Iustinianus <Imperium Byzantinum, Imperator, I.>: Corpus Ivris Civilis Ivstinianei (Band 3): Digestum Nouum, Sev Pandectarvm Ivris Civilis Tomvs Tertivs: Ex Pandectis Florentinis quoad eius fieri potuit, repraesentatus (Lyon, 1627)

Iuramenti
remiſſione fa-
ciendum non
remittitur.

Libertatis
fauore per-
mittitur

quod
acilius et

215

2 Conditio. id eſt, conditio iuriſiurandi appoſita libertati.

AcCVRS.

b Non poteſt. nam ſic eſt in legato ſic relicto, quod licet re-
mittatur iuramentum a, debet tamen facere quod iurare debebat:
& aliàs non habet relictum:vt ſuprà de condit. inſtitl. qua ſub con-

ditione. S. quotiens. ſed in
libertate ſufficit ſi iu-
ret ſe facturum, etſi
non faciat:vt j. de con-
dit. & demonſtrat. l. hac
ſcriptura in princip.l &
ſie fauore libertatis
permittitur fieri quod
facilius eſt. & facit ad
hoc quod not. Cod.
communia vtriuſque
iudl cum patruo.
e Acceperit. ſub
condit. præfati iuriſiu-
randi. & fa. C. de cad.

tollen. S in nouiſſimo.

r ſi teſtator.
hzccondi-
tjo.

d Idem puto. ſcili-
cet quod remittatur
iuramentum.
e SLegati. ſcilicet ſi
iurauerit ſe daturum
decem operas.
I ita fuerit. J C A¬
Ss T’irius duo-
bus ſuis ſeruis reliquit
libertate, ſi inſulam
edificarne. Dicitur
quod hac conditio
non poteſt diuidi. vn-
de ſi vnus ſeruorum
vellet facere dimidium
inſul, & libertatem
habere: non auditur.
Sed pone quod vnus
corum vult dificare
totam inſulam, & al-
ter nihil: an ille qui
facit, videtur implere
condi. quœritur. & di-
citur quod ſic: & ipſe
erit liber, niſi teſtator
aliud ſenſerit: non
alius, qui nihil facit.
2. Secundô quaritur:
Quidam duobus fa-
bris vel pictoribus re-
liquit centum, ſi tem-
plum depinxiſſent: vel
ſi nauem fabricaſſent:
& vnus illorum vult
facere, & alter non.

modô quaritur, an ſi

E templum, i.
cubiculum.

e Rationibus

vnus depingat tem-
plum, vel ſi nauim to-
tam fabricet: habeat
tota centum? Et dici-
tur quod ſi appareat
teſtatorem ſenſiſſe &
voluiſſe quod vterque
ſimul faceret: tunc
vnus faciendo nihil
dicitur facere: nec ha-
bebit legatum. ſi au-

redditis iuſſus tem appareat contra-

eſſe liber, vo- rium: tunc vnus ſolus

lumipa rati faciendo opus, habe-

num reddere
tenetur. Bal-

dus confil.
353.

d Cum, parti-

cula, inter per- teſtator. 3.
ſonas poſita

coniungit
principaliter:

inter res, ac-

bit legatum, vel ipſe
totum, vel partem ipſe,
& partem ſocius, ſe-
cundum quod voluit
Tertiô
queritur: Si quis re-
liquit libertatem duo-
bus ſuis ſeruis caſtal-

ceſſorié. l. l. dionibus ſub condit. ſi

C. mandati.

Bar. l. 1.9. ſ

nertitoria.

3 ſuprà de pe-
ulie legato. Cy-
us in l. 1. C. de
ver. ſignificat.
Bald. lr. C. de
obligat, & l. 1 mnia?
dere debet. 4. Quartô quæritur: Iiue..
cum d filiis ſuis. inuenitur quod nullum habet filium:

pait, ſrpd de pet, ſunt tales quod non poſſunt peruenire ad libertatem. Di-

non erit, vt iuriſiurandi condi-
tio? remittatur: & meritô. nam
ſi quis remiſerit conditionem li-
bertatis, ipſam libertarem impe-
dit, dum competere aliter non
poteſt, quam ſi paritum fuerit
conditioni.
1. 5 Proinde & ſi legatum
quis cum libertate acceperit,
non aliter legatum habebit, niſi
conditioni iuriſiurandi paruerit.
2. Sed ſi purè libertatem
acceperit, legatum ſub iuriſiuran-
di conditione: putat Iulianus li-
bro trigenſimoprimo Digeſtoru,
remitti ei conditionem iuriſiu-
randi.
3. Idem putodicendum &
ſi libertati quoque iniecta condi-
tio ſit, ſed’teſtator eum viuus ma-
numiſerir. nam & hîc y conditio
le gatit remittitur.

