DOI Artikel:
Lepiarczyk, Józef: Kilka uwag w sprawie pierwotnego wyglądu późnobarokowego kościoła pojezuickiego w Kobyłce k. Warszawy
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20404#0127
Folia Historiae Artium T. XVII (1981)
PL ISSN 0071-6723
JÓZEF LEPIARCZYK
KILKA UWAG W SPRAWIE PIERWOTNEGO WYGLĄDU PÓŻNOBAROKOWEGO KOŚCIOŁA
POJEZUICKIEGO W KOBYŁCE K. WARSZAWY
1. Wysoka wartość artystyczna i oryginalna
dyspozycja przestrzenna późnobarokowego koś-
cioła pojezuickiego (obecnie parafialnego) w Ko-
byłce od dawna zwracała uwagę badaczy na ten
obiekt *. Niemniej pozostały otwarte lub dysku-
syjne takie zasadnicze zagadnienia, jak historia je-
go budowy i pierwotny wygląd, osoba autora-
-projektanta, znanego tylko z imienia i nazwis-
ka, oraz geneza formalno-stylistyczna. Wypowia-
dano na ten temat różne poglądy, nieraz sprze-
czne z sobą.
Pierwsze obszerniejsze dane historyczne ze-
brał ks. Marceli Weiss 1. Autorki katalogu zabyt-
ków dawnego powiatu wołomińskiego Izabella
Galicka i Anna Sygietyńska postawiły hipotezę,
że kościół powstał w dwóch fazach, tj. w latach
1741—1742 i ok. 1763. W pierwszej fazie miał
to być obiekt jednonawowy z dwiema wieżami
przy fasadzie w miejscu obecnych przedsionków,
zaś w drugiej fazie miał otrzymać dwa trakty po
obu stronach nawy, stanowiące obecnie nawy
boczne, oraz nową, okazałą dwuwieżową fasadę
i aneks mieszkalny poza prezbiterium, ujęty prze-
dłużonymi ramionami wspomnianych traktów
* Literaturę do r. 1967 zawiera: Katalog Zabyt-
ków Sztuki w Polsce, X: Województwo warszawskie,
pod red. I. Galickiej i H. Sygietyńskiej, z.
27: Powiat wołomiński, oprać. I. Galicka i H. Sy-
gietyńska, Warszawa 1969, s. 24—25.
1 M. Weiss, Kościół parafialny Świętej Trójcy
w Kobyłce pod Warszawą, Warszawa 1901.
2 Por. Galicka i Sygietyńska, o.a, s. II i 8.
8 W. Sobczyk, Opis terenowych badań archi-
tektonicznych prowadzonych przy kościele pojezuickim
w Kobyłce w 1958 r. (Archiwum Prac. Kons. Zab. w
Warszawie, maszynopis nr inw. 733).
4 P. Bohdziewicz, Studio z dziejów sztuki pol-
bocznych. Druga faza budowy kościoła związana
była z przekazaniem kościoła jezuitom przez jego
fundatora, biskupa sufragana płockiego Marcina
Załuskiego 2.
Odmienny pogląd na historię budowy i pro-
gram architektoniczny reprezentuje Witold Sob-
czyk, stwierdzający na podstawie badań podzie-
mi odrębność fasady od reszty zespołu 3.
Inną interpretację obu okresów budowy daje
Piotr Bohdziewicz 4, który wprowadził kościół w
Kobyłce do historii sztuki, parokrotnie podejmu-
jąc jego problematykę (fazy budowy, funkcja,
forma i styl) oraz dokonując podstawowej inwen-
taryzacji 5. Michał Szymański6 zasygnalizował
jako autora projektu kościoła Gwidona Antonia
Longhiego i dokończenie budowy kościoła przez
Jakuba Fontanę.
Celem niniejszego artykułu jest dokonanie no-
wej i zarazem rysunkowej próby wyjaśnienia
historii budowlanej oraz pierwotnego, tj. z cza-
su przed zniekształceniami dokonanymi w ciągu
wieku XIX, wyglądu kościoła.
2. Na zespół kościelny składają się następujące
części: właściwy jednonawowy kościół z ćwierć-
skiej w okresie baroku i rokoka. Kościół fundacyjny
w Kobyłce pod Warszawą i jego dekoracje malarskie,
Lublin 1973, s. 83—135 — tu dalsza literatura i źródła.
5 Niepełna inwentaryzacja pomiarowa z r. 1926
znajduje się w Archiwum Konserwatora Zabytków st
m. Warszawy. Nowy pomiar inwentaryzacyjny (niekom-
pletny) wykonany został w r. 1959 przez H. Niebiesz-
czańską i znajduje się w Archiwum Pracowni Konser-
wacji Zabytków Oddział Warszawski.
6 M. Szymański, Podwarszawskie zabytki w
służbie społecznej (Stolica, VI, 1950, nr 14/15 s. 4—13).
