DOI Artikel:
Kornecki, Marian: Hanna Pieńkowska (1917 - 1976)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20408#0158
zerwatów tej ginącej gałęzi architektury. Szcze-
gólnie ważnym zadaniem w tej dziedzinie stała
się organizacja i budowa skansenów, jako jedynej
realnej formy uratowania najcenniejszych war-
tości kultury ludowej. Dr Pieńkowska szybko
zorientowała się w sytuacji, podejmując z pasją
szeroką działalność. Była autorem programu sieci
parków etnograficznych ziemi krakowskiej i ini-
cjatorką jego stopniowej realizacji. Szczególnie
wiele wysiłku poświęciła przy organizacji i roz-
budowie umiłowanego przez Nią Orawskiego Par-
ku Etnograficznego w Zubrzycy Górnej; przy jej
wydatnej pomocy powstał Sądecki Park Etnogra-
ficzny (otwarty w 1975 r.), trwają również daleko
posunięte prace przy skansenie w Lipowcu. Przy
współinicjatywie prof. dr. Gerarda Ciołka przy-
gotowane zostały podstawy teoretyczne i mate-
riały dokumentacyjne dla przyszłego Podhalań-
skiego Parku Etnograficznego oraz skansenu Do-
liny Dunajca w Łopusznej, którego idea łączy się
z realizacją zapory wodnej w rejonie Czorsztyna
i Niedzicy. Wysiłki dr Pieńkowskiej przyczyniły
się do kompleksowej ochrony zespołu Chochoło-
wa, unikalnej wsi-rezerwatu, jak też zabytkowej,
historycznej dzielnicy Zakopanego — ul. Kościeli-
skiej. Szereg zabytków budownictwa drewniane-
go zabezpieczono „in situ”, niektórym nadając
nowe funkcje społeczne, np. dawnym karczmom
w Suchej Beskidzkiej i Jeleśni. Dzięki Jej stara-
niom i przy pomocy środków państwowych objęto
konserwacją szereg niszczejących kościołów drew-
nianych — wybitnych zabytków regionu krakow-
skiego. Na czoło wysuwają się kompleksowe i eks-
perymentalne prace podjęte w słynnym kościółku
w Dębnie Podhalańskim, przy którym uczestni-
czył zespół najwybitniejszych specjalistów w za-
kresie konserwacji drewna. Zespołem kierował
prof. dr Franciszek Krzysik ze Szkoły Głównej
Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie.
Zdając sobie sprawę z niemożności uratowa-
nia wszystkiego, dr Pieńkowska inicjowała bada-
nia nad ginącym budownictwem drewnianym,
zwłaszcza na Podhalu, gdzie przeprowadzono kom-
pleksowe studia na obszarach przyszłego zalewu
na Dunajcu, zarówno siłami własnego zespołu
konserwatorskiego, jak i Zespołu Architektury
Krajobrazu Politechniki Krakowskiej pod kierun-
kiem doc. dr. arch. Janusza Bogdanowskiego.
Osobiście zaangażowała się w trudną walkę o ura-
towanie unikalnego zespołu zabytkowego budow-
nictwa pasterskiego w Tatrach.
4. Zagospodarowanie zabytków jako kubatury
użytkowej na cele różnych instytucji, które rów-
nocześnie pełniłyby funkcje mecenasów utrzymu-
jących i eksponujących wartości zabytkowe zaj-
mowanych przez siebie obiektów. Ta dziedzina
nasuwała szczególnie wiele trudności i była przy-
czyną licznych konfliktów; wiązała się z koniecz-
nością przełamywania niechęci, niezrozumienia,
a czasem złej woli. Wymagała nierzadko gorącz-
kowych interwencji konserwatorskich w wyści-
gu z postępem dewastacji, wobec permanentnie
odradzających się stanów zagrożenia. W ciągu lat
sytuacja zmierzała ku zadowalającemu rozwią-
zaniu.
