DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Utzig, Joanna: Witraże w katedrze we Włocławku w kontekście stylu malarstwa południowoniemieckiego pierwszej połowy XIV wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.32431#0031
25
31. Prorocy, kwatery witrażowe, kościół św. Wawrzyńca w Lorch (wg: G
być jak najbardziej prawdopodobna. Bawarska Pasawa była
stolicą diecezji, do której należała Austria; również więc
w tym przypadku domyślać się można ożywionej wymiany
artystycznej lub wręcz bliskiej współpracy w zakresie malar-
stwa, której nie stały na przeszkodzie granice przynależno-
ści politycznej. Dość pewnie datowane dzieło w bibliotece
monachijskiej niewątpliwie dowodzi trwałości rozwiązań
stylowych uformowanych w szkole Sankt Florian, które
utrzymywały się bez widocznej ewolucji przez około trzy-
dzieści lat. Z późnym etapem rozwoju malarstwa kręgu
Sankt Florian związać można również szczątkowo zacho-
wane kwatery witrażowe: popiersia proroków w kościele św.
Wawrzyńca w Lorch, położonym nieopodal Sankt Florian
(około 1330-1335) [il. 31] 76 oraz fragmenty przedstawień pro-
roków w Pram, których sposób przedstawienia kojarzy się
z Biblię pauperum z rodziny austriackiej, podrodziny Sankt
Florian (około 1340-1345) [il. 32] 77. Zdaniem Schmidta,
witraże te są bliskie pod względem stylowym dekoracji
wspomnianego wykazu relikwii, wiązanemu z pasawskim
opactwem Augustianów [il. 30]. Rzeczywiście dzieła te
wykazują pewne różnice, gdy zestawia się je z wczesną
twórczością malarską Sankt Florian okresu rozkwitu, np.
Biblią pauperum oraz Biblią Aicha. W porównaniu ze spo-
sobem przedstawiania postaci w tych starszych dziełach
(delikatne, kruche, „miniaturowe” figurki, ożywione, ale
pozbawione napięcia), półfigury proroków w Pram odzna-
czają się energicznymi i poruszonymi pozami, zmianą
w nim daty śmierci fundatora zbioru relikwii, którym był miesz-
czanin pasawski Nycołaus Omichseł.
76 E. Frodl-Kraft, Die Prophetenscheiben von Lorch, „Ósterreichi-
sche Zeitschrift fur Kunst- und Denkmalpflege”, 23,1969, s. 68-74;
G. Schmidt, Malerei der Gotik, t. 1, s. 185, 189-190, il. 333, 334.
Schmidt przypisał kwatery Mistrzowi Biblii z Suchej, którego
utożsamił ostatecznie ze znanym ze źródeł Wolfhardem.
77 G. Schmidt, Malerei der Gotik, 1.1, s. 186-190, il. 335, 338.
. Schmidt, Malerei der Gotik, 1.1, il. 333 i 334, s. 186)
proporcji realizmu i idealizacji na korzyść tej pierwszej
wartości (co widać w surowych, napiętych obliczach) oraz
pogłębionym wolumenem, które to wrażenie osiągane jest
nie tyłe dzięki modelunkowi światłocieniowemu, co zwie-
łokrotnieniu fałdów szat. Dzieła te odbiegają od subtelnego,
konturowego rysunku Bibliipauperum (csf m, 207) i zde-
cydowanie błiższe są próbom ukazania przestrzennych brył
w Biblii Aicha czy Biblii z Suchej. Mimo wszelkich różnic,
charakterystyczny styl ukształtowany w Sankt Florian jest
wyraźnie czytelny. Forma witraży z katedry we Włocławku
niewątpliwie jest bliższa przedstawieniom postaci ludzkich
jako bardziej bryłowatych i optycznie cięższych, a ponadto
bardzo ciasno wpisanych w przestrzeń obrazową, niejako tę
przestrzeń zagarniających i „rozpychających się” w ramach,
niż kruchości i linearyzmowi, jakie charakteryzują ilumina-
cje Bibliipauperum z górnoaustriackiego klasztoru. Datowa-
nie dopiero na lata czterdzieste xiv wieku, zaproponowane
przez Schmidta, określałoby witraże w Pram jako ostatni
akcent podlegającego nieznacznym ewolucjom stylu, który
wykształcili malarze pracujący w Sankt Florian na początku
tego stulecia. Przytoczony przez austriackiego badaczajako
najbliższy punkt odniesienia wykaz relikwii w Bayerische
Staatsbibliothek nie przekonuje dostatecznie. Wydaje się
bowiem, że rysunki zdobiące monachijski rękopis odbiegają
od witraźy z Pram z uwagi na linearyzm form, osiągany
przez zastosowanie cienkiego konturu o dekoracyjnym prze-
biegu, a także wysmuklenie i wydłużenie sylwetek. Posta-
cie przedstawione na wykazie relikwii nie mają tej energii
i dynamiki ruchu, co popiersia proroków na kwaterach
w Pram. Dlatego teź wiązanie witraży z Pasawą nie wydaje
się być uzasadnione, niezależnie od tego, czy wykonano
tam którekolwiek dzieło z kręgu szkoły Sankt Florian. Być
może Pasawa ograniczyła się do recepcji (zamawiania?)
dzieł powstających w górnoaustriackim klasztorze.