Licet conditio ſit indiuidua, poteſt
tamen ab vno ſeruorum impleri vt
liber fiat altero ceſſante: cui ceſſanti
extinguitur conditio ſemel ab alio im-
pleta.

XIII. IDE M libro quinto
Diſputationum.
I ita fuerit ſeruis duobus li-
bertas data, ſi inſulam ædifi-
cauerint, vel ſi ſtatuam poſue-
rint: diuidi hæc conditio non po-
terit f. ſolummodô illud habe-
bit dubitationem, an altero fa-
ciente 6, ſatisfactum voluntati h
videatur, ideoque ad libertatem
perueniat, quod magis eſt, niſi
aliud expreſſit teſtator: facien-

do tamen, ſibi conditionem im-

pleuit, alteri non: quinimô extin-
guitur ei conditio. Nec enim am-
plius parêre conditioni poteſt
cum ſemel expleta ſit!.
1. Idem quari poteſt & ſi
fabris duobus vel pictoribus, ſi
membrum * depinxiſſent, vel ſi
fabricaſſent nauem, quid l ad-
ſcriptum ſit. nam voluntatis erit
quaeſtio, num alteri alterius facti
conditionem iniunxerit . quæ
res efficit, vt quoad alter ceſſat,
alteri quoque qui facere paratus
eſt, conditio deficiat m. Quod ſi ex
his quæ ſcripſit vel dixit, oſten-
ditur contentus eſſe teſtator vel-
alterum facere: res erit expedita.

reddiderint rationes, & vnus vult red-

dere rationes, alter non: an volens reddere auditur? & diſtingui-
tur. nam aut geſſerunt ſeparatim: & tunc vnus
proprias rationes, auditur: & erit liber ſi verô ſimul geſſerunt,
tunc ille qui vult reddere, debet reddere omnes, & reliqua o¬
ſoluere: & etiam ipſa volumina c rationum ſiue libros red-

reddendo ſuas

: Titius manumiſit ancillam

vel ſi ha-

Digeſtorum Liber xl. Tit iv.

216

citur quod nihilo minus ipſa erit libera idem eſt & ſi ipſa non
poteſt effici libera, filij tamen ſui ſic: nam filij erunt liberi, non
ipſa, & ſic apparet quod hac conditio, cum filiis, non facit con-
dit. niſi aliter ſenſiſſe teſtatorem appareat. Et quod non faciat
condit. probo tali argumento: nam à in edicto prætoris caue-

nam alter faciendo, aut & ſibi &
ſocio proderit, aut ſibi tantum:
prout voluiſſe teſtatorem appa-
ruerit.

Relicta libertate duobus ſeruis, ſi
rationes reddiderint: poteſt vnus ra-
tiones reddendo liber fieri, ſi ſeparata
fuerit eorum geſtio: ſin autem ſimul
geſſerunt, debent ambo rationes red-
dere, ſi volunt ad libertatem perueni-
re. hoc dicit.
2. 5 Hæc quaeſtio? & in eo
tractatur, ſi quis libertatem dede-
rit ſeruis duobus, ſi rationes red-
diderint P. Iulianus enim tra-
ctat, ſi alter reddere ſit paratus,
alter non ſit:an alter per alterum
impediatur. Et rectiſſime ait, ſi
quidem ſeparatim rationes geſ-
ſerunt, ſufficere ad libertatem
adipiſcendam ei qui ſuas ratio-
nes reddit. ſi verô ſimul, non
aliàs videri alterum paruiſſe, ni-
ſi vtriuſque reliqua exoluerit P.
In reliquis accipere debemus, vt

& ipſa volumina rationum red-
dantur.

Coniunctum vitioſum, ſiue nullum,
non impedit libertatem.

