-
mienia poprzez odbiór emocjonalny. Wchodzi w
grę klimat naiwnego liryzmu i łagodnej poezji,
wywołany środkami plastycznymi, dalekimi jesz-
cze od wirtuozerii. Spokojnej atmosferze cyklów
przeciwstawiają się dwie tylko wspomniane już,
bardziej dramatyczne sceny: Biczowanie i Nie-
4 A. Csanky, A bartfai Madonna kep (Az Orsza-
ges Magyar Szepmuveszeti Muzeum Evkónyvei — Jahr-
sienie krzyża (F, ryc. 23, 32), odznaczające się
niewątpliwą ekspresją i wzbogacające rejestr ty-
pów fizjonomicznych wykrzywionymi karykatu-
ralnie twarzami oprawców.
Pomimo licznych zbliżeń ołtarza do lokalnej
sztuki fazy poprzedniej, dadzą się zasupłać także
węzły powinowactwa między retabulum domini-
kańskim a zagranicą. N. Csanky dostrzegał więź
między ołtarzem bardiowskim a cyklem tablic
dominikańskich, pisząc, że dzieła te „mówią o za-
skakująco ciasnych związkach” 4. Zestawiał także
retabulum krakowskie z ołtarzem św. Elżbiety
w koszyckim kościele parafialnym, zdając sobie
sprawę z faktu, że zabytek krakowski jest wcześ-
niejszy od ołtarza w Koszycach, ukończonego do-
piero w r. 1477 5. Można by więc przyjąć wpływ
dzieła krakowskiego na koszyckie, gdyby nie to,
6. Adoracja Dzieciątka (fragment) Mistrza wiedeńskiej
Adoracji; ok. r. 1415—20. Kunsthistorisches Museum w
Wiedniu (wg K. Oettingera)
biicher des Museums der Bildenden Kiinste in Budapest,
Budapest 13, X, 1940, Budapest 1941, s. 72).
s Tamże, s. 69, 71.
90