DOI article:
Biedrońska-Słota, Beata: Tkaniny zdobione napisami arabskimi w szatach liturgicznych pochodzących z kościoła Mariackiego w Gdańsku, przechowywanych w Muzeum Narodowym w Gdańsku
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.44936#0034
33
16. Fragment tkaniny kapy z napisami pseudokuficznymi z kościoła Mariackiego w Gdańsku, Muzeum Narodowe
w Gdańsku, nr inw. MNG 229. Fot. B. Biedrońska-Słotowa
Jak należy sądzić na podstawie dużego zróżnicowania
wzorów użytych do wykonania poszczególnych paramen-
tów, tkaniny dobierane były w sposób przemyślany.
W dziejach kościoła Mariackiego w Gdańsku zwra-
ca uwagę postać Andrzeja ze Słomowa (1361- po 1438)48,
proboszcza zaliczanego do najwybitniejszych osobowo-
ści, o rozległych zainteresowaniach intelektualnych49.
W 1413 r. uzyskał zgodę wielkiego mistrza krzyżackie-
go na założenie parafialnej biblioteki. Liczyła ona w po-
łowie wieku (po śmierci założyciela) 140 rękopisów.
Wiele spośród nich pochodziło ze skryptoriów krzyża-
ckich, a wybijającymi się wątkami przekazanymi za po-
średnictwem miniatur była różnoraka konieczność wal-
ki z szatanem i niewiernymi50. Wolno przypuszczać, że
grupę tkanin wschodnich z napisami kuficznymi, okre-
ślonych w inwentarzu z 1569 r. jako „pogańskie”51, wyko-
nanych w warsztatach persko-mongolskich około poło-
wy XIV w., przywieziono do Gdańska w drugiej poło-
wie, a może pod koniec XIV w. Dla sprowadzenia takich
tkanin do kościoła potrzebna była spora suma pieniędzy
48 L. Pszczółkowska, Andrzej ze Słomowa, [w:] Słownik biografi-
czny Pomorza Nadwiślańskiego, red. S. Gierszewski, t. 1, Gdańsk
1992, s. 31-32.
49 Historia Gdańska, 1.1: Do roku 1454, red. E. Cieślak, Gdańsk 19852,
s. 616,621; ƒ. Domasłowski, A. Karłowska-Kamzowa, A.S. La¬
buda, Malarstwo gotyckie na Pomorzu Wschodnim, Warszawa-
Poznań 1990, s. 213.
50 ƒ. Domasłowski, A. Karłowska-Kamzowa, A. S. Labuda, Ma-
larstwo gotyckie, s. 196-209 (jakwprzyp. 49).
51 Zob. przypis 5.
i oczywiście niezwykły inicjator, którym najprawdopo-
dobniej był właśnie Andrzej ze Słomowa, członek zako-
nu krzyżackiego, dyplomata cieszący się dużym zaufa-
niem wśród przełożonych. Świadczy o tym delegowanie
go do Rzymu w latach 1418-1419 oraz na sobór w Bazylei
w latach 1432-1433.
Finansami wystarczającymi na sprowadzenie tkanin
dysponował zakon krzyżacki, sprawujący patronat nad
kościołem52. Po pokoju kaliskim zawartym w 1343 r. i sta-
bilizacji politycznej zakon, wzbogacony finansowo jako
organizator krucjat dla całego rycerstwa europejskiego,
szczególnie dbał o stosowną oprawę zewnętrzną, której
podstawę stanowiły tkaniny. Warto dodać, że to właśnie
dla członków zakonu pismo arabskie było znakiem, które-
go obecność przywodziła na myśl Jerozolimę i całą Ziemię
Świętą, w tamtym czasie zajmowaną przez muzułmanów,
co mogło stanowić ideową przyczynę fundacji na rzecz
kościoła w Gdańsku. Przedstawiciele zakonu mieli kon-
takty z krajami Bliskiego Wschodu53, a poprzez pośredni-
ków z Brugii ze strefą śródziemnomorską54. Podobnie, po-
przez Lwów, z którym do około 1400 r. utrzymywali ścisłe
52 Historia Gdańska, 1.1, s. 462 (jak w przyp. 49).
53 W początkach XIII w. mieli posiadłości w tzw. Małej Armenii
(w Cylicji na pograniczu Turcji i Syrii), w Królestwie Jerozolim-
skim w Nikozji na Cyprze, por. M. Biskup, G. Labuda, Dzieje
zakonu krzyżackiego w Prusach: gospodarka, społeczeństwo, pań-
stwo, ideologia, Gdańsk 1986, s. 99-106.
