DOI Artikel:
Lepiarczyk, Józef: Kilka uwag w sprawie pierwotnego wyglądu późnobarokowego kościoła pojezuickiego w Kobyłce k. Warszawy
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20404#0134
9. Kobyłka, kościół pojezuicki, elewacja zachodnia, stan
obecny (fot. T. Sobieraj)
go", podobnie jak to jest we wszystkich pozosta-
łych polach fasady i wież (ryc. 6).
Na elewacjach ścianek bocznych elewacji po-
łudniowej, pod wspomnianymi ślepymi wnęka-
mi, znajdują się koliste wnęki otoczone dekora-
cją stiukową w formie rozpryskujących się pro-
mieni. Przypadają one poniżej wysokości gzym-
su dolnego traktów bocznych na wysokości obec-
nych okien wykrojowych i odpowiadającym im
we wnętrzu podobnym wnękom w częściach
szczytowych iluzjonistycznych ołtarzy. Były to
pierwotnie otwarte otwory okienne podobne do
okna w apsydzie. Nie zastosowano tu okien „wy-
krojowych" na wzór oświetlających wnętrze
traktów, gdyż byłyby za duże w stosunku do ilu-
43 Bohdziewicz, o.c, s. 120 i 123, 125—126. Au-
tor przytacza wiadomość, że wnętrza te były pierwotnie
wyższe o około 60 cm (s. 116).
44 Galicka i Sygietyńska, o.c, s. 11—12. Na-
leży zwrócić uwagę, że cykl ten jest niepełny, gdyż
zjonistycznie malowanej architektury retabulów
ołtarzowych.
8. Jak mogła wyglądać dyspozycja wewnętrz-
na traktów bocznych? Najprawdopodobniej były
to — podobnie jak dziś — długie pomieszczenia
obejmujące w dolnej części z obu stron kościół i
część klasztorną. Wejścia do traktów prowadzi-
ły przez przedsionki w fasadzie podobnie jak o-
becnie. Dostęp na piętro mógł prowadzić przez
sionkę na schody za apsydą ołtarzową. Odkryty
w czasie ostatniej restauracji drugi, dolny rząd
okien typu „wykrojowego" (nie odsłonięty), jak
i wysokość pomieszczeń dolnych traktów nasunę-
ły stwierdzenie, że mogły tu być dwa poziomy
cel z korytarzami43. Przeczy jednak temu stano-
wczo artykulacja pilastrowa ścian i polichromia
z 2 połowy wieku XVIII o tematyce tworzącej
zwarty cykl44. Tak ukształtowane wnętrza słu-
żyły niewątpliwie do odprawiania nabożeństw i
procesji oraz uprawiania pobożnych medytacji4S.
Aczkolwiek polichromia w traktach (nawach) bo-
cznych pochodzi dopiero z 2 połowy w. XVIII,
a zatem jest nieco późniejsza oraz o wiele słabsza
od polichromii w nawie głównej, to jednak trud-
no przyjąć, ażeby przerabiano wnętrze traktów
rekolekcyjnych burząc liczne pomieszczenia na
rzecz długich sal w stosunkowo krótkim czasie
po ukończeniu całego założenia46. Dolny rząd
okien „wykrojowych" (nie odsłonięty) służył le-
pszemu oświetleniu długich sal dolnych i uległ
zamurowaniu w związku z wprowadzeniem poli-
chromii jeszcze w 2 połowie wieku XVIII.
Trakty te były dodatkowo oświetlone oknami
typu „wykrojowego" w częściach ścian odpowia-
dających wnękom ołtarzowym w nawie głów-
nej 47. Nasuwa to wniosek, że wnęki ołtarzowe
w nawie były również polichromowane i posia-
dały jedynie mensy. W ten sposób można by wy-
tłumaczyć zastanawiający brak wzmianek o lo-
sie ołtarzy bocznych po przepruciu arkad do
traktów bocznych.
Jak wspomniano, nie istniejące już pomiesz-
czenia na piętrze były celami dla rekolektantów.
Taka lokalizacja zapewniała konieczny spokój i
ciszę. Podział na cele zakładał urządzenie kory-
tarza wzdłuż nawy kościoła, z wejściami do cel.
Oświetlenie zapewniały okna „wykrojowe" prze-
prute z nawy nad arkadami i zamurowane w 2
przepadły sceny na ścianach usuniętych celem połącze-
nia nawy głównej z bocznymi w r. 1902.
45 Bohdziewicz, o.c, s. 121 słusznie nazywa je
kaplicami.