5. Inicjowanie programowych badań w zakre-
sie archeologii, architektury obronnej i artystycz-
nego detalu zabytków. W następstwie przepro-
wadzono szereg prac naukowo-badawczych, z któ-
rych niejedne przyniosły znaczne osiągnięcia na-
ukowe. Tak było w Tyńcu, gdzie w związku
z Tysiącleciem Państwa Polskiego prowadzono
badania pod kierunkiem prof. dra Lecha Kalino-
wskiego z ramienia Instytutu Historii Sztuki Uni-
wersytetu Jagiellońskiego. Dr Pieńkowska inicjo-
wała i nadzorowała prace przy konserwacji za-
bytków ruchomych, które przyniosły wiele odkryć
: trwałe zabezpieczenie wielu dzieł sztuki wszyst-
kich niemal epok.
Prace te prowadzone były w województwie
krakowskim na największą skalę, w sposób nau-
kowy i nowoczesny. Uczestniczyli w nich w więk-
szości konserwatorzy-praktycy, naukowcy i wy-
chowankowie Studium Konserwacji Dzieł Sztuki
Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.
W ten sposób kształtowały się kolejne specjal-
ności zawodowe dr Pieńkowskiej. Obok pogłębio-
nej specjalizacji w zakresie problematyki malar-
stwa ściennego (12 publikacji), jeszcze w latach
pięćdziesiątych — nie bez inicjatywy męża, mgr.
Tadeusza Staicha — zwraca swe zainteresowania
ku problematyce kultury ludowej ziem górskich.
Znajduje to swe odbicie nie tylko w inicjatywach
konserwatorskich, lecz także w działalności popu-
laryzatorskiej o zakroju nawet literackim. Hanna
Pieńkowska zdobywa sobie uznanie jako współ-
autorka (wraz z mężem) okazałej książki Drogami
skalnej ziemi (1956). Wędrując po Podhalu niemal
od wsi do wsi, pozyskuje wszędzie przyjaciół, jest
znana i szanowana przez szeroki krąg czasem cał-
kiem prostych ludzi, których zdobywa dla wiel-
kiej sprawy ratowania świadectwa przeszłości kul-
turowej.
W ogóle Hanna Pieńkowska umiała pozyski-
wać sobie działaczy społecznych pobudzając ich
inicjatywę. Przyniosło to nawet poważne rezul-
taty konserwatorskie — tak było w Dobczycach,
Lanckoronie, Wojniczu, a przede wszystkim na
Podhalu. Znane są również burzliwe koleje
,, eksperymentu lanckorońskiego”, mającego za-
149
gólnie ważnym zadaniem w tej dziedzinie stała
się organizacja i budowa skansenów, jako jedynej
realnej formy uratowania najcenniejszych war-
tości kultury ludowej. Dr Pieńkowska szybko
zorientowała się w sytuacji, podejmując z pasją
szeroką działalność. Była autorem programu sieci
parków etnograficznych ziemi krakowskiej i ini-
cjatorką jego stopniowej realizacji. Szczególnie
wiele wysiłku poświęciła przy organizacji i roz-
budowie umiłowanego przez Nią Orawskiego Par-
ku Etnograficznego w Zubrzycy Górnej; przy jej
wydatnej pomocy powstał Sądecki Park Etnogra-
ficzny (otwarty w 1975 r.), trwają również daleko
posunięte prace przy skansenie w Lipowcu. Przy
współinicjatywie prof. dr. Gerarda Ciołka przy-
gotowane zostały podstawy teoretyczne i mate-
riały dokumentacyjne dla przyszłego Podhalań-
skiego Parku Etnograficznego oraz skansenu Do-
liny Dunajca w Łopusznej, którego idea łączy się
z realizacją zapory wodnej w rejonie Czorsztyna
i Niedzicy. Wysiłki dr Pieńkowskiej przyczyniły
się do kompleksowej ochrony zespołu Chochoło-
wa, unikalnej wsi-rezerwatu, jak też zabytkowej,
historycznej dzielnicy Zakopanego — ul. Kościeli-
skiej. Szereg zabytków budownictwa drewniane-
go zabezpieczono „in situ”, niektórym nadając
nowe funkcje społeczne, np. dawnym karczmom
w Suchej Beskidzkiej i Jeleśni. Dzięki Jej stara-
niom i przy pomocy środków państwowych objęto
konserwacją szereg niszczejących kościołów drew-
nianych — wybitnych zabytków regionu krakow-
skiego. Na czoło wysuwają się kompleksowe i eks-
perymentalne prace podjęte w słynnym kościółku
w Dębnie Podhalańskim, przy którym uczestni-
czył zespół najwybitniejszych specjalistów w za-
kresie konserwacji drewna. Zespołem kierował
prof. dr Franciszek Krzysik ze Szkoły Głównej
Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie.
