DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Utzig, Joanna: Witraże w katedrze we Włocławku w kontekście stylu malarstwa południowoniemieckiego pierwszej połowy XIV wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.32431#0033
27
W pierwszej tercji xiv wieku powstała grupa rękopisów
iluminowanych, na czele której stoi przechowywana
w klasztorze dwutomowa Biblia (Stiftsbibliothek, ccl 2, 3;
około 1310-1315) [il. 34] 80. Dekoracja malarska tej księgi nie
jest jednolita, wiele miniatur wykazuje jednak dość bliskie
podobieństwo do niektórych dzieł szkoły Sankt Florian (np.
Biblii Aicha oraz Biblii z Suchej). Powtarza się typ figur ludz-
kich, robiących właściwie wrażenie zminiaturyzowanych,
wiotkich i kruchych, o wdzięcznych i łagodnych twarzach.
Z miniatorskim warsztatem klosterneuburskim można
wiązać część ilustracji powstałej na początku xiv stulecia
(od 1311) księgi fundacji opactwa cysterskiego w Zwettl
(Liber fundatorum zwetlensis monasterii, tzw. Barenhaut)
(Zwettl, archiwum klasztoru, Hs. 2/1) 81. Nowe rozwiąza-
nia przestrzenne, realizm i dramatyzm, jakie wprowa-
dzają nowe malowane części ołtarza Mikołaja z Verdun
uwidaczniają się również w znakomitym kodeksie Biblii
pauperum w Bibliotece Narodowej w Wiedniu, który na
podstawie tych podobieństw przeważnie wiązany jest
właśnie z opactwem w Klosterneuburgu [il. 33] 82. Witraże
w katedrze włocławskiej nie wykazują powinowactwa for-
malnego z malowanymi skrzydłami ołtarza w Klosterne-
uburgu ani z kodeksem Biblii pauperum. Zaobserwować
można za to zgodność licznych elementów z wykonanymi
po wielkim pożarze opactwa przeszkłeniami witrażowymi,
które pierwotnie znajdowały się w krużganku, a obecnie
w oknie kaplicy św. Leopolda (około 1330-1335) [il. 35—37] 83.
Tworzą one cykl typologiczny, który stanowi przykład
zadziwiająco wiernego odwołania do ikonografii dzieła
starszego o półtorej stulecia - ołtarza Mikołaja z Verdun.
Kwatery narracyjne mają prostokątny kształt, wydłużone
o pojedyncze „noski”. Zarówno dekoracja kwater (dywaniki,
funkcjonującej „szkoły”; domyślać się można za to działalności
artystów wędrownych.
80 Ibidem, s. 109-110 (kat. 223).
81 Ibidem, s. 49 (kat. 69).
82 Nowatorstwo twórcy tablic dodanych do słynnego złotniczego
dzieła Mikołaja z Verdun interpretuje się przeważnie jako ada-
ptację rozwiązań z malarstwa Italii. Wydaje się jednak, że rację
miała Gabrieła Fritzsche, która szukała zachodnich źródeł stylu
małarza klosterneuburskiego (północna Francja, Anglia); zob.
G. Fritzsche, Die Entwicklung des „Neuen Realismus” in der Wie-
ner Malerei: 1331 bis Mitte des. 14. Jahrhunderts, Wien-Graz-Kóln
1983, s. 35-37. Na temat Biblii Pauperum zob. komentarz w wydaniu
faksymiłowym: F. Unterkircher, G. Schmidt, Die Wiener Biblia.
Na temat ołtarza: F. Róhrig, Der Verduner Altar, Wien 1955. Dzieła
z łat trzydziestych charakteryzują się do pewnego stopnia odwo-
łaniami do lokalnej, klasztornej tradycji malarskiej; G. Fritzsche,
Die Entwicklung, s. 54-55; G. Schmidt, Malerei der Gotik, 1.1, s. 203.
83 E. Frodl-Kraft, Gotische Glasmalereien aus dem Kreuzgang in Klos-
terneuburg, Klosterneuburg 1963 (Klosterneuburger Kunstschatze, 3);
eadem, Die mittelalterlichen Glasgemalde in Niederósterreich, cz. 1:
Albrechtsburg bis Klosterneuburg, Wien-Kóln-Graz 1972 (Corpus
Vitrearum Medii Aevi Osterreich, 1.11), s. 163-199; G. Fritzsche,
Die Entwicklung, s. 76-82.