46 Bohdziewicz, o.c, s. 126 i przyp. 7 tamże.
47 Tamże, s. 120.
128
obecny (fot. T. Sobieraj)
go", podobnie jak to jest we wszystkich pozosta-
łych polach fasady i wież (ryc. 6).
Na elewacjach ścianek bocznych elewacji po-
łudniowej, pod wspomnianymi ślepymi wnęka-
mi, znajdują się koliste wnęki otoczone dekora-
cją stiukową w formie rozpryskujących się pro-
mieni. Przypadają one poniżej wysokości gzym-
su dolnego traktów bocznych na wysokości obec-
nych okien wykrojowych i odpowiadającym im
we wnętrzu podobnym wnękom w częściach
szczytowych iluzjonistycznych ołtarzy. Były to
pierwotnie otwarte otwory okienne podobne do
okna w apsydzie. Nie zastosowano tu okien „wy-
krojowych" na wzór oświetlających wnętrze
traktów, gdyż byłyby za duże w stosunku do ilu-
43 Bohdziewicz, o.c, s. 120 i 123, 125—126. Au-
tor przytacza wiadomość, że wnętrza te były pierwotnie
wyższe o około 60 cm (s. 116).
44 Galicka i Sygietyńska, o.c, s. 11—12. Na-
leży zwrócić uwagę, że cykl ten jest niepełny, gdyż
zjonistycznie malowanej architektury retabulów
ołtarzowych.
8. Jak mogła wyglądać dyspozycja wewnętrz-
na traktów bocznych? Najprawdopodobniej były
to — podobnie jak dziś — długie pomieszczenia
obejmujące w dolnej części z obu stron kościół i
część klasztorną. Wejścia do traktów prowadzi-
ły przez przedsionki w fasadzie podobnie jak o-
becnie. Dostęp na piętro mógł prowadzić przez
sionkę na schody za apsydą ołtarzową. Odkryty
w czasie ostatniej restauracji drugi, dolny rząd
okien typu „wykrojowego" (nie odsłonięty), jak
i wysokość pomieszczeń dolnych traktów nasunę-
ły stwierdzenie, że mogły tu być dwa poziomy
cel z korytarzami43. Przeczy jednak temu stano-
wczo artykulacja pilastrowa ścian i polichromia
z 2 połowy wieku XVIII o tematyce tworzącej
zwarty cykl44. Tak ukształtowane wnętrza słu-
żyły niewątpliwie do odprawiania nabożeństw i
procesji oraz uprawiania pobożnych medytacji4S.
Aczkolwiek polichromia w traktach (nawach) bo-
cznych pochodzi dopiero z 2 połowy w. XVIII,
a zatem jest nieco późniejsza oraz o wiele słabsza
od polichromii w nawie głównej, to jednak trud-
no przyjąć, ażeby przerabiano wnętrze traktów
rekolekcyjnych burząc liczne pomieszczenia na
rzecz długich sal w stosunkowo krótkim czasie
po ukończeniu całego założenia46. Dolny rząd
okien „wykrojowych" (nie odsłonięty) służył le-
pszemu oświetleniu długich sal dolnych i uległ
zamurowaniu w związku z wprowadzeniem poli-
chromii jeszcze w 2 połowie wieku XVIII.
Trakty te były dodatkowo oświetlone oknami
typu „wykrojowego" w częściach ścian odpowia-
dających wnękom ołtarzowym w nawie głów-
nej 47. Nasuwa to wniosek, że wnęki ołtarzowe
w nawie były również polichromowane i posia-
dały jedynie mensy. W ten sposób można by wy-
tłumaczyć zastanawiający brak wzmianek o lo-
sie ołtarzy bocznych po przepruciu arkad do
traktów bocznych.
Jak wspomniano, nie istniejące już pomiesz-
czenia na piętrze były celami dla rekolektantów.
Taka lokalizacja zapewniała konieczny spokój i
ciszę. Podział na cele zakładał urządzenie kory-
tarza wzdłuż nawy kościoła, z wejściami do cel.
Oświetlenie zapewniały okna „wykrojowe" prze-
prute z nawy nad arkadami i zamurowane w 2
przepadły sceny na ścianach usuniętych celem połącze-
nia nawy głównej z bocznymi w r. 1902.
45 Bohdziewicz, o.c, s. 121 słusznie nazywa je
kaplicami.
46 Bohdziewicz, o.c, s. 126 i przyp. 7 tamże.
47 Tamże, s. 120.
128