Polska Akademia Umieje̜tności <Krakau> / Komisja Historii Sztuki [Hrsg.]; Polska Akademia Nauk <Warschau> / Oddział <Krakau> / Komisja Teorii i Historii Sztuki [Hrsg.]: Folia Historiae Artium (NS: 13.2015)

14

10. Der Marggrave von Hohenburg, miniatura w Kodeksie Manesse,
Universitatsbibliothek w Heidelbergu, Cod. Pal. germ. 848, fol. igr (fot.
w domenie publicznej - Wikimedia Commons, https://upload.wikime-
dia.org/wikipedia/commons/5/59/Codex_Manesse_Hohenburg.jpg)

współczesne, w witrażach zaś - neutralne i niemal bezcza-
sowe w formach kostiumy bibłijne. Dominującym wśród
nich elementem jest bardzo obszerny płaszcz, spowijający
sylwetki proroków i przodków Chrystusa, w większości
przypadków przewieszony przez jedno ramię na sposób
zbliżony do togi [il. 12-14]. Stroje przedstawione w witra-
żach włocławskich zdradzają wpływ ówczesnej mody w ogra-
niczonym stopniu (formy sukni, zarówno kobiecych jak
i męskich odpowiadają ogólnej linii xm i początku xiv
wieku, to samo dotyczy zbroi żołnierza w scenie Rzezi Nie-
winiętek [il. 15]).

Trzej (?) miniaturzyści kończący kodeks naśladowali styl
swojego poprzednika 44, zarówno rysy twarzy, jak i propor-
cje i pozy postaci oraz sposób przedstawienia szat [il. 11].

44 Różnice stylu twórców pierwszej i drugiej serii iluminacji tłumaczy
się niekiedy węższym zakresem doświadczeń artystycznych: pierw-
sza maniera osadzona jest w środowisku Alzacji (znaczenie sztuki
Strasburga), wykazuje też znajomość sztuki francuskiej, druga zdra-
dza wykształcenie tylko w Alzacji; zob. G. Schmidt, Malerei und
Skulptur, s. 424-425 (kat. nr 217). Por. Codex Manesse. Die Minia-
turen, s. xxx (gdzie sugeruje się tylko pośrednią znajomość sztuki
francuskiej przez twórcę starszych miniatur Kodeksu Manesse).

11. Rubin von Rudeger, miniatura w Kodeksie Manesse, w Heidel-
bergu, Universitatsbibliothek, Cod. Pal. germ. 848, fol. 395r (fot.
w domenie publicznej - Wikimedia Commons, https://upload.wiki-
media.org/wikipedia/commons/9/99/Codex_Manesse_395r_Rubin_
v0n_R%C3%BCdeger.jpg)

Sylwetki na później wykonanych miniaturach są jednak
zdecydowanie wątlejsze, pozbawione energii i napięcia
w ruchach, podczas gdy na wcześniejszych iluminacjach
skomponowane były w oparciu o schematy energicznie
giętych linii. Późniejsi twórcy nie posługiwali się równie
giętkim, wyraźnie odkreślającym formy konturem. Także
rysunek fałd na późniejszych miniaturach jest mniej „sprę-
żysty”, ma większą tendencję do kątowych załamań, fałdy
zdają się być zaprasowane i pozbawione ciężaru. Różni się
także użycie koloru. Pierwszy malarz stosował ograniczoną
gamę czystych, nasyconych barw 45. Jego następcy posze-
rzyli spektrum kolorów, wprowadzając śmielsze zestawienia,
złamane tony i najchętniej stosując barwy jasne, pastelowe
(dominują błade zielenie i tony liliowo-różowe).

Sylwetki postaci na kwaterach włocławskich są nader
podobne do starszych iluminacji Kodeksu Manesse. Właś-
ciwie żadna postać w pierwszej grupie miniatur kodeksu
nie stoi zupełnie prosto, wyraźnie przekładając ciężar ciała

45 Takie podejście do barw określić można jako „heraldyczne”, podob-
nie jak w przypadku witraży włocławskich: stosowane są one płasz-
czyznowo, na dużych powierzchniach; jest ich ograniczona ilość,
mają wyraziste, mocne, jasno określone tony.