156

schyłek wieku xvn, kiedy zostały wyrażone dobitnie przez
Gabora Henevesia w Ungaricae sanctitatis indicia (1692) 15.

Prowincjał bernardynów Marton Kopcsanyi ubrał owo
nauczanie w formę poetyckiego hymnu, wołając do Marii -
Patronae Hungarie:

Spójrz na Węgry, naszą ziemię,

Którą Mahometa plemię
Depcze i Twój lud wyniszcza!

Do miast wolnych nadto przyszła
Rzesza groźnych nowinkarzy,

By umysły wiernych skazić
Fałszem Lutra i Kalwina.

Wielu przeto zapomina
Wiary prawej, świętej, szczerej,

Którą Stefan i Emeryk
I Władysław przed wiekami
Mężnych Węgrów nauczali.

Skoro szydzą z wiary ojców,

Nie chcą zachowywać postów,

Nie czczą świętych i bez miary
Drwią z Przenajświętszej Ohary,

Skoro niszczą Twe obrazy,

Sprawiedliwie cierpią razy
Z ręki Turka - słuszne kary
Dla wyznawców nowej wiary.

Pomnij, o Najświętsza Pani,

Że my wszakże ciągle trwamy
W świętych naszych przodków wierze
I że wyznajemy szczerze,

Żeś patronką naszej ziemi.

Zawsze ufać ci będziemy! 16.

4. Strona tytułowa Hodoegus, vagy isteni igazsdgra vezerlo Kalauz
Petera Pazmanya, miedzioryt, 1613 (fot. Biblioteka Jagiellońska)

Tezy Pazmanya pojawiły się też w historiografh węgier-
skiej za pośrednictwem dzieła Petera Revaya De Sacra
Corona Regni Hungariae ortu, virtuti, victoria, fortuna (1613)
i zostały upowszechnione poprzez liczne księgi wydane
z inicjatywy sekretarza Ferdynanda 11 Lórinca Frenczffya,
wśród których szczególną popularnością cieszyła się Histo-
ria Hungariae Eliasa Bergera (1632) i Regni Hungariae insi-
gnia (1633) 17.

15 G. Galavics, A barokk muveszet, s. 114, il. 14-16; Z. Szilardfy,
Sajdtos tipusok a magyar szentek barokk kori ikonografidjaban, [w:]
Magyar szentek tisztelete es ereklyei, red. P. Csefalvay, E. Kontsek,
Esztergom 2000, s. 55; T. Kerny, A „magyar szentek”, s. 111.

16 Tłum. P. Krasny wg M. Kapocsanyi, Az Bódog Szuz Mariahoz
Magyarorszdgert, [w:] Szoveggyujtemeny a Regi Magyar irodalomból,
1.1: Kesó reneszdnsz, manierizmus es kora-barokk, red. S. I. Kovacs,
Budapest 2003, s. 467.

17 B. Holl, Ferenczffy Lórinc. Egy Magyar kdnyvkiado a xvu. szazad-
ban, Budapest 1980, passim; T. Kerny, A „magyar szentek”, s. 105;
Deijny slovenskeho vytvarneho umenia. Renesancia, kat. wyst. Sło-
venska Narodna Galeria, Bratislava 2009, s. 104-106; M. Gódólle,
Ferenczffy Lórinc es Elias Berger tervezett „Magyar Tórtenete”, [w:]

Ożywienie kułtu Stefana, Emeryka i Władysława i jego
nowa propagandowa interpretacja znalazły wyraz w sposo-
bach przedstawiania tych świętych. W roku 1613 Pazmany
ogłosił wielką apologię katolicyzmu, zatytułowaną z baro-
kowym rozmachem Hodoegus, vagy isteni igazsdgra vezerlo
Kalauz. Na stronie tytułowej tej księgi ukazano świętych
krółów [il. 4], sygnalizując czytelnikom, że zawiera ona
wykład odwiecznej wiary Węgrów, której prawdziwość
potwierdza wzniosła tradycja. Koncept ów został powtórzony
w kolejnych wydaniach tego dzieła, a także w katechizmach
i innych jezuickich publikacjach, wykładających po węgier-
sku katolicką naukę [il. 5] 18.

Matyas kiraly óróksege. Kesó reneszdnsz muveszet Magyarorszdgon
(16-17. szdzad), kat. wyst. Magyar Nemzeti Galeria, Budapest 2008,
s. 109-112.

G. Galavics, A barokk muveszet, s. 112-113, il-13; Z. Szilardfy,
Sajdtos tipusok a magyar szentek, s. 55-56; G. Galavics, Die Identi-
tdt und Sichtbares Zeichen bei den Jesuiten in Ungarn. Gebrauch und
Bedeutung, [w:] Generationen, Interpretationen, Konfrontationen,
red. B. Balazova, Bratislava 2007, s. 94-96, il. 3, 4, 4b, 5; T. Kerny,