DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Utzig, Joanna: Witraże w katedrze we Włocławku w kontekście stylu malarstwa południowoniemieckiego pierwszej połowy XIV wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.32431#0027
21
24. Obalenie bożków egipskich, kwatera witrażowa, katedra Wniebo-
wzięcia NMP we Włocławku (fot. D. Podosek, Corpus Vitrearum,
Polska)
kowośc ’ postaci zbliża te iluminacje do wspomnianych dzieł
z zachodu (malarstwo Engelbergu i kodeks z Weingarten).
Zbliżoną formę mają także obramienia miniatur, wypeł-
nione linearnym ornamentem, w przypadku przedstawienia
św. Marka (fol. ąąr) o charakterze maswerkowym. Wydaje
się, że zbieżności ze stylem malarstwa zachodnich rubieży
regionu południowoniemieckiego, w tym dziełami z Engel-
bergu oraz antologii poezji minnesingerów z Weingarten
jest tak duża, że należy zastanowić się nad określeniem przy-
należności artystycznej tego rękopisu. Kodeks powstał dla
klasztoru krzyżaków w Wiener Neustadt, jest więc dziełem
dolnoaustriackim, wykazuje jednak bardzo bliskie zbież-
ności z zabytkami okolic Jeziora Bodeńskiego i Szwajcarii.
Przypadek ten można więc uznać za kolejny argument na
rzecz modyfikacji, czy właściwie poszerzenia tezy Gerharda
Schmidta na temat charakteru malarstwa obszaru połu-
dniowoniemieckiego. Kwatery witrażowe w katedrze
włocławskiej również dają się dość przekonująco zestawić
z Ewangeliarzem w Wiener Neustadt. Zbieżności stylowe
uwidacznia zwłaszcza zestawienie włocławskiej kwatery
z Obaleniem bożków egipskich i miniatur z ewangelistami.
Kompozycje są podobne, zredukowane do najistotniejszych
elementów; postacie mają nieco skrócone proporcje, zbu-
dowane są przy pomocy miękkich, łukowatych linii, w zbli-
żony sposób układają się także kaskady fałd (ze sposobem
sfałdowania płaszcza Matki Boskiej por. np. diagonalne
fałdy wzdłuż łydek oraz v-kształtne zagięcie płaszcza na
wysokości kolan na miniaturze ze św. Łukaszem). Podo-
25. Ewangelista Marek, miniatura w Ewangeliarzu, Stadtmuseum w Wie-
ner Neustadt, Inv.-Nr. A-6o, fol. 44r (wg: Schmidt, Malerei der Gotik,
1.1, il. na s. 36)
bieństwo dotyczy także form tronów (np. podwójnych prze-
zroczy w ich przedniej części), jak również kolumny na
kwaterze włocławskiej i pulpitów w kodeksie austriackim -
charakterystyczne jest przeskalowanie tych elementów.
Do grupy dzieł dowodzących zbieżności między sztuką
regionu Jeziora Bodeńskiego oraz Austrią, a jednocze-
śnie będących materiałem porównawczym dla przeszkleń
włocławskich, można dodać jeszcze kodeksy Speculum
Humanae Salvationis przechowywane w bibliotece klasz-
toru benedyktynów w Kremsmunster (Codex Cremifanen-
sis 243; około 1330-1335) [il. 26] 64 oraz w Ósterreichische
Nationalbibliothek w Wiedniu (Cod. Ser. nov. 2612; 1336),
reprezentujące niemal identyczną redakcję tekstu oraz
dobór przedstawień [il. 27] 65. Kodeks z Kremsmunster
przechowywany jest w górnoaustriackim klasztorze, jednak
64 W. Neumuller, Speculum humanae salvationis. Codex Cremifa-
nensis 243 des Benediktinerstiftes Kremsmunster, Graz 1997 (Glanz-
lichter der Buchkunst, t. 7); G. Schmidt, Malerei und Skulptur,
s. 448-450 (kat. 243); G. Schmidt, Malerei der Gotik, t. 2, s. 91-100.
Jest to jeden z wcześniejszych i jednocześnie znakomitszych pod
względem artystycznym przykładów tego dzieła typologicznego
z obszaru niemieckojęzycznego. Przez Schmidta rękopis ten jest
datowany w odniesieniu do czasu powstania malowideł w refekta-
rzu letnim klasztoru cysterskiego w Bebenhausen w Szwabii, który
poświęcono w 1335 r.
