DOI Artikel:
Gębarowicz, Mieczysław: Wawrzyniec-Laurenty Krzczonowicz, nieznany sztycharz drugiej połowy XVII wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20404#0078
której walory malarskie środkami graficznymi
oddawał bardzo pomysłowo. Najpełniej przeja-
wiło się to w traktowaniu zmasowanych oddzia-
łów wojskowych. Rozmieszcza je w terenie prze-
ważnie jako regularne bryły geometryczne róż-
nej wielkości, że zaś patrzy na nie z góry i z
ukosa, widzi tylko ich trzy ścianki. Tworzą je
dwa skrajne szeregi, w których poszczególne po-
stacie są wyraźnie rysowane, a że razem zakre-
ślają one jakby literę L, przestrzeń między jej
ramionami zapełnia zmasowana reszta żołnierzy,
nad którą powiewają rozwinięte chorągwie. Taką
zbitą masę ludzką w oddziałach pieszych z krót-
ką bronią przedstawia on najczęściej jako morze
schematycznie traktowanych głów i ramlion, nie
zawsze logicznie zorientowanych w stosunku do
linii frontu albo kierunku marszu. W oddziałach
natomiast z kopiami skrajne, zewnętrzne szere-
gi są odpowiednio podwyższone, przestrzeń zaś
między nlimi wypełniają regularne rzędy kropek,
oznaczających ostrza kopii (ryc. 6, 8). Tu jednak
dochodzi do głosu malarz, który wie, że współ-
czynnikiem kształtującym formę jest światło i po-
wietrze. Te zaś artysta umie bardzo udatnie i
prosto przetłumaczyć na formę graficzną, jako
normalne szrafowanie, rzadko tylko przechodzą-
ce w siatkę. W ten sposób cieniuje on także sła-
biej oświetlone szeregi w oddziałach albo bar-
dziej oddalone części kolumn wojska (ryc. 6, 8).
Szrafowanie było środkiem technicznym, któ-
ry rozmaicie zastosowywany, został jednym z
8. Wawrzyniec-Laurenty Krzczonowicz, Bitwa pod Cho- elementów indywidualnego stylu Krzczonowicza.
cimiem, fragment (wojska litewskie) Jeg0 zapowiedź znajduje się i w naszym sztychu.
Tak np. koryto — aperspektywicznie zresztą tra-
ktowanego — Dniestru pokrywają cienkie szrafy,
zu, których kontury, zaznaczone kreską, wzmo- które w pewnych odstępach przerywają prosto-
cnioną dość szeroką smugą siateczki, zupełnie za- padłe zygzaki prześwitów, dobrze oddające spo-
wodzą. Nieco lepiej udało się artyście urozma- kojny nurt głębokiej rzeki. Tylko kierunek jej
icić płaskość pola walki, ożywiają je bowiem gę- biegu oznacza strzałka, przypominająca herb Lis,
sto rozrzucone kępy trawy i lekko gnącymi slię może bezwiedne zapożyczenie z tak modnej wów-
kreskami zaznaczony relief terenu. czas literatury panegiryCznej. Inne zastosowanie
Pełną jednak kompensację tych potknięć i tego zabiegu technicznego przedstawiają sylwet-
uników stanowi niezrównana galeria pojedyn- ki drzew, których lekko okonturowane korony
czych postaci, rozmieszczonych między zwartymi wypełniają drobne zespoły szraf, ożywione ciem-
oddziałami żołnierzy. Ci uciekający Turcy i na- nymi kropkami; tutaj zabieg ten oddaje lekkość
oierający na nich Litwini, a zwłaszcza oficero- luźnego poszycia liściastych roślin (ryc. 7, 8).
