DOI issue:
Rozprawy
DOI article:Grzęda, Mateusz: Wizerunek Władysława Jagiełły na nagrobku w katedrze na Wawelu
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.32431#0078
72
wyżej 120. W przeciwieństwie do Kazimierza Wielkiego,
Jagiełło nie mógł legitymizować swej władzy poprzez
podkreślanie pochodzenia z dynastii Piastów, jako domi-
nus naturalis. Nietrudno sobie wyobrazić, że taka sytuacja
mogła budzić liczne wątpliwości co do zasadności Jagieł-
łowej władzy i w związku z tym rodziła zapotrzebowanie
na nowy sposób monarszej reprezentacji. Jagiełło uciekł się
zatem do podkreślania politycznych podstaw swojej władzy,
a te najdosadniej i najskuteczniej można było ukazać za
pomocą ostentacji heraldycznej. Jak wskazuje Chrubasik,
w taki właśnie sposób należy rozumieć rozbudowany pro-
gram heraldyczny na tumbie Jagiełły, który „unaoczniał
herbami Polski, Litwy i Rusi ekspansję państwa polsko-li-
tewskiego pod rządami pierwszego Jagiellona. Jednocześnie,
poprzez uwzględnienie herbów województw i ziem zwracał
on uwagę na administracyjną strukturę państwa” 121. Osoba
króla wyobrażona jako gisant na tumbie zyskuje w ten spo-
sób nowe znaczenie, jest bowiem uzupełnieniem owego
programu. Podobnie jak idealizujący wizerunek władcy
na pieczęci majestatycznej, bądź własny herb na pieczęci
kancelaryjnej, postać Jagiełły na tumbie można odczyty-
wać jako gwarancję integralności prawnej i terytorialnej
„użytkownika państwa” by użyć słów Pawła Włodkowica 122.
Fizjonomiczna podobizna Jagiełły na nagrobku wydaje
się w tym kontekście swego rodzaju dodatkiem do tra-
dycyjnych średniowiecznych środków wizualnej osten-
tacji, któremu trudno przypisać jednoznaczne znaczenie.
Treści polityczne i cała ideologia rządów Władysława
Jagiełły zawierają się bowiem w symbolicznych warto-
ściach materiału, z którego wykonano nagrobek, heral-
dyce, stroju i insygniach. Obecność zindywidualizowanego
wizerunku twarzy Jagiełły na jego tumbie należy raczej
traktować jako swego rodzaju innowację, która świadczy
o przemianach zachodzących w sposobach reprezentacji
władców, zauważalnych w Europie i w Polsce już w drugiej
połowie xiv wieku, a które w ostateczności doprowadziły
do wykształcenia się nowego gatunku artystycznego. Kra-
kowska tumba należy do najwybitniejszych przykładów
europejskiej rzeźby gotyku międzynarodowego, w której
połączono tradycyjne sposoby ukazywania ludzkiej postaci
z artystycznymi innowacjami sugerującymi dworską, praw-
dopodobnie północnowłoską formację jej twórcy.
120 Zob. przyp. 26.
121 Por. K. Chrubasik, Das Grabmal von Ladislaus n. Jagiełło, s. 141.
122 Pisma wybrane Pawła Włodkowica, wyd. L. Ehrlich, t. 1-3, War-
szawa 1968-1969, t. 2, s. 42 (Ad aperiendam); por. K. Ożóg, Król
w refleksji uczonych polskich, s. 15-17.
SUMMARY
Mateusz Grzęda
THE LIKENESS OF WŁADYSŁAW JAGIEŁŁO ON
HIS TOMBSTONE IN THE CRACOW CATHEDRAL
The main concern of this article is the realistically depicted
face of Władysław Jagiełło, the king of Połand, on his tomb-
stone in the cathedral of Cracow. The attention of scholars
who in various ways have tried to explain its style affinity
and its iconography was ałso attracted to the highly indi-
vidualized physiognomy of the king. According to some
researchers, this quality was to be connected with the Tuscan
(according to Karol Estreicher) or Burgundian (Tadeusz
Dobrowolski) origin of the tombstones author. Others
cłaimed that the face sculpted on the tombstone has no
qualities of a mimetic accurate portrait and should be inter-
preted “in the sense of having conventional distinguishing
marks” (Katharina Chrubasik).
Attempting to determine the accuracy of the Jagiełłos
physiognomy, the author turns to contemporary descrip-
tions the king included in Roczniki (Annales) by Jan Długosz
and Dopełnienie Szamotulskie. In łight of these descriptions,
the Polish king appears as having a bald head with sparse
facial hair, which seems to correspond well to the physi-
ognomy immortalized (albeit much more conventionally)
in Jagiełłos iconography. The likeness scułpted on the
tombstone, however, seems to go beyond a conventional-
ized forms of portraiture, characteristic for the Middłe Ages.
It does indeed appear that we are dealing with a late-medi-
eval, individualized portrait, the one, in which the actual
appearance of a person is not a simple projection of reałity,
but rather the result of a diligent study made from nature
and reworked within the mind of the artist.
