DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.43156#0132
123 —
hoogste elegantie moet bereiken en minder op de gestrengheid van den vorm behoeft te worden gelet.
Zelfs in dat geval zouden wij die versieringen in hoofdzaak uit bladeren en bloemen willen samenstellen,
tenzij zij eene zinnebeeldige beteekenis moesten hebben, welke het aanwezig zijn van vruchten vorderde.
Invloed van het materiaal op den vorm.
Wanneer men de richting gadeslaat, welke de decoratie van onze gebouwen in de laatste jaren
heeft genomen, daarbij bedenkt, dat het gipsornament veel van zijn crediet schijnt verloren te
hebben door oorzaken, die wij hier niet behoeven te onderzoeken, dan gelooven wij, dat althans
in de eerste jaren, het geschilderde, al of niet geschaduwde vlakornament bij de inwendige versiering
wel de hoofdrol zal blijven vervullen. Een land als het onze, waar de invloed van het klimaat zich
zoo sterk doet gevoelen, schijnt voor de uitwendige versiering der bouwwerken eene betrekkelijk
eenvoudige vormbehandeling te eischen, waarbij alle zorg aan het inwendige kan worden besteed.
De lijnen der bouwkunst moeten meer dan die der versieringskunst het schoone of, naar omstandig-
heden, het monumentale aan het uitwendige onzer gebouwen geven.
Behalve door schildering, kende de vroegere kunst reeds andere wijzen om vlakke versieringen
voort te brengen, waarvan sommige in lateren tijd ten deele in onbruik geraakt of door andere
behandelingswijzen zijn vervangen. Hier herinneren wij aan de verschillende vlakornamenten uit het
tijdvak der Renaissance:
i°. het Steenvlakornament,, dat doorgaans in marmer werd uitgevoerd en welzoo, dat de
teekening op een glad gepolijst marmervlak kwam te staan, terwijl de omliggende grond een weinig
verdiept en ruw werd gemaakt. Het eigenlijk effect werd dus hier verkregen door het contrast,
dat de politoer der teekening met den ruwen grond maakte ;
2°. het Steenniëllo kwam met het voorgaande overeen, met dit onderscheid evenwel, dat
de uitgewerkte massa door eene zwarte stucmassa werd vervangen en wel zoo, dat de teekening
zwart, op een wit of gekleurd fond verscheen ;
3°. de Houtintarsia, welke ontstond door het vlak uitsnijden in hout van ornamenten, die
dan door passende, anders gekleurde houtuitsnijdingen werden vervangen. Een soortgelijk inlegwerk
voerde men ook in steen uit. Ook ging men reeds vroeger aldus te werk: in eene vlak uitge-
spreide laag cement, die door eene vaste onderlaag werd gedragen, drukte men nauw aan elkaar
sluitend kleine cübussen marmer in verschillende kleuren, naar een bepaald dessin. Wanneer de
cementlaag voldoende hard was, werd het geheel vlak geslepen. Deze clecoratiewijze ziet men nog
dikwijls bij vloeren toepassen, waarbij echter na eenigen tijd de gevolgen van de ongelijke hard-
heid der gebezigde materialen zich niet zelden doen gevoelen ;
4°. het Sgraffito, dat op den gemetselden wand in stuc werd uitgevoerd. Hiertoe werd
eerst een zich goed hechtende ondergrond opgebracht, welke met kalkmelk overstreken werd.
Nadat men op de nog niet geheel droge witte laag de teekening had gebracht, werd deze met
ijzeren werktuigen daarin gekrabd, zoodat de zwarte ondergrond zichtbaar werd en de teekening
zich zwart op wit vertoonde. Men handelde ook wel omgekeerd, zoodat de teekening wit op zwart
kwam te staan en door lichte radeeringen eene zachte schaduwing kon verkregen worden. — De
gebakken of ingebrancle tegels vervangen tegenwoordig voor een groot deel die vroegere decoratie-
wijzen, en eischen dus eene ornamentale behandeling, die met hunne bestemming overeenkomt.
In den laatsten tijd hebben M. Poggesi en Vannutelli door hun mozaïek-schilderwerk in het
Vaticaan te Rome en in het Louvre te Parijs zich eenen goeden naam verworven; de practische
wijze, waarop zij werken, verdient hier even vermeld te worden. In daartoe expres vervaardigde
ijzeren ramen wordt eene vlakke massa fijn stuc uitgespreid, waarop men de teekening brengt, welke
daarna met stukjes email wordt ingelegd, na telkens een overeenstemmend stukje gips te hebben
weggesneden. Zoodra op deze wijze de teekening in de vereischte schakeeringen door het email-mozaïek
hoogste elegantie moet bereiken en minder op de gestrengheid van den vorm behoeft te worden gelet.
