Polska Akademia Umieje̜tności <Krakau> / Komisja Historii Sztuki [Hrsg.]; Polska Akademia Nauk <Warschau> / Oddział <Krakau> / Komisja Teorii i Historii Sztuki [Hrsg.]: Folia Historiae Artium (NS: 7.2001)

można przynależnością właścicielki kodeksu do wspólnoty begardz-
kiej. Ruch ów rozwijał się pod patronatem zakonów żebraczych, zwłasz-
cza franciszkanów. Po prześladowaniach wymierzonych przeciw be-
gardzkim kongregacjom beginki wstępowały licznie do franciszkań-
skich Zakonów tercjarskich, a najsłynniejsza tercjarka, św. Elżbieta
Węgierska, cieszyła się wśród nich czcią szczególną, uosabiając bliski
im ideał ewangelicznego ubóstwa i umiłowania bliźniego.

Zastanawiające jest zamieszczenie w cyklu miniatur całostronico-
wych dwóch przedstawień hagiograficznych - św. Katarzyna Aleksan-
dryjska i św. Nikazjusz mieli bez wątpienia szczególne znaczenie dla
właścicielki księgi. Wytłumaczeniem może być przyjęcie hipotezy, że
kodeks powstał dla osoby pochodzącej z Tournai, w tym bowiem mie-
ście, w okresie, w którym wykonano owe miniatury, konsekrowano
dwa nowe kościoły: pod wezwaniem Św. Katarzyny w r. 1261 oraz
pod wezwaniem Św. Nikazjusza w r. 1269 (przy tym założeniu rok
1269 przyjąć należy za terminus post quem wykonania drugiej części
krakowskiego dzieła). Wydarzenia te nie mogły pozostać bez znacze-
nia dla społeczności miejskiej.

Analiza formalna godzinkowych miniatur pozwala określić czas
ich powstania na koniec 3- ćwierci wieku XIII, a badania porównaw-

cze ułatwiają wyjaśnienie kwestii ich artystycznej proweniencji. Ude-
rzające pokrewieństwa stylistyczne i ikonograficzne z dwoma rękopi-
sami wykonanymi w Arras (mszał 309 i legendarium 307 w tamtejszej
Bibliotece Miejskiej) świadczą nieodparcie, że wszystkie trzy kodeksy
są dziełem tego samego warsztatu działającego w Arras w 3- ćwierci
XIII stulecia. Za tym właśnie miastem jako miejscem wykonania na-
szych godzinek przemawia także ich zawartość tekstowa: struktura
i dobór poszczególnych modlitw są zgodne z tymi, jakie stosowano
w owym czasie w diecezji Arras.

Jakkolwiek tekst kodeksu stanowi typowy przykład wczesnogo-
tyckiego modlitewnika przeznaczonego dla osoby świeckiej, to iko-
nografia zawartych w nim przedstawień dalece odbiega od standardo-
wej dekoracji, w jaką wyposażano licznie wówczas produkowane książ-
ki do nabożeństwa, zamawiane w świeckich kręgach. Niekonwencjo-
nalny dobór scen w miniaturach i inicjałach decyduje o indywidual-
nym charakterze modlitewnika, świadcząc równocześnie o istotnym
udziale osoby zamawiającej kodeks w tworzeniu jego programu iko-
nograficznego. Fakt ten czyni nasze dzieło jednym z najciekawszych
rękopisów iluminowanych przechowywanych w zbiorach Biblioteki
Czartoryskich.