Recepcja wzorów wywodzących się ze szkoły Sankt Flo-
rian miała niewątpliwie miejsce w malarstwie wiązanym
z opactwem kanoników regularnych w podwiedeńskim
31. Prorocy, kwatery witrażowe, kościół św. Wawrzyńca w Lorch (wg: G
być jak najbardziej prawdopodobna. Bawarska Pasawa była
stolicą diecezji, do której należała Austria; również więc
w tym przypadku domyślać się można ożywionej wymiany
artystycznej lub wręcz bliskiej współpracy w zakresie malar-
stwa, której nie stały na przeszkodzie granice przynależno-
ści politycznej. Dość pewnie datowane dzieło w bibliotece
monachijskiej niewątpliwie dowodzi trwałości rozwiązań
stylowych uformowanych w szkole Sankt Florian, które
utrzymywały się bez widocznej ewolucji przez około trzy-
dzieści lat. Z późnym etapem rozwoju malarstwa kręgu
Sankt Florian związać można również szczątkowo zacho-
wane kwatery witrażowe: popiersia proroków w kościele św.
Wawrzyńca w Lorch, położonym nieopodal Sankt Florian
(około 1330-1335) [il. 31] 76 oraz fragmenty przedstawień pro-
roków w Pram, których sposób przedstawienia kojarzy się
z Biblię pauperum z rodziny austriackiej, podrodziny Sankt
Florian (około 1340-1345) [il. 32] 77. Zdaniem Schmidta,
witraże te są bliskie pod względem stylowym dekoracji
wspomnianego wykazu relikwii, wiązanemu z pasawskim
opactwem Augustianów [il. 30]. Rzeczywiście dzieła te
wykazują pewne różnice, gdy zestawia się je z wczesną
twórczością malarską Sankt Florian okresu rozkwitu, np.
Biblią pauperum oraz Biblią Aicha. W porównaniu ze spo-
sobem przedstawiania postaci w tych starszych dziełach
(delikatne, kruche, „miniaturowe” figurki, ożywione, ale
pozbawione napięcia), półfigury proroków w Pram odzna-
czają się energicznymi i poruszonymi pozami, zmianą
w nim daty śmierci fundatora zbioru relikwii, którym był miesz-
czanin pasawski Nycołaus Omichseł.
76 E. Frodl-Kraft, Die Prophetenscheiben von Lorch, „Ósterreichi-
sche Zeitschrift fur Kunst- und Denkmalpflege”, 23,1969, s. 68-74;
G. Schmidt, Malerei der Gotik, t. 1, s. 185, 189-190, il. 333, 334.
Schmidt przypisał kwatery Mistrzowi Biblii z Suchej, którego
utożsamił ostatecznie ze znanym ze źródeł Wolfhardem.
77 G. Schmidt, Malerei der Gotik, 1.1, s. 186-190, il. 335, 338.
. Schmidt, Malerei der Gotik, 1.1, il. 333 i 334, s. 186)
proporcji realizmu i idealizacji na korzyść tej pierwszej
wartości (co widać w surowych, napiętych obliczach) oraz
pogłębionym wolumenem, które to wrażenie osiągane jest
nie tyłe dzięki modelunkowi światłocieniowemu, co zwie-
łokrotnieniu fałdów szat. Dzieła te odbiegają od subtelnego,
konturowego rysunku Bibliipauperum (csf m, 207) i zde-
cydowanie błiższe są próbom ukazania przestrzennych brył
w Biblii Aicha czy Biblii z Suchej. Mimo wszelkich różnic,
charakterystyczny styl ukształtowany w Sankt Florian jest
wyraźnie czytelny. Forma witraży z katedry we Włocławku
niewątpliwie jest bliższa przedstawieniom postaci ludzkich
jako bardziej bryłowatych i optycznie cięższych, a ponadto
bardzo ciasno wpisanych w przestrzeń obrazową, niejako tę
przestrzeń zagarniających i „rozpychających się” w ramach,
niż kruchości i linearyzmowi, jakie charakteryzują ilumina-
cje Bibliipauperum z górnoaustriackiego klasztoru. Datowa-
nie dopiero na lata czterdzieste xiv wieku, zaproponowane
przez Schmidta, określałoby witraże w Pram jako ostatni
akcent podlegającego nieznacznym ewolucjom stylu, który
wykształcili malarze pracujący w Sankt Florian na początku
tego stulecia. Przytoczony przez austriackiego badaczajako
najbliższy punkt odniesienia wykaz relikwii w Bayerische
Staatsbibliothek nie przekonuje dostatecznie. Wydaje się
bowiem, że rysunki zdobiące monachijski rękopis odbiegają
od witraźy z Pram z uwagi na linearyzm form, osiągany
przez zastosowanie cienkiego konturu o dekoracyjnym prze-
biegu, a także wysmuklenie i wydłużenie sylwetek. Posta-
cie przedstawione na wykazie relikwii nie mają tej energii
i dynamiki ruchu, co popiersia proroków na kwaterach
w Pram. Dlatego teź wiązanie witraży z Pasawą nie wydaje
się być uzasadnione, niezależnie od tego, czy wykonano
tam którekolwiek dzieło z kręgu szkoły Sankt Florian. Być
może Pasawa ograniczyła się do recepcji (zamawiania?)
dzieł powstających w górnoaustriackim klasztorze.
Recepcja wzorów wywodzących się ze szkoły Sankt Flo-
rian miała niewątpliwie miejsce w malarstwie wiązanym
z opactwem kanoników regularnych w podwiedeńskim