DOI Artikel:
Krakowski, Piotr: Motyw "przejażdżki łodzią" w malarstwie wieku XVIII i XIX
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20404#0159
6. Karl Friedrich Schinkel, Brzeg Sprewy koło Stralau (fragment), r. 1817
ry, jak to podkreśla Bernhard Blume, wychodząc
z Irin, idylli rybackiej Ewalda von Kleista, usi-
łuje stworzyć cały nowy gatunek poetycki —
„Fischergedicht", gdzie głównym wątkiem tema-
tycznym stają się rybacy w łodziach na rzece.
Poeta opisywał „was er sah und was ihn riihr-
te" — jak to formułował Gessner. Sceny przed-
stawiające łodzie rybackie w tym przypadku za-
wierają wyraźne akcenty arkadyjskie i bliskie
są nie tylko Gessnerowi, ale także Teokrytowi,
Wergiliuszowi i Sannazzarowi18. W każdym ra-
zie kontemplacja natury, kontakt z nią w samot-
ności, a także w gronie osób bliskich, przyjaciół,
oglądanie pięknych widoków stało się wtedy bar-
dzo popularne i miało wywoływać lub rozwijać
szlachetne i podniosłe uczucia, takie, jak: religia,
przyjaźń, miłość bliźnich; natura miała „oczysz-
czać i uszlachetniać duszę".
Przytoczone uwagi pozwolą nam zorientować
się w ogólnych przemianach, jakim ulega w wie-
ku XVIII stosunek do natury i z kolei wyciąg-
nąć wnioski w odniesieniu do interesującego nas
18 Blume, o.c, s. 360.
19 H. Wolfflin, Zur allgemeinen Charakteristik
von Gessner Kunst, [w:] Salomon Gessner 1730—1930.
motywu. Przy czym łatwo możemy ocenić rolę,
jaką w tym przypadku odegrali Gessner i Rous-
seau. Jest rzeczą charakterystyczną, że np. u
Gessnera bardzo często występują w krajobrazie
przytulne formy zamknięte — to co Wolfflin w
swojej pracy pt. Zur allgemeinen Charakteristik
von Gessners Kunst określił jako „heimliche
Beschlossenheit"; chodziło tu o groty, altany itp.13
U Gessnera „okręt, altana, grota: każde jakieś
osłaniające i osłonięte miejsce" służy spotkaniu
kochanków, spokojnej kontemplacji lub towa-
rzyskiej zabawie. Nierzadko dochodzi do połą-
czenia altany i łodzi, na której pasterze jadą na
wyspę, aby tam święcić święto wiosny w grocie
zamieszkałej przez nimfy — „idealny przybytek
pasterskiej radości życia".
W utworach tego rodzaju wyraźnie zaznacza
się skłonność do umiaru, „szczęścia w ogranicze-
niu", chodzi o „cnotę spokoju", wyrzeczenie się
wielkich przygód i namiętności. Gessner zaleca
to ustami dwóch pasterzy, Battusa i Lacona, któ-
rzy z brzegu oglądają burzę morską i zatonięcie
Gedenkbuch zum 200. Geburtstag, Ziirich 1930, s. 119;
cyt. za Blume, o.c, s. 357.
153
ry, jak to podkreśla Bernhard Blume, wychodząc
z Irin, idylli rybackiej Ewalda von Kleista, usi-
łuje stworzyć cały nowy gatunek poetycki —
„Fischergedicht", gdzie głównym wątkiem tema-
tycznym stają się rybacy w łodziach na rzece.
Poeta opisywał „was er sah und was ihn riihr-
te" — jak to formułował Gessner. Sceny przed-
stawiające łodzie rybackie w tym przypadku za-
wierają wyraźne akcenty arkadyjskie i bliskie
są nie tylko Gessnerowi, ale także Teokrytowi,
Wergiliuszowi i Sannazzarowi18. W każdym ra-
zie kontemplacja natury, kontakt z nią w samot-
ności, a także w gronie osób bliskich, przyjaciół,
oglądanie pięknych widoków stało się wtedy bar-
dzo popularne i miało wywoływać lub rozwijać
szlachetne i podniosłe uczucia, takie, jak: religia,
przyjaźń, miłość bliźnich; natura miała „oczysz-
czać i uszlachetniać duszę".
Przytoczone uwagi pozwolą nam zorientować
się w ogólnych przemianach, jakim ulega w wie-
ku XVIII stosunek do natury i z kolei wyciąg-
nąć wnioski w odniesieniu do interesującego nas
18 Blume, o.c, s. 360.
19 H. Wolfflin, Zur allgemeinen Charakteristik
von Gessner Kunst, [w:] Salomon Gessner 1730—1930.
motywu. Przy czym łatwo możemy ocenić rolę,
jaką w tym przypadku odegrali Gessner i Rous-
seau. Jest rzeczą charakterystyczną, że np. u
Gessnera bardzo często występują w krajobrazie
przytulne formy zamknięte — to co Wolfflin w
swojej pracy pt. Zur allgemeinen Charakteristik
von Gessners Kunst określił jako „heimliche
Beschlossenheit"; chodziło tu o groty, altany itp.13
U Gessnera „okręt, altana, grota: każde jakieś
osłaniające i osłonięte miejsce" służy spotkaniu
kochanków, spokojnej kontemplacji lub towa-
rzyskiej zabawie. Nierzadko dochodzi do połą-
czenia altany i łodzi, na której pasterze jadą na
wyspę, aby tam święcić święto wiosny w grocie
zamieszkałej przez nimfy — „idealny przybytek
pasterskiej radości życia".
W utworach tego rodzaju wyraźnie zaznacza
się skłonność do umiaru, „szczęścia w ogranicze-
niu", chodzi o „cnotę spokoju", wyrzeczenie się
wielkich przygód i namiętności. Gessner zaleca
to ustami dwóch pasterzy, Battusa i Lacona, któ-
rzy z brzegu oglądają burzę morską i zatonięcie
Gedenkbuch zum 200. Geburtstag, Ziirich 1930, s. 119;
cyt. za Blume, o.c, s. 357.
153