Zdając sobie sprawę z niemożności uratowa-
nia wszystkiego, dr Pieńkowska inicjowała bada-
nia nad ginącym budownictwem drewnianym,
zwłaszcza na Podhalu, gdzie przeprowadzono kom-
pleksowe studia na obszarach przyszłego zalewu
na Dunajcu, zarówno siłami własnego zespołu
konserwatorskiego, jak i Zespołu Architektury
Krajobrazu Politechniki Krakowskiej pod kierun-
kiem doc. dr. arch. Janusza Bogdanowskiego.
Osobiście zaangażowała się w trudną walkę o ura-
towanie unikalnego zespołu zabytkowego budow-
nictwa pasterskiego w Tatrach.
4. Zagospodarowanie zabytków jako kubatury
użytkowej na cele różnych instytucji, które rów-
nocześnie pełniłyby funkcje mecenasów utrzymu-
jących i eksponujących wartości zabytkowe zaj-
mowanych przez siebie obiektów. Ta dziedzina
nasuwała szczególnie wiele trudności i była przy-
czyną licznych konfliktów; wiązała się z koniecz-
nością przełamywania niechęci, niezrozumienia,
a czasem złej woli. Wymagała nierzadko gorącz-
kowych interwencji konserwatorskich w wyści-
gu z postępem dewastacji, wobec permanentnie
odradzających się stanów zagrożenia. W ciągu lat
sytuacja zmierzała ku zadowalającemu rozwią-
zaniu.
5. Inicjowanie programowych badań w zakre-
sie archeologii, architektury obronnej i artystycz-
nego detalu zabytków. W następstwie przepro-
wadzono szereg prac naukowo-badawczych, z któ-
rych niejedne przyniosły znaczne osiągnięcia na-
ukowe. Tak było w Tyńcu, gdzie w związku
z Tysiącleciem Państwa Polskiego prowadzono
badania pod kierunkiem prof. dra Lecha Kalino-
wskiego z ramienia Instytutu Historii Sztuki Uni-
wersytetu Jagiellońskiego. Dr Pieńkowska inicjo-
wała i nadzorowała prace przy konserwacji za-
bytków ruchomych, które przyniosły wiele odkryć
: trwałe zabezpieczenie wielu dzieł sztuki wszyst-
kich niemal epok.
Prace te prowadzone były w województwie
krakowskim na największą skalę, w sposób nau-
kowy i nowoczesny. Uczestniczyli w nich w więk-
szości konserwatorzy-praktycy, naukowcy i wy-
chowankowie Studium Konserwacji Dzieł Sztuki
Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.
W ten sposób kształtowały się kolejne specjal-
ności zawodowe dr Pieńkowskiej. Obok pogłębio-
nej specjalizacji w zakresie problematyki malar-
stwa ściennego (12 publikacji), jeszcze w latach
pięćdziesiątych — nie bez inicjatywy męża, mgr.
Tadeusza Staicha — zwraca swe zainteresowania
ku problematyce kultury ludowej ziem górskich.
Znajduje to swe odbicie nie tylko w inicjatywach
konserwatorskich, lecz także w działalności popu-
laryzatorskiej o zakroju nawet literackim. Hanna
Pieńkowska zdobywa sobie uznanie jako współ-
autorka (wraz z mężem) okazałej książki Drogami
skalnej ziemi (1956). Wędrując po Podhalu niemal
od wsi do wsi, pozyskuje wszędzie przyjaciół, jest
znana i szanowana przez szeroki krąg czasem cał-
kiem prostych ludzi, których zdobywa dla wiel-
kiej sprawy ratowania świadectwa przeszłości kul-
turowej.
W ogóle Hanna Pieńkowska umiała pozyski-
wać sobie działaczy społecznych pobudzając ich
inicjatywę. Przyniosło to nawet poważne rezul-
taty konserwatorskie — tak było w Dobczycach,
Lanckoronie, Wojniczu, a przede wszystkim na
Podhalu. Znane są również burzliwe koleje
,, eksperymentu lanckorońskiego”, mającego za-
149