Zelfs in dat geval zouden wij die versieringen in hoofdzaak uit bladeren en bloemen willen samenstellen,
tenzij zij eene zinnebeeldige beteekenis moesten hebben, welke het aanwezig zijn van vruchten vorderde.
Invloed van het materiaal op den vorm.
Wanneer men de richting gadeslaat, welke de decoratie van onze gebouwen in de laatste jaren
heeft genomen, daarbij bedenkt, dat het gipsornament veel van zijn crediet schijnt verloren te
hebben door oorzaken, die wij hier niet behoeven te onderzoeken, dan gelooven wij, dat althans
in de eerste jaren, het geschilderde, al of niet geschaduwde vlakornament bij de inwendige versiering
wel de hoofdrol zal blijven vervullen. Een land als het onze, waar de invloed van het klimaat zich
zoo sterk doet gevoelen, schijnt voor de uitwendige versiering der bouwwerken eene betrekkelijk
eenvoudige vormbehandeling te eischen, waarbij alle zorg aan het inwendige kan worden besteed.
De lijnen der bouwkunst moeten meer dan die der versieringskunst het schoone of, naar omstandig-
heden, het monumentale aan het uitwendige onzer gebouwen geven.
Behalve door schildering, kende de vroegere kunst reeds andere wijzen om vlakke versieringen
voort te brengen, waarvan sommige in lateren tijd ten deele in onbruik geraakt of door andere
behandelingswijzen zijn vervangen. Hier herinneren wij aan de verschillende vlakornamenten uit het
tijdvak der Renaissance:
i°. het Steenvlakornament,, dat doorgaans in marmer werd uitgevoerd en welzoo, dat de
teekening op een glad gepolijst marmervlak kwam te staan, terwijl de omliggende grond een weinig
verdiept en ruw werd gemaakt. Het eigenlijk effect werd dus hier verkregen door het contrast,
dat de politoer der teekening met den ruwen grond maakte ;
2°. het Steenniëllo kwam met het voorgaande overeen, met dit onderscheid evenwel, dat
de uitgewerkte massa door eene zwarte stucmassa werd vervangen en wel zoo, dat de teekening
zwart, op een wit of gekleurd fond verscheen ;
3°. de Houtintarsia, welke ontstond door het vlak uitsnijden in hout van ornamenten, die
dan door passende, anders gekleurde houtuitsnijdingen werden vervangen. Een soortgelijk inlegwerk
voerde men ook in steen uit. Ook ging men reeds vroeger aldus te werk: in eene vlak uitge-
spreide laag cement, die door eene vaste onderlaag werd gedragen, drukte men nauw aan elkaar
sluitend kleine cübussen marmer in verschillende kleuren, naar een bepaald dessin. Wanneer de
cementlaag voldoende hard was, werd het geheel vlak geslepen. Deze clecoratiewijze ziet men nog
dikwijls bij vloeren toepassen, waarbij echter na eenigen tijd de gevolgen van de ongelijke hard-
heid der gebezigde materialen zich niet zelden doen gevoelen ;
4°. het Sgraffito, dat op den gemetselden wand in stuc werd uitgevoerd. Hiertoe werd
eerst een zich goed hechtende ondergrond opgebracht, welke met kalkmelk overstreken werd.
Nadat men op de nog niet geheel droge witte laag de teekening had gebracht, werd deze met
ijzeren werktuigen daarin gekrabd, zoodat de zwarte ondergrond zichtbaar werd en de teekening
zich zwart op wit vertoonde. Men handelde ook wel omgekeerd, zoodat de teekening wit op zwart
kwam te staan en door lichte radeeringen eene zachte schaduwing kon verkregen worden. — De
gebakken of ingebrancle tegels vervangen tegenwoordig voor een groot deel die vroegere decoratie-
wijzen, en eischen dus eene ornamentale behandeling, die met hunne bestemming overeenkomt.
In den laatsten tijd hebben M. Poggesi en Vannutelli door hun mozaïek-schilderwerk in het
Vaticaan te Rome en in het Louvre te Parijs zich eenen goeden naam verworven; de practische
wijze, waarop zij werken, verdient hier even vermeld te worden. In daartoe expres vervaardigde
ijzeren ramen wordt eene vlakke massa fijn stuc uitgespreid, waarop men de teekening brengt, welke
daarna met stukjes email wordt ingelegd, na telkens een overeenstemmend stukje gips te hebben
weggesneden. Zoodra op deze wijze de teekening in de vereischte schakeeringen door het email-mozaïek