35. Chrystus między uczonymi wpiśmie, kwatera witrażowa z kruż-
ganka, opactwo w Klosterneuburgu, kaplica św. Leopolda (fot. w dome-
nie publicznej - Wikimedia Commons, fot. Mayerski, https://upload.
wikimedia.org/wikipedia/commons/8/8a/Stift_Klosterneuburg_Gła-
smalerei.JPG)
36. Narodziny Izaaka, kwatera witrażowa z krużganka, opactwo w Klos-
terneuburgu, kaplica św. Leopolda (wg: E. Frodl-Kraft, Gotische Glas-
malereien, il. 6)
W pierwszej tercji xiv wieku powstała grupa rękopisów
iluminowanych, na czele której stoi przechowywana
w klasztorze dwutomowa Biblia (Stiftsbibliothek, ccl 2, 3;
około 1310-1315) [il. 34] 80. Dekoracja malarska tej księgi nie
jest jednolita, wiele miniatur wykazuje jednak dość bliskie
podobieństwo do niektórych dzieł szkoły Sankt Florian (np.
Biblii Aicha oraz Biblii z Suchej). Powtarza się typ figur ludz-
kich, robiących właściwie wrażenie zminiaturyzowanych,
wiotkich i kruchych, o wdzięcznych i łagodnych twarzach.
Z miniatorskim warsztatem klosterneuburskim można
wiązać część ilustracji powstałej na początku xiv stulecia
(od 1311) księgi fundacji opactwa cysterskiego w Zwettl
(Liber fundatorum zwetlensis monasterii, tzw. Barenhaut)
(Zwettl, archiwum klasztoru, Hs. 2/1) 81. Nowe rozwiąza-
nia przestrzenne, realizm i dramatyzm, jakie wprowa-
dzają nowe malowane części ołtarza Mikołaja z Verdun
uwidaczniają się również w znakomitym kodeksie Biblii
pauperum w Bibliotece Narodowej w Wiedniu, który na
podstawie tych podobieństw przeważnie wiązany jest
właśnie z opactwem w Klosterneuburgu [il. 33] 82. Witraże
w katedrze włocławskiej nie wykazują powinowactwa for-
malnego z malowanymi skrzydłami ołtarza w Klosterne-
uburgu ani z kodeksem Biblii pauperum. Zaobserwować
można za to zgodność licznych elementów z wykonanymi
po wielkim pożarze opactwa przeszkłeniami witrażowymi,
które pierwotnie znajdowały się w krużganku, a obecnie
w oknie kaplicy św. Leopolda (około 1330-1335) [il. 35—37] 83.
Tworzą one cykl typologiczny, który stanowi przykład
zadziwiająco wiernego odwołania do ikonografii dzieła
starszego o półtorej stulecia - ołtarza Mikołaja z Verdun.
Kwatery narracyjne mają prostokątny kształt, wydłużone
o pojedyncze „noski”. Zarówno dekoracja kwater (dywaniki,
funkcjonującej „szkoły”; domyślać się można za to działalności
artystów wędrownych.
80 Ibidem, s. 109-110 (kat. 223).
81 Ibidem, s. 49 (kat. 69).
82 Nowatorstwo twórcy tablic dodanych do słynnego złotniczego
dzieła Mikołaja z Verdun interpretuje się przeważnie jako ada-
ptację rozwiązań z malarstwa Italii. Wydaje się jednak, że rację
miała Gabrieła Fritzsche, która szukała zachodnich źródeł stylu
małarza klosterneuburskiego (północna Francja, Anglia); zob.
G. Fritzsche, Die Entwicklung des „Neuen Realismus” in der Wie-
ner Malerei: 1331 bis Mitte des. 14. Jahrhunderts, Wien-Graz-Kóln
1983, s. 35-37. Na temat Biblii Pauperum zob. komentarz w wydaniu
faksymiłowym: F. Unterkircher, G. Schmidt, Die Wiener Biblia.
Na temat ołtarza: F. Róhrig, Der Verduner Altar, Wien 1955. Dzieła
z łat trzydziestych charakteryzują się do pewnego stopnia odwo-
łaniami do lokalnej, klasztornej tradycji malarskiej; G. Fritzsche,
Die Entwicklung, s. 54-55; G. Schmidt, Malerei der Gotik, 1.1, s. 203.
83 E. Frodl-Kraft, Gotische Glasmalereien aus dem Kreuzgang in Klos-
terneuburg, Klosterneuburg 1963 (Klosterneuburger Kunstschatze, 3);
eadem, Die mittelalterlichen Glasgemalde in Niederósterreich, cz. 1:
Albrechtsburg bis Klosterneuburg, Wien-Kóln-Graz 1972 (Corpus
Vitrearum Medii Aevi Osterreich, 1.11), s. 163-199; G. Fritzsche,
Die Entwicklung, s. 76-82.
35. Chrystus między uczonymi wpiśmie, kwatera witrażowa z kruż-
ganka, opactwo w Klosterneuburgu, kaplica św. Leopolda (fot. w dome-
nie publicznej - Wikimedia Commons, fot. Mayerski, https://upload.
wikimedia.org/wikipedia/commons/8/8a/Stift_Klosterneuburg_Gła-
smalerei.JPG)
36. Narodziny Izaaka, kwatera witrażowa z krużganka, opactwo w Klos-
terneuburgu, kaplica św. Leopolda (wg: E. Frodl-Kraft, Gotische Glas-
malereien, il. 6)