65 G. Schmidt, Malerei der Gotik, 1.1, s. 115-116 (kat. 248).
24. Obalenie bożków egipskich, kwatera witrażowa, katedra Wniebo-
wzięcia NMP we Włocławku (fot. D. Podosek, Corpus Vitrearum,
Polska)
kowośc ’ postaci zbliża te iluminacje do wspomnianych dzieł
z zachodu (malarstwo Engelbergu i kodeks z Weingarten).
Zbliżoną formę mają także obramienia miniatur, wypeł-
nione linearnym ornamentem, w przypadku przedstawienia
św. Marka (fol. ąąr) o charakterze maswerkowym. Wydaje
się, że zbieżności ze stylem malarstwa zachodnich rubieży
regionu południowoniemieckiego, w tym dziełami z Engel-
bergu oraz antologii poezji minnesingerów z Weingarten
jest tak duża, że należy zastanowić się nad określeniem przy-
należności artystycznej tego rękopisu. Kodeks powstał dla
klasztoru krzyżaków w Wiener Neustadt, jest więc dziełem
dolnoaustriackim, wykazuje jednak bardzo bliskie zbież-
ności z zabytkami okolic Jeziora Bodeńskiego i Szwajcarii.
Przypadek ten można więc uznać za kolejny argument na
rzecz modyfikacji, czy właściwie poszerzenia tezy Gerharda
Schmidta na temat charakteru malarstwa obszaru połu-
dniowoniemieckiego. Kwatery witrażowe w katedrze
włocławskiej również dają się dość przekonująco zestawić
z Ewangeliarzem w Wiener Neustadt. Zbieżności stylowe
uwidacznia zwłaszcza zestawienie włocławskiej kwatery
z Obaleniem bożków egipskich i miniatur z ewangelistami.
Kompozycje są podobne, zredukowane do najistotniejszych
elementów; postacie mają nieco skrócone proporcje, zbu-
dowane są przy pomocy miękkich, łukowatych linii, w zbli-
żony sposób układają się także kaskady fałd (ze sposobem
sfałdowania płaszcza Matki Boskiej por. np. diagonalne
fałdy wzdłuż łydek oraz v-kształtne zagięcie płaszcza na
wysokości kolan na miniaturze ze św. Łukaszem). Podo-
25. Ewangelista Marek, miniatura w Ewangeliarzu, Stadtmuseum w Wie-
ner Neustadt, Inv.-Nr. A-6o, fol. 44r (wg: Schmidt, Malerei der Gotik,
1.1, il. na s. 36)
bieństwo dotyczy także form tronów (np. podwójnych prze-
zroczy w ich przedniej części), jak również kolumny na
kwaterze włocławskiej i pulpitów w kodeksie austriackim -
charakterystyczne jest przeskalowanie tych elementów.
Do grupy dzieł dowodzących zbieżności między sztuką
regionu Jeziora Bodeńskiego oraz Austrią, a jednocze-
śnie będących materiałem porównawczym dla przeszkleń
włocławskich, można dodać jeszcze kodeksy Speculum
Humanae Salvationis przechowywane w bibliotece klasz-
toru benedyktynów w Kremsmunster (Codex Cremifanen-
sis 243; około 1330-1335) [il. 26] 64 oraz w Ósterreichische
Nationalbibliothek w Wiedniu (Cod. Ser. nov. 2612; 1336),
reprezentujące niemal identyczną redakcję tekstu oraz
dobór przedstawień [il. 27] 65. Kodeks z Kremsmunster
przechowywany jest w górnoaustriackim klasztorze, jednak
64 W. Neumuller, Speculum humanae salvationis. Codex Cremifa-
nensis 243 des Benediktinerstiftes Kremsmunster, Graz 1997 (Glanz-
lichter der Buchkunst, t. 7); G. Schmidt, Malerei und Skulptur,
s. 448-450 (kat. 243); G. Schmidt, Malerei der Gotik, t. 2, s. 91-100.
Jest to jeden z wcześniejszych i jednocześnie znakomitszych pod
względem artystycznym przykładów tego dzieła typologicznego
z obszaru niemieckojęzycznego. Przez Schmidta rękopis ten jest
datowany w odniesieniu do czasu powstania malowideł w refekta-
rzu letnim klasztoru cysterskiego w Bebenhausen w Szwabii, który
poświęcono w 1335 r.
65 G. Schmidt, Malerei der Gotik, 1.1, s. 115-116 (kat. 248).