DOI Heft:
I. Theil: Abhandlungen
DOI Artikel:Modern, Heinrich: Geweihte Schwerter und Hüte in den kunsthistorischen Sammlungen des Allerhöchsten Kaiserhauses
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.5948#0173
4
Geweihte Schwerter und Hüte in den kunsthistorischen Sammlungen des Allerhöchsten Kaiserhauses. I 6
ANHANG.
Aus den Diarien der päpstlichen Oberceremonienmeister folgt die Beschreibung der Schwert- und Hut-
weihe der in den kaiserlichen Sammlungen befindlichen Schwerter und Hüte nach den von Herrn Dr. Heinrich
Pogatscher in römischen Archiven gefälligst gemachten Abschriften.
i. Aus dem Diarium Paris' de Grassis ^um 24-/25. Decemb er i5og:
»Benedictio spatae et missa plana per papam dicta. Pontifex (Julius II.) commisit mihi, ut post
missam primam nocturnam irem ad ipsum, quoniam volebat, prout voluit, spatam benedicere et celebrare
parvam missam. Et sie in ora i3. finita est missa nocturnalis sollemnis et ego ascendi ad papam et ipse tunc
audivit secundam missam; nam primam prius hora quasi octava diei fecit. Et sie finita 2a missa ipse aeeepta
stola benedixit spatam et, cum petiissem, an vellet celebrare, respondit, quod illucescente die celebraret,
prout fecit. Solus sacrista et ego ministravimus ei praeter episcopum Aquen(sem), qui fuit eius assistens, pluviale
indutus. Spata remansit apud pontificem et (in?) ipsius parvo sacello.«
(Rom, Vaticanisches Archiv, Mise, Arm. XII, tom. XXI, f. 241.)
Missa tertia, major, solemnis in Basilica absente papa.
In praedicta capella Sixtina in Basilica S. Petri hora 16. praesentibus omnibus cardinalibus, id est 22, car-
dinalis S. Georgii celebravit more solito bene et devote et nihil fuit novi propter pluvias; pauci prelati adfuerunt,
nihil novi evenit.
In die S. Stephani absente papa.
Cum papa dixisset heri, se ad hanc missam venturum, non tarnen venit, sed iussit, ut omnes cardinales
ad se irent, ut secum consultarent super donatione spatae, prout fecit et conclusit illam donare regi Un-
gariae. Missam cantavit cardinalis de Flisco more suo. Cardinales omnes 21 adfuerunt, in qua nihil novi evenit.
Papa mihi jussit, ut spatam portarem ad altare ante cardinales, sed suae sanetitati respondi non esse soli-
tum nec debitum, sicut anno praeterito et dixi (vgl. oben, S. 1354).
(Rom, Biblioteca Vittorio Emmanuele, Mss. gesuitici, Nr. 200, f. 3$0—3$i [p. 6p3—695]).
2. Aus dem Diarium des Cornelio Firmano ^um 24. Decemb er i56y:
»In vigilia Nativitatis Domini die Mercurii. Ad matutinum. Pontifex (Pius V.) hora quarta
noctis cum dimidia descendit ad cameram paramentorum, ubi aeeeptis solitis paramentis, antequam aeeiperet
mantum ex veluto cremesino, secundum morem ensem benedixit; deinde aeeepto manto, praecedente cruce
et ense benedicto, per clericum camerae, superpelliceo induto, delato et sequentibus cardinalibus pontifex venit
ad capeliam; fimbrias posteriores detulit orator caesareus et anteriores duo protonotarii. Fuit canta-
tum matutinum iuxta formam libri ceremonialis. Absoluto matutino pontifex intonavit »Te deum laudamus« et
statim genuflexit et cantato primo versiculo surrexit; postea cantata oratione descendit ad planum solii, ubi de-
posito manto aeeepit pluviale album et mitram et descendit ad altare, ubi confessionem fecit cum illustrissimo
cardinali Sancti Georgii, qui missam celebravit etc.«
(Vaticanisches Archiv, Mise, Arm. XII, tom. XXIX, f. 466.)
ß. Aus dem Diarium des Franciscus Mucantius %um 25. December i58r:
»Die vero 25. in festo Nativitatis domini nostri Jesu Christi sanetissimus dominus noster (Gregor XIII.)
descendit ad basilicam in sede cum regno, sive tyara, sub baldachino per prineipes seu barones delato, praece-
dente cruce, praelatis et cardinalibus paratis et aliis officialibus processionali ritu; et missam celebravit cum
omnibus ceremoniis solitis in tali die. Benedixit prius in aula lecti paramentorum ensem cum pileo,
qui fuit portatus ante crucem per clericum camerae. Evangelium, cantavit reverendissimus dominus cardinalis
Carafius, assistens vero fuit Cornelius, sacri collegii decanus, qui in fine publicavit indulgentiam plenariam.«
(Vaticanisches Archiv, Mise, Arm. XII, tom. XXXVI, pars II, f. 61'.)