wie przed frontem oddziałów, albo dowódcy i Tak zatem talent, inwencja i biegłość techni-
adiutanci na koniach, w sylwetach, pozach i ru- czna z jednej strony, niedostatki przygotowania
chach są nie tylko dobrze podpatrzeni, ale i tra- teoretycznego i doświadczenia z drugiej stworzy-
fnie scharakteryzowani. ly swoistą całość, z której sam Krzczonowicz
Krzczonowicz, jak wspomniano wyżej, był u- był — zdaje się — zadowolony, skoro dzieło to
talentowanym artystą, i to nie tylko sztycharzem, uzupełnił pełną sygnaturą, stwierdzającą autor-
ale i malarzem. Jako sztycharz musiał oczywiś- stwo zarówno pomysłu, jak i szaty graficznej,
cie oddawać pierwszeństwo kresce, ale formę Zresztą mógł być dumny, chociaż wtedy zape-
widział on często również jako plamę barwną, wne nie uświadamiał sobie tego, że był to pierw-
72
oddawał bardzo pomysłowo. Najpełniej przeja-
wiło się to w traktowaniu zmasowanych oddzia-
łów wojskowych. Rozmieszcza je w terenie prze-
ważnie jako regularne bryły geometryczne róż-
nej wielkości, że zaś patrzy na nie z góry i z
ukosa, widzi tylko ich trzy ścianki. Tworzą je
dwa skrajne szeregi, w których poszczególne po-
stacie są wyraźnie rysowane, a że razem zakre-
ślają one jakby literę L, przestrzeń między jej
ramionami zapełnia zmasowana reszta żołnierzy,
nad którą powiewają rozwinięte chorągwie. Taką
zbitą masę ludzką w oddziałach pieszych z krót-
ką bronią przedstawia on najczęściej jako morze
schematycznie traktowanych głów i ramlion, nie
zawsze logicznie zorientowanych w stosunku do
linii frontu albo kierunku marszu. W oddziałach
natomiast z kopiami skrajne, zewnętrzne szere-
gi są odpowiednio podwyższone, przestrzeń zaś
między nlimi wypełniają regularne rzędy kropek,
oznaczających ostrza kopii (ryc. 6, 8). Tu jednak
dochodzi do głosu malarz, który wie, że współ-
czynnikiem kształtującym formę jest światło i po-
wietrze. Te zaś artysta umie bardzo udatnie i
prosto przetłumaczyć na formę graficzną, jako
normalne szrafowanie, rzadko tylko przechodzą-
ce w siatkę. W ten sposób cieniuje on także sła-
biej oświetlone szeregi w oddziałach albo bar-
dziej oddalone części kolumn wojska (ryc. 6, 8).
Szrafowanie było środkiem technicznym, któ-
ry rozmaicie zastosowywany, został jednym z
8. Wawrzyniec-Laurenty Krzczonowicz, Bitwa pod Cho- elementów indywidualnego stylu Krzczonowicza.
cimiem, fragment (wojska litewskie) Jeg0 zapowiedź znajduje się i w naszym sztychu.
Tak np. koryto — aperspektywicznie zresztą tra-
ktowanego — Dniestru pokrywają cienkie szrafy,
zu, których kontury, zaznaczone kreską, wzmo- które w pewnych odstępach przerywają prosto-
cnioną dość szeroką smugą siateczki, zupełnie za- padłe zygzaki prześwitów, dobrze oddające spo-
wodzą. Nieco lepiej udało się artyście urozma- kojny nurt głębokiej rzeki. Tylko kierunek jej
icić płaskość pola walki, ożywiają je bowiem gę- biegu oznacza strzałka, przypominająca herb Lis,
sto rozrzucone kępy trawy i lekko gnącymi slię może bezwiedne zapożyczenie z tak modnej wów-
kreskami zaznaczony relief terenu. czas literatury panegiryCznej. Inne zastosowanie
Pełną jednak kompensację tych potknięć i tego zabiegu technicznego przedstawiają sylwet-
uników stanowi niezrównana galeria pojedyn- ki drzew, których lekko okonturowane korony
czych postaci, rozmieszczonych między zwartymi wypełniają drobne zespoły szraf, ożywione ciem-
oddziałami żołnierzy. Ci uciekający Turcy i na- nymi kropkami; tutaj zabieg ten oddaje lekkość
oierający na nich Litwini, a zwłaszcza oficero- luźnego poszycia liściastych roślin (ryc. 7, 8).
wie przed frontem oddziałów, albo dowódcy i Tak zatem talent, inwencja i biegłość techni-
adiutanci na koniach, w sylwetach, pozach i ru- czna z jednej strony, niedostatki przygotowania
chach są nie tylko dobrze podpatrzeni, ale i tra- teoretycznego i doświadczenia z drugiej stworzy-
fnie scharakteryzowani. ly swoistą całość, z której sam Krzczonowicz
Krzczonowicz, jak wspomniano wyżej, był u- był — zdaje się — zadowolony, skoro dzieło to
talentowanym artystą, i to nie tylko sztycharzem, uzupełnił pełną sygnaturą, stwierdzającą autor-
ale i malarzem. Jako sztycharz musiał oczywiś- stwo zarówno pomysłu, jak i szaty graficznej,
cie oddawać pierwszeństwo kresce, ale formę Zresztą mógł być dumny, chociaż wtedy zape-
widział on często również jako plamę barwną, wne nie uświadamiał sobie tego, że był to pierw-
72