Udział Longhiego uściślił Bohdziewicz, o.c, s.
86, przytaczając fragmenty jego listów do Załuskiego.
121
PL ISSN 0071-6723
JÓZEF LEPIARCZYK
KILKA UWAG W SPRAWIE PIERWOTNEGO WYGLĄDU PÓŻNOBAROKOWEGO KOŚCIOŁA
POJEZUICKIEGO W KOBYŁCE K. WARSZAWY
1. Wysoka wartość artystyczna i oryginalna
dyspozycja przestrzenna późnobarokowego koś-
cioła pojezuickiego (obecnie parafialnego) w Ko-
byłce od dawna zwracała uwagę badaczy na ten
obiekt *. Niemniej pozostały otwarte lub dysku-
syjne takie zasadnicze zagadnienia, jak historia je-
go budowy i pierwotny wygląd, osoba autora-
-projektanta, znanego tylko z imienia i nazwis-
ka, oraz geneza formalno-stylistyczna. Wypowia-
dano na ten temat różne poglądy, nieraz sprze-
czne z sobą.
Pierwsze obszerniejsze dane historyczne ze-
brał ks. Marceli Weiss 1. Autorki katalogu zabyt-
ków dawnego powiatu wołomińskiego Izabella
Galicka i Anna Sygietyńska postawiły hipotezę,
że kościół powstał w dwóch fazach, tj. w latach
1741—1742 i ok. 1763. W pierwszej fazie miał
to być obiekt jednonawowy z dwiema wieżami
przy fasadzie w miejscu obecnych przedsionków,
zaś w drugiej fazie miał otrzymać dwa trakty po
obu stronach nawy, stanowiące obecnie nawy
boczne, oraz nową, okazałą dwuwieżową fasadę
i aneks mieszkalny poza prezbiterium, ujęty prze-
dłużonymi ramionami wspomnianych traktów
* Literaturę do r. 1967 zawiera: Katalog Zabyt-
ków Sztuki w Polsce, X: Województwo warszawskie,
pod red. I. Galickiej i H. Sygietyńskiej, z.
27: Powiat wołomiński, oprać. I. Galicka i H. Sy-
gietyńska, Warszawa 1969, s. 24—25.
1 M. Weiss, Kościół parafialny Świętej Trójcy
w Kobyłce pod Warszawą, Warszawa 1901.
2 Por. Galicka i Sygietyńska, o.a, s. II i 8.
8 W. Sobczyk, Opis terenowych badań archi-
tektonicznych prowadzonych przy kościele pojezuickim
w Kobyłce w 1958 r. (Archiwum Prac. Kons. Zab. w
Warszawie, maszynopis nr inw. 733).
4 P. Bohdziewicz, Studio z dziejów sztuki pol-
bocznych. Druga faza budowy kościoła związana
była z przekazaniem kościoła jezuitom przez jego
fundatora, biskupa sufragana płockiego Marcina
Załuskiego 2.
Odmienny pogląd na historię budowy i pro-
gram architektoniczny reprezentuje Witold Sob-
czyk, stwierdzający na podstawie badań podzie-
mi odrębność fasady od reszty zespołu 3.
Inną interpretację obu okresów budowy daje
Piotr Bohdziewicz 4, który wprowadził kościół w
Kobyłce do historii sztuki, parokrotnie podejmu-
jąc jego problematykę (fazy budowy, funkcja,
forma i styl) oraz dokonując podstawowej inwen-
taryzacji 5. Michał Szymański6 zasygnalizował
jako autora projektu kościoła Gwidona Antonia
Longhiego i dokończenie budowy kościoła przez
Jakuba Fontanę.
Celem niniejszego artykułu jest dokonanie no-
wej i zarazem rysunkowej próby wyjaśnienia
historii budowlanej oraz pierwotnego, tj. z cza-
su przed zniekształceniami dokonanymi w ciągu
wieku XIX, wyglądu kościoła.
2. Na zespół kościelny składają się następujące
części: właściwy jednonawowy kościół z ćwierć-
skiej w okresie baroku i rokoka. Kościół fundacyjny
w Kobyłce pod Warszawą i jego dekoracje malarskie,
Lublin 1973, s. 83—135 — tu dalsza literatura i źródła.
5 Niepełna inwentaryzacja pomiarowa z r. 1926
znajduje się w Archiwum Konserwatora Zabytków st
m. Warszawy. Nowy pomiar inwentaryzacyjny (niekom-
pletny) wykonany został w r. 1959 przez H. Niebiesz-
czańską i znajduje się w Archiwum Pracowni Konser-
wacji Zabytków Oddział Warszawski.
6 M. Szymański, Podwarszawskie zabytki w
służbie społecznej (Stolica, VI, 1950, nr 14/15 s. 4—13).
Udział Longhiego uściślił Bohdziewicz, o.c, s.
86, przytaczając fragmenty jego listów do Załuskiego.
121