3. JSed & ſi ancilla cum filiis
libera eſſe iuſſa ſit:etſi nullos ha-
beat, erit libera:vel ſi habeat qui-
dem, filij autem eius ad liberta-
tem peruenire non poſſint .
Idem erit dicendum & ſi ipſa li-
bera eſſe non poſſit, filij tamen
eius peruenient * ad libertatem.
Nam haæc adiectio, cum filiis, non
facit conditionem:niſi mihi pro-
ponas aliam ſententiam teſtatoris
fuiſſe. tunc enim pro conditione
erunt hc verba capienda. Con-
ditionem autem non facere ar-
gumento eſt & edictum prætoris,
quo ita cauetur : Ventrem cum
liberis in poſſeſſionem eſſe iubebo.
Placet enim, etſi nulli liberi ſint,
ventrem tamen ex edicto in poſ-
ſeſſionem mittendum.

XIV. IDE M libro octaue
Diſputationum.

Vm ſeruus purè liber ſcri-
bitur, & heres ſub condi-
tione: placet, deficiente condi-
tione habere eum libertatem.

ris in poſſeſſionen ee le
iubebo. tamen ſi nul-
li de liberis exiſtant,
venter nihilo minus
mittetur. FRANC.
ACCVRS.
f Non poterit. vt
vnus faciendo mediam
inſulam.
f Poterit. cum ſit
in facto P. ſic infrà de 6

verbor. obligat. l. ſtipu¬ eſt

Argunen.
tur, Vent rem cum libe. u à ve

gis ad veu

teſtatoru,
e,uu,
validum.

Indiuidu
facti n

lationes non diuidun- ditio.

tur. & lain executione.
S. ſecunda. & S. ſi quis
caul, ſi duo.
g Faciente. totum,
cum ſit indiuiduum:
vt dixi Cod. de condit.
inſer lpen. & facitS.
eodem eſi legato. S. j.
AcCVRS.
h Voluntati. ſcili-
cet defuncti.
i 5 Expleta ſit. na
quod ſenmel e ſfi fan
eſt, amplius fieri non
poteſt:cûm non d poſ-d
ſit poſtea factu

t¬ in

t Semyl fa
ampllus fiei
n poteſt.

Facta pro
tfectis haben

beri pro infecto: ve non poſſunt

in authent. de aquali do.
S. j.
J Quid. pecunia-
rium: vt differat à pri-
mo caſu huius legis.
l 5 Iniunxerit. ita
quod teſtator noluit
vnum facere ſine alte-
r0. Vel dic, iniunxerit
teſtator:vt ſic ſit indi-
uidua.
m qDeficiat. aliàs de-
ficiat, & hæc bona alias
fiat: & tunc dices hoc
voluiſſe teſtatorem, vt
ſubiicit.AcCVRS.
n Hæc quaſtio. id eſt,
mens huius quaſtionis
in ſimili caſu tracta-
tur, vt ſubiicit.
OJ Reddiderint. quod
duo continet: vt S. de
cond. & demonſt. l cum
ſeruus.S.j.AcCVRS.
pJ Exoluerit. ſic ergo
ſequense fit indiuiſi-e
bilis propter primam:
qu ſequens eſt f di¬P



i

J pertinere.

peruenin.

Sequent,

ualitaten
rimis reci-

junt & autt

uiſibilis ſua natura, cedentibus.

cum ſit in dando:vt j. f

Conditie

de ſtatulibl. ſi ſtatulibe- dandi ſua n

ra in fin. & l. ſi quis te-
ſtamento. & facit adS.
in eod tit. de ſtatulib.l ſi
quis ita. S ſi duo.
q Non poſſint quo-
quo modo. ſic & in le-
gato: vtS. de leg. j. l. ſi
ancilla. & facit C.quan-
do dies lega.ce.li.
r J Cauetur vt & S.
de ven. in poſſmit. l. vbi-
cumque. S.fin. & de leg.

jl. ſi quis legauerit. & facit eodtit. l ſi ancillas. & l. ſi quis inquilinos.

S. ſi ita.

Vm ſeruus. CASVS. Inſtitui duos heredes: vnum pure,
Ci erſs aaitione ſeruo meo reliqui liberaten puré.
tandem defecit conditio vnius heredum: & ſic non eſt heres dici-
tur quod ſi alter adeat, ſatis eſt vt libertas ſeruo relicta debeatur;

& ſic erit liber. FRACCVRS.

ſJ Libertatem adita à coherede hereditate, aliàs nonvt s de hered.

inſtit. l.Trebatius.Sfi, & l ſeq.licet ibi aliter exponi poſſit.



aT Sticham

tur
lis.

diuiſbie