Apart from anałysing the individual characteristics
of Jagiełłos tombstone portrait, the paper also sets forth
a hypothesis connected with the artistic provenance of
the tomb. The individualized depiction of the Kings face
may attest for the fact that the creator of the tombstone
was a representative of court culture, with all likelihood
trained in Northern Itały. Other arguments for the scułptor s
Italian origin might not onły be the formal aspects of the
tomb, which is essentially devoid of Gothic ornamentation,
but ałso intriguing images of dogs and fałcons on the ped-
estal, which are very close to the representations of these
animals preserved in North Italian taccuini, that is artists’
model-books.
wyżej 120. W przeciwieństwie do Kazimierza Wielkiego,
Jagiełło nie mógł legitymizować swej władzy poprzez
podkreślanie pochodzenia z dynastii Piastów, jako domi-
nus naturalis. Nietrudno sobie wyobrazić, że taka sytuacja
mogła budzić liczne wątpliwości co do zasadności Jagieł-
łowej władzy i w związku z tym rodziła zapotrzebowanie
na nowy sposób monarszej reprezentacji. Jagiełło uciekł się
zatem do podkreślania politycznych podstaw swojej władzy,
a te najdosadniej i najskuteczniej można było ukazać za
pomocą ostentacji heraldycznej. Jak wskazuje Chrubasik,
w taki właśnie sposób należy rozumieć rozbudowany pro-
gram heraldyczny na tumbie Jagiełły, który „unaoczniał
herbami Polski, Litwy i Rusi ekspansję państwa polsko-li-
tewskiego pod rządami pierwszego Jagiellona. Jednocześnie,
poprzez uwzględnienie herbów województw i ziem zwracał
on uwagę na administracyjną strukturę państwa” 121. Osoba
króla wyobrażona jako gisant na tumbie zyskuje w ten spo-
sób nowe znaczenie, jest bowiem uzupełnieniem owego
programu. Podobnie jak idealizujący wizerunek władcy
na pieczęci majestatycznej, bądź własny herb na pieczęci
kancelaryjnej, postać Jagiełły na tumbie można odczyty-
wać jako gwarancję integralności prawnej i terytorialnej
„użytkownika państwa” by użyć słów Pawła Włodkowica 122.
Fizjonomiczna podobizna Jagiełły na nagrobku wydaje
się w tym kontekście swego rodzaju dodatkiem do tra-
dycyjnych średniowiecznych środków wizualnej osten-
tacji, któremu trudno przypisać jednoznaczne znaczenie.
Treści polityczne i cała ideologia rządów Władysława
Jagiełły zawierają się bowiem w symbolicznych warto-
ściach materiału, z którego wykonano nagrobek, heral-
dyce, stroju i insygniach. Obecność zindywidualizowanego
wizerunku twarzy Jagiełły na jego tumbie należy raczej
traktować jako swego rodzaju innowację, która świadczy
o przemianach zachodzących w sposobach reprezentacji
władców, zauważalnych w Europie i w Polsce już w drugiej
połowie xiv wieku, a które w ostateczności doprowadziły
do wykształcenia się nowego gatunku artystycznego. Kra-
kowska tumba należy do najwybitniejszych przykładów
europejskiej rzeźby gotyku międzynarodowego, w której
połączono tradycyjne sposoby ukazywania ludzkiej postaci
z artystycznymi innowacjami sugerującymi dworską, praw-
dopodobnie północnowłoską formację jej twórcy.
120 Zob. przyp. 26.
121 Por. K. Chrubasik, Das Grabmal von Ladislaus n. Jagiełło, s. 141.
122 Pisma wybrane Pawła Włodkowica, wyd. L. Ehrlich, t. 1-3, War-
szawa 1968-1969, t. 2, s. 42 (Ad aperiendam); por. K. Ożóg, Król
w refleksji uczonych polskich, s. 15-17.
SUMMARY
Mateusz Grzęda
THE LIKENESS OF WŁADYSŁAW JAGIEŁŁO ON
HIS TOMBSTONE IN THE CRACOW CATHEDRAL
The main concern of this article is the realistically depicted
face of Władysław Jagiełło, the king of Połand, on his tomb-
stone in the cathedral of Cracow. The attention of scholars
who in various ways have tried to explain its style affinity
and its iconography was ałso attracted to the highly indi-
vidualized physiognomy of the king. According to some
researchers, this quality was to be connected with the Tuscan
(according to Karol Estreicher) or Burgundian (Tadeusz
Dobrowolski) origin of the tombstones author. Others
cłaimed that the face sculpted on the tombstone has no
qualities of a mimetic accurate portrait and should be inter-
preted “in the sense of having conventional distinguishing
marks” (Katharina Chrubasik).
Attempting to determine the accuracy of the Jagiełłos
physiognomy, the author turns to contemporary descrip-
tions the king included in Roczniki (Annales) by Jan Długosz
and Dopełnienie Szamotulskie. In łight of these descriptions,
the Polish king appears as having a bald head with sparse
facial hair, which seems to correspond well to the physi-
ognomy immortalized (albeit much more conventionally)
in Jagiełłos iconography. The likeness scułpted on the
tombstone, however, seems to go beyond a conventional-
ized forms of portraiture, characteristic for the Middłe Ages.
It does indeed appear that we are dealing with a late-medi-
eval, individualized portrait, the one, in which the actual
appearance of a person is not a simple projection of reałity,
but rather the result of a diligent study made from nature
and reworked within the mind of the artist.
Apart from anałysing the individual characteristics
of Jagiełłos tombstone portrait, the paper also sets forth
a hypothesis connected with the artistic provenance of
the tomb. The individualized depiction of the Kings face
may attest for the fact that the creator of the tombstone
was a representative of court culture, with all likelihood
trained in Northern Itały. Other arguments for the scułptor s
Italian origin might not onły be the formal aspects of the
tomb, which is essentially devoid of Gothic ornamentation,
but ałso intriguing images of dogs and fałcons on the ped-
estal, which are very close to the representations of these
animals preserved in North Italian taccuini, that is artists’
model-books.