XXII. 23
Geweihte Schwerter und Hüte in den kunsthistorischen Sammlungen des Allerhöchsten Kaiserhauses. I 6
ANHANG.
Aus den Diarien der päpstlichen Oberceremonienmeister folgt die Beschreibung der Schwert- und Hut-
weihe der in den kaiserlichen Sammlungen befindlichen Schwerter und Hüte nach den von Herrn Dr. Heinrich
Pogatscher in römischen Archiven gefälligst gemachten Abschriften.
i. Aus dem Diarium Paris' de Grassis ^um 24-/25. Decemb er i5og:
»Benedictio spatae et missa plana per papam dicta. Pontifex (Julius II.) commisit mihi, ut post
missam primam nocturnam irem ad ipsum, quoniam volebat, prout voluit, spatam benedicere et celebrare
parvam missam. Et sie in ora i3. finita est missa nocturnalis sollemnis et ego ascendi ad papam et ipse tunc
audivit secundam missam; nam primam prius hora quasi octava diei fecit. Et sie finita 2a missa ipse aeeepta
stola benedixit spatam et, cum petiissem, an vellet celebrare, respondit, quod illucescente die celebraret,
prout fecit. Solus sacrista et ego ministravimus ei praeter episcopum Aquen(sem), qui fuit eius assistens, pluviale
indutus. Spata remansit apud pontificem et (in?) ipsius parvo sacello.«
(Rom, Vaticanisches Archiv, Mise, Arm. XII, tom. XXI, f. 241.)
Missa tertia, major, solemnis in Basilica absente papa.
In praedicta capella Sixtina in Basilica S. Petri hora 16. praesentibus omnibus cardinalibus, id est 22, car-
dinalis S. Georgii celebravit more solito bene et devote et nihil fuit novi propter pluvias; pauci prelati adfuerunt,
nihil novi evenit.
In die S. Stephani absente papa.
Cum papa dixisset heri, se ad hanc missam venturum, non tarnen venit, sed iussit, ut omnes cardinales
ad se irent, ut secum consultarent super donatione spatae, prout fecit et conclusit illam donare regi Un-
gariae. Missam cantavit cardinalis de Flisco more suo. Cardinales omnes 21 adfuerunt, in qua nihil novi evenit.
Papa mihi jussit, ut spatam portarem ad altare ante cardinales, sed suae sanetitati respondi non esse soli-
tum nec debitum, sicut anno praeterito et dixi (vgl. oben, S. 1354).
(Rom, Biblioteca Vittorio Emmanuele, Mss. gesuitici, Nr. 200, f. 3$0—3$i [p. 6p3—695]).
2. Aus dem Diarium des Cornelio Firmano ^um 24. Decemb er i56y:
»In vigilia Nativitatis Domini die Mercurii. Ad matutinum. Pontifex (Pius V.) hora quarta
noctis cum dimidia descendit ad cameram paramentorum, ubi aeeeptis solitis paramentis, antequam aeeiperet
mantum ex veluto cremesino, secundum morem ensem benedixit; deinde aeeepto manto, praecedente cruce
et ense benedicto, per clericum camerae, superpelliceo induto, delato et sequentibus cardinalibus pontifex venit
ad capeliam; fimbrias posteriores detulit orator caesareus et anteriores duo protonotarii. Fuit canta-
tum matutinum iuxta formam libri ceremonialis. Absoluto matutino pontifex intonavit »Te deum laudamus« et
statim genuflexit et cantato primo versiculo surrexit; postea cantata oratione descendit ad planum solii, ubi de-
posito manto aeeepit pluviale album et mitram et descendit ad altare, ubi confessionem fecit cum illustrissimo
cardinali Sancti Georgii, qui missam celebravit etc.«
(Vaticanisches Archiv, Mise, Arm. XII, tom. XXIX, f. 466.)
ß. Aus dem Diarium des Franciscus Mucantius %um 25. December i58r:
»Die vero 25. in festo Nativitatis domini nostri Jesu Christi sanetissimus dominus noster (Gregor XIII.)
descendit ad basilicam in sede cum regno, sive tyara, sub baldachino per prineipes seu barones delato, praece-
dente cruce, praelatis et cardinalibus paratis et aliis officialibus processionali ritu; et missam celebravit cum
omnibus ceremoniis solitis in tali die. Benedixit prius in aula lecti paramentorum ensem cum pileo,
qui fuit portatus ante crucem per clericum camerae. Evangelium, cantavit reverendissimus dominus cardinalis
Carafius, assistens vero fuit Cornelius, sacri collegii decanus, qui in fine publicavit indulgentiam plenariam.«
(Vaticanisches Archiv, Mise, Arm. XII, tom. XXXVI, pars II, f. 61'.)
XXII. 23