54 Ibidem, s. 99-106; H. Samsonowicz, Europejski handel Krzy-
żaków w XIV-XV wieku, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”,
1994, nr 2-3, s. 137-145-
16. Fragment tkaniny kapy z napisami pseudokuficznymi z kościoła Mariackiego w Gdańsku, Muzeum Narodowe
w Gdańsku, nr inw. MNG 229. Fot. B. Biedrońska-Słotowa
Jak należy sądzić na podstawie dużego zróżnicowania
wzorów użytych do wykonania poszczególnych paramen-
tów, tkaniny dobierane były w sposób przemyślany.
W dziejach kościoła Mariackiego w Gdańsku zwra-
ca uwagę postać Andrzeja ze Słomowa (1361- po 1438)48,
proboszcza zaliczanego do najwybitniejszych osobowo-
ści, o rozległych zainteresowaniach intelektualnych49.
W 1413 r. uzyskał zgodę wielkiego mistrza krzyżackie-
go na założenie parafialnej biblioteki. Liczyła ona w po-
łowie wieku (po śmierci założyciela) 140 rękopisów.
Wiele spośród nich pochodziło ze skryptoriów krzyża-
ckich, a wybijającymi się wątkami przekazanymi za po-
średnictwem miniatur była różnoraka konieczność wal-
ki z szatanem i niewiernymi50. Wolno przypuszczać, że
grupę tkanin wschodnich z napisami kuficznymi, okre-
ślonych w inwentarzu z 1569 r. jako „pogańskie”51, wyko-
nanych w warsztatach persko-mongolskich około poło-
wy XIV w., przywieziono do Gdańska w drugiej poło-
wie, a może pod koniec XIV w. Dla sprowadzenia takich
tkanin do kościoła potrzebna była spora suma pieniędzy
48 L. Pszczółkowska, Andrzej ze Słomowa, [w:] Słownik biografi-
czny Pomorza Nadwiślańskiego, red. S. Gierszewski, t. 1, Gdańsk
1992, s. 31-32.
49 Historia Gdańska, 1.1: Do roku 1454, red. E. Cieślak, Gdańsk 19852,
s. 616,621; ƒ. Domasłowski, A. Karłowska-Kamzowa, A.S. La¬
buda, Malarstwo gotyckie na Pomorzu Wschodnim, Warszawa-
Poznań 1990, s. 213.
50 ƒ. Domasłowski, A. Karłowska-Kamzowa, A. S. Labuda, Ma-
larstwo gotyckie, s. 196-209 (jakwprzyp. 49).
51 Zob. przypis 5.
i oczywiście niezwykły inicjator, którym najprawdopo-
dobniej był właśnie Andrzej ze Słomowa, członek zako-
nu krzyżackiego, dyplomata cieszący się dużym zaufa-
niem wśród przełożonych. Świadczy o tym delegowanie
go do Rzymu w latach 1418-1419 oraz na sobór w Bazylei
w latach 1432-1433.
Finansami wystarczającymi na sprowadzenie tkanin
dysponował zakon krzyżacki, sprawujący patronat nad
kościołem52. Po pokoju kaliskim zawartym w 1343 r. i sta-
bilizacji politycznej zakon, wzbogacony finansowo jako
organizator krucjat dla całego rycerstwa europejskiego,
szczególnie dbał o stosowną oprawę zewnętrzną, której
podstawę stanowiły tkaniny. Warto dodać, że to właśnie
dla członków zakonu pismo arabskie było znakiem, które-
go obecność przywodziła na myśl Jerozolimę i całą Ziemię
Świętą, w tamtym czasie zajmowaną przez muzułmanów,
co mogło stanowić ideową przyczynę fundacji na rzecz
kościoła w Gdańsku. Przedstawiciele zakonu mieli kon-
takty z krajami Bliskiego Wschodu53, a poprzez pośredni-
ków z Brugii ze strefą śródziemnomorską54. Podobnie, po-
przez Lwów, z którym do około 1400 r. utrzymywali ścisłe
52 Historia Gdańska, 1.1, s. 462 (jak w przyp. 49).
53 W początkach XIII w. mieli posiadłości w tzw. Małej Armenii
(w Cylicji na pograniczu Turcji i Syrii), w Królestwie Jerozolim-
skim w Nikozji na Cyprze, por. M. Biskup, G. Labuda, Dzieje
zakonu krzyżackiego w Prusach: gospodarka, społeczeństwo, pań-
stwo, ideologia, Gdańsk 1986, s. 99-106.
54 Ibidem, s. 99-106; H. Samsonowicz, Europejski handel Krzy-
żaków w XIV-XV wieku, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”,
1994, nr 2-3, s. 137-145-