DOI article:
Chrzanowski, Tadeusz; Kornecki, Marian: Brodnica, nieznany ośrodek złotniczy
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.20404#0146
10. Złotnik C S, monstrancja z drugiej połowy w. XVII,
Osiek Wielki, kościół parafialny (fot. M. Kornecki)
nież przyjęte tam datowanie na drugą ćwierć w.
XVII zgadza się ze wzmianką archiwalną, cho-
ciaż można by też owo datowanie przesunąć na
połowę stulecia, w związku z pojawieniem się
obok motywów małżowinowych również roślin-
nych, zapowiadających okres bujnego akantu.
Kielich w Brzoziu, w skali zabytków tej epoki
27 Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, XI, z. 12:
Powiat grudziądzki, oprać. R. B r y k o w s k i, T. Ż u r-
k o w s k a, Warszawa 1974, s. 47, fig. 159; z. 19: Powiat
wąbrzeski, oprać. T. Chrzanowski, M. Kornecki,
i tego regionu, wykazuje dobry, a może nawet
wyróżniający się poziom artystyczny. Twórca ko-
rzysta tu chętnie z efektów plastycznych, uzy-
skiwanych przez trybowanie oraz wypukłe od-
lewy (nodus z półplastycznymi postaciami anio-
łów). Szczególnie efektowny jest koszyczek,
gdzie w ornament łączący tradycje manierysty-
czne z barokowymi wprowadzone zostały na
przemian przedstawienia: uskrzydlonych główek
oraz narzędzi męki w owalnych medalionach.
Charakterystyczne jest porównanie tego kielicha
z rypińskim, bowiem wyraźnie zaznaczają się tu
różnice, przede wszystkim w proporcjach. Zaby-
tek z Brzozia jest smukły i opracowany bardziej
jakby malarsko, doskonale też zgadza się z for-
mami uprawianymi w tej epoce przez złotników
toruńskich. Jeśli więc obie powyższe atrybucje
są słuszne, mamy do czynienia z jednej strony
z mistrzem przenoszącym do nowego środowi-
ska tradycje wyniesione ze swych stron rodzin-
nych, z drugiej — ze złotnikiem reprezentują-
cym tendencje lokalne.
Mistrz CS
Najwybitniejszą osobowością twórczą drugiej
połowy w. XVII był złotnik cechujący swe wyro-
by monogramem ,,C S", którego imienia i nazwi-
ska nie udało się nam jednak dotychczas usta-
lić. Cechowane przezeń wyroby zachowały się w
Osieku Wielkim (monstrancja), Mokrem (mon-
strancja), Oborach (puszka) oraz w Radzynie
Chełmińskim (pacyfikał i lampa wieczna). Z wy-
robów tych jedynie puszka w Oborach posiada
datę: r. 1695, pozostałe datowane są w Katalogu
Zabytków na drugą połowę w. XVII (monstran-
cja w Osieku Wielkim), czwartą ćwierć (lampa
wieczna i stopa pacyfikału w Radzynie Chełmiń-
skim) oraz koniec tegoż stulecia (monstrancja w
Mokrem)27'.
Złotnik C S nie zawsze wykonywał dzieła
ambitne — widać wyraźne różnice pomiędzy sy-
gnowanymi przezeń obiektami. Dość banalna w
formie, choć bogata w ornamentyce, jest lampa
wieczna w Radzynie Chełmińskim, natomiast nie-
co bardziej komplikuje się sprawa z tamtejszym
pacyfikałem (ryc. 9). Fundował go Paweł Dzia-
łyński, starosta radzyński28, o czym świadczy
plakietka z herbem Ogońozyk i literami P D C R,
Warszawa 1967, s. 27, fig. 190; z. 9: Powiat lipnowski,
oprać. R. Brykowski, I. Galicka, H. Sygietyń-
s k a, Warszawa 1969, s. 40, fig. 173.
28 K. N i e s i e c k i, Korona Polska, II, Lwów 1738,
s. 121 i n.
140
Osiek Wielki, kościół parafialny (fot. M. Kornecki)
nież przyjęte tam datowanie na drugą ćwierć w.
XVII zgadza się ze wzmianką archiwalną, cho-
ciaż można by też owo datowanie przesunąć na
połowę stulecia, w związku z pojawieniem się
obok motywów małżowinowych również roślin-
nych, zapowiadających okres bujnego akantu.
Kielich w Brzoziu, w skali zabytków tej epoki
27 Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, XI, z. 12:
Powiat grudziądzki, oprać. R. B r y k o w s k i, T. Ż u r-
k o w s k a, Warszawa 1974, s. 47, fig. 159; z. 19: Powiat
wąbrzeski, oprać. T. Chrzanowski, M. Kornecki,
i tego regionu, wykazuje dobry, a może nawet
wyróżniający się poziom artystyczny. Twórca ko-
rzysta tu chętnie z efektów plastycznych, uzy-
skiwanych przez trybowanie oraz wypukłe od-
lewy (nodus z półplastycznymi postaciami anio-
łów). Szczególnie efektowny jest koszyczek,
gdzie w ornament łączący tradycje manierysty-
czne z barokowymi wprowadzone zostały na
przemian przedstawienia: uskrzydlonych główek
oraz narzędzi męki w owalnych medalionach.
Charakterystyczne jest porównanie tego kielicha
z rypińskim, bowiem wyraźnie zaznaczają się tu
różnice, przede wszystkim w proporcjach. Zaby-
tek z Brzozia jest smukły i opracowany bardziej
jakby malarsko, doskonale też zgadza się z for-
mami uprawianymi w tej epoce przez złotników
toruńskich. Jeśli więc obie powyższe atrybucje
są słuszne, mamy do czynienia z jednej strony
z mistrzem przenoszącym do nowego środowi-
ska tradycje wyniesione ze swych stron rodzin-
nych, z drugiej — ze złotnikiem reprezentują-
cym tendencje lokalne.
Mistrz CS
Najwybitniejszą osobowością twórczą drugiej
połowy w. XVII był złotnik cechujący swe wyro-
by monogramem ,,C S", którego imienia i nazwi-
ska nie udało się nam jednak dotychczas usta-
lić. Cechowane przezeń wyroby zachowały się w
Osieku Wielkim (monstrancja), Mokrem (mon-
strancja), Oborach (puszka) oraz w Radzynie
Chełmińskim (pacyfikał i lampa wieczna). Z wy-
robów tych jedynie puszka w Oborach posiada
datę: r. 1695, pozostałe datowane są w Katalogu
Zabytków na drugą połowę w. XVII (monstran-
cja w Osieku Wielkim), czwartą ćwierć (lampa
wieczna i stopa pacyfikału w Radzynie Chełmiń-
skim) oraz koniec tegoż stulecia (monstrancja w
Mokrem)27'.
Złotnik C S nie zawsze wykonywał dzieła
ambitne — widać wyraźne różnice pomiędzy sy-
gnowanymi przezeń obiektami. Dość banalna w
formie, choć bogata w ornamentyce, jest lampa
wieczna w Radzynie Chełmińskim, natomiast nie-
co bardziej komplikuje się sprawa z tamtejszym
pacyfikałem (ryc. 9). Fundował go Paweł Dzia-
łyński, starosta radzyński28, o czym świadczy
plakietka z herbem Ogońozyk i literami P D C R,
Warszawa 1967, s. 27, fig. 190; z. 9: Powiat lipnowski,
oprać. R. Brykowski, I. Galicka, H. Sygietyń-
s k a, Warszawa 1969, s. 40, fig. 173.
28 K. N i e s i e c k i, Korona Polska, II, Lwów 1738,
s. 121 i n.
140