DOI article:
Chrzanowski, Tadeusz; Kornecki, Marian: Brodnica, nieznany ośrodek złotniczy
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.20404#0142
sze, że w samej Brodnicy nie udało się zidenty-
fikować żadnego lokalnego wyrobu — są one
rzadkie również w najbliższym sąsiedztwie mia-
sta, bowiem tylko w Brzoiziu zachował się sy-
gnowany kielich. Za to wyroby brodnickie po-
jawiają się dość licznie w diecezji płockiej: kie-
lich w Rypinie, puszki w Oborach i Mochowie,
monstrancja w Osieku Wielkim; w diecezji cheł-
mińskiej, w stosunkowo bliskiej odległości od
Torunia: monstrancja w Czarnowie i pacyfikał
oraz lampa wieczna w Radzynie Chełmińskim,
a w okolicach Grudziądza: monstrancja w Mo-
krem i pacyfikał w Szynwałdzie. W diecezji
włocławskiej zachowała się wspomniana już mon-
strancja w samym Włocławku oraz puszka w od-
ległych Odrach pod Chojnicami (warto przypo-
mnieć, że w okresie przedrozbiorowym Chojni-
ce wchodziły w skład diecezji kujawsko-pomor-
skiej).
Przyszłe badania prawdopodobnie zwiększą
jeszcze zasób wyrobów złotniczych i już dziś mo-
żna by się pokusić o zaliczenie do nich wielu nie-
sygnowanych wyrobów, ale wydaje się, że w
chwili obecnej materiał mogący służyć do ana-
lizy porównawczej jest wciąż jeszcze za szczu-
pły. Uważamy za nasze zadanie przedstawić tyl-
ko te zabytki, które w sposób niewątpliwy zwią-
zać można z Brodnicą.
Pewne pojęcie o tym, jak wiele wyrobów za-
ginęło w ciągu XVIII i XIX wieku, daje porów-
nanie obecnie zachowanych dzieł złotniczych w
farze brodnickiej z dawnymi inwentarzami. Dziś
5. Zwieńczenie monstrancji, fragment ryc. 1 (fot. T.
Chrzanowski)
znajdują się tu: patena z r. 1726 i dwa krzyże
ołtarzowe z r. 1732 (być może są to dzieła Woj-
ciecha Jędrzejewskiego z Lubawy), monstrancja
z końca w. XVIII, kielich z r. 1858, a ponadto
kilka srebrnych plakietek wotywnych z drugiej
i trzeciej ćwierci w. XVIII. Wizytacja ,z r. 1724 16
wymieniała: monstrancję, dwa wielkie srebrne
krzyże, dwie puszki, pięć kielichów, sześć paten,
trzy relikwiarze, dwie pary ampułek, dwie lam-
py wieczne oraz sześć plakietek wotywnych i je-
denaście koron na różnych obrazach. Z tego za-
sobu argentariów, którego część zapewne była
dziełem miejscowych złotników, do naszych cza-
sów nic się nie zachowało.
4. Reservaculum monstrancji, fragment ryc. 1 (fot. T.
Chrzanowski) 16 Tamże.
136
fikować żadnego lokalnego wyrobu — są one
rzadkie również w najbliższym sąsiedztwie mia-
sta, bowiem tylko w Brzoiziu zachował się sy-
gnowany kielich. Za to wyroby brodnickie po-
jawiają się dość licznie w diecezji płockiej: kie-
lich w Rypinie, puszki w Oborach i Mochowie,
monstrancja w Osieku Wielkim; w diecezji cheł-
mińskiej, w stosunkowo bliskiej odległości od
Torunia: monstrancja w Czarnowie i pacyfikał
oraz lampa wieczna w Radzynie Chełmińskim,
a w okolicach Grudziądza: monstrancja w Mo-
krem i pacyfikał w Szynwałdzie. W diecezji
włocławskiej zachowała się wspomniana już mon-
strancja w samym Włocławku oraz puszka w od-
ległych Odrach pod Chojnicami (warto przypo-
mnieć, że w okresie przedrozbiorowym Chojni-
ce wchodziły w skład diecezji kujawsko-pomor-
skiej).
Przyszłe badania prawdopodobnie zwiększą
jeszcze zasób wyrobów złotniczych i już dziś mo-
żna by się pokusić o zaliczenie do nich wielu nie-
sygnowanych wyrobów, ale wydaje się, że w
chwili obecnej materiał mogący służyć do ana-
lizy porównawczej jest wciąż jeszcze za szczu-
pły. Uważamy za nasze zadanie przedstawić tyl-
ko te zabytki, które w sposób niewątpliwy zwią-
zać można z Brodnicą.
Pewne pojęcie o tym, jak wiele wyrobów za-
ginęło w ciągu XVIII i XIX wieku, daje porów-
nanie obecnie zachowanych dzieł złotniczych w
farze brodnickiej z dawnymi inwentarzami. Dziś
5. Zwieńczenie monstrancji, fragment ryc. 1 (fot. T.
Chrzanowski)
znajdują się tu: patena z r. 1726 i dwa krzyże
ołtarzowe z r. 1732 (być może są to dzieła Woj-
ciecha Jędrzejewskiego z Lubawy), monstrancja
z końca w. XVIII, kielich z r. 1858, a ponadto
kilka srebrnych plakietek wotywnych z drugiej
i trzeciej ćwierci w. XVIII. Wizytacja ,z r. 1724 16
wymieniała: monstrancję, dwa wielkie srebrne
krzyże, dwie puszki, pięć kielichów, sześć paten,
trzy relikwiarze, dwie pary ampułek, dwie lam-
py wieczne oraz sześć plakietek wotywnych i je-
denaście koron na różnych obrazach. Z tego za-
sobu argentariów, którego część zapewne była
dziełem miejscowych złotników, do naszych cza-
sów nic się nie zachowało.
4. Reservaculum monstrancji, fragment ryc. 1 (fot. T.
Chrzanowski) 16 Tamże.
136