DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.2603#0109
213
De manumiſſis
Eratius. JCASVS. Reliqui libertatem Sticho ſeruo meo,
ſi nullus mihi filius erit cum moriar. Dicitur quod nato
mihi poſthumo impeditur libertas. Sed pone quod nondum
eſt natus, ſperatur tamen naſci: eritne interim ſeruus, an liber?
& certé ſi nullus poſtea naſcatur, liber fingitur fuiſſe retroi FR.
ACCVRS
a 5Quod magis. id
eſt retro a liberum di-
cACCVRS.
Iita ſit ſcriptum.
Se Vs Seruo
meo qui fuerat meus
caſtaldio, reliqui li-
bertatem, ſi appareat
rationes meos dligen-
ter tractaſſe. dicitur
quod erit liber, ſi ap-
pareat quod ad vtili-
tatem domini bene
geſſit, & bona fide: &
reliqua, ſi qua ſunt
reddidit. FRANC.
AcCVRS.
b 5 Si ita ſit ſcriptum.
hoc dic vt dicitur C.
eodem. l. iv. & infrà
eodem. l. qui filium. S.
fin. & de ſtatulib. l. La-
beo.
I quis ita. J C a¬
S’ s eeii di
ruum ſub conditio-
ne vt eum manumit-
tas: & ſi non manumi-
ſeris, iuſſi eum eſſe li-
berum, & legatum
hoc caſu ei reliqui.
Dicitur quod ſi non
manumittas eum, erit
liber ex teſtamento,
& habebit legatum.
QVODCONSTI-
TVTVM.) Quod di-
ctum eſt ſuprà de ma-
nu. l. ſeruus hac lege.
ſeruum vetitum in te-
ſtamento domini ad
libertatem perduci,
non poſſe manumit-
ti: eſt verum, quando
hic ſeruus erat teſta-
toris, vel heredis eius:
ſecus ſi eſſet hic ſer-
uus alienus. FRANC.
ACCVRS.
c 5 Legatus ſit. ali-
cui.AcCVRS.
d 5 Legetur.
quid.
ali-
e 5 Reſponſum eſt vt
& infrà eod.l. quidam.
& l. Stichum. & de fi-
deicom. lib. l. inuitus. S.
fin. & C. ſi man. ita fue.
ali vt manu. l. ij. & iij.
f Quod conſtitutum.
impediri libertatem poſthumo
nato. Sed dum ſperatur naſci, v¬
trum in ſeruitute remanere dici-
mus, an verô ex poſtfacto reſpon-
demus retro liberum fuiſſe, nullo
filio nato? quod magis? arbitror
probandum.
Si fauore certæ rei verba trahun-
tur ad impropriam ſignificationem:
talis fauor ad diſpoſitionem ſibi con-
iunctam non trahitur. BART.
VIII. POMPONIVS libro quinto ad
Sabinum.
Iita ſit ſcriptum b: Stichus ſi
rationes diligenter tractaſſe vi-
dbittur, liber ee, diligentiam de-
ſiderandam que domino, non
quæ ſeruo erit vtilis, coniuncta
fidei bone & in reliquis quoque
reddendis.
IX.VLPIANVS libro vicenſimoquarto
ad Sabinum.
Sl quis ita legatus e ſit, vt ma
numittatur: ſi manumiſſus non
fuerit, liber eſſe iuſſus ſit, eique
legetur d: & libertatem compe-
tere, & legatum deberi, ſpe re-
ſponſum eſte.
Teſtator non poteſt alieno ſeruo pro-
hibere libertatem dari niſi ſuo, & he-
redis ſui hoc dicit.
1.. J Quod conſtitutum f eſt,
vetitum in teſtamento ab liberta-
tem perduci, non poſſe manumit-
ti:hoc ad eos pertinere puto, qui
teſtatoris fuerunt, vel heredis. Ser-
uo enim alieno id irrogari non
poterit.
X. PAVLVS libro quarto ad
Sabinum.
1
Ipeculium prælegatum eſt l,
Stvreus liher eſſe iuſſus ſit
liberum eum eſſe conſtat. Mul-
tum enim intereſt inter genus &
ſpeciem. Speciem enim eximi de
teſtamento.
214
l Et vicario. quod eſt ſpecies a peculij........ 1.
m Fore. vt infrà tit.j.l ſi ſeruus. & arg. C. de fideicom. lib. l. cum culij, vicarius.
inter. & infrà de re. iur. l quotiens. & facit ad S ſuprà de leg. j. l. ſi
poſt mortem. S. fin. & de leg. ij. l. ſi idem. & C.de neceſſ. ſer.hered. inſt. l.
quidamin princ. & S fin.
genere placet l:quod eſt in pecu-
lio legato, & vicariol manu-
miſſo.
Obſcura locutio, fauore libertatis
eſt interpretanda pro libertate. hoc
dicit.
1. 5 Si ſeruus legatus liber
eſſe iuſſus eſt, liber eſt. Sed ſi
prius liber eſſe iuſſus, poſtea lega-
tus ſit: ſi quidem euidens voluntas
ſit teſtatoris quod ademit liberta-
tem, cum placeat hodie etiam li-
bertatem adimi poſſe, legato eum
cedere puto. Quod ſi in obſcuro
ſit: tunc fauorabilius reſpondetur,
liberum fore .
Fideicommiſſlibertas relicta ſeruo
quem prius teſtator legauerat, perdu-
cit eum ad libertatem.h.d.
XI. POMPONIVS libro ſeptimo ad
Sabinum.
Ilegato ſeruo fideicommiſſa-
Pria libertas relicta eſt:vel heres
vel legatarius P eum cogitur ma-
numittere.
Vno ſeruo implente conditionem re-
lictæ libertatis, efficitur ipſe liber: licel
alter ceſſet implere.h.d.
1. Si Stichus & Pamphilus de-
cem dederint, liberi ſunto. Poteſt al-
ter quinque dandoe liber eſſe:
quamuis alter non dederit.
2. Cum teſtamento ſeruus
liber eſſe iuſſus eſt P, vel vno ex
pluribus heredibus inſtitutis a¬
deunte hereditatem, ſtatim liber
eſtr.
Conditio ſub qua relicta eſt liber-
tas, eſt implenda cupienti ad liberta-
tem peruenire, licet dura videatur.
XII. VLPIANVS libro quinquagenſi-
mo ad Edictum.
Sl quis libertatem ſub iuriſ-
iurandi conditione reli-
querit, edicto prætoris locus
I legato. JCASVS.
OTria
lex. Primô legaui ti-
bi ſeruum, & roga-
ui per fideicommiſ.
eum manumitti. Di-
citur quod heres vel
legatarius cogitur eum
manumittere: & di-
cas quod eſt in ele-
ctione legatarij, vt ſi
vellet eum manumit-
tere, bene eſt: alio-
quin heres manumit-
tit. Secundô, reli-
qui libertatem duo-
bus ſeruis, ſi darent
x. heredi meo. dici-
tur quod ſi vnus dat
v. erit liber: licet al-
ter ſua v. nondum det.
Tertiô, reliqui in te-
ſtamento libertatem
ſeruo meo, pluribus
heredibus inſtitutis.
Dicitur quod ſufficit
vnum heredem adire
hereditatem ad hoc vt
libertas debeatur, & ſit
ſtatim liber. FRANc.
ACCVRS.
n Vel legatarius.
prout vltimô rogauit:
nam poſt legatum po-
tuit heredem rogare,
per quod videtur re-
uocare legatum: ar-
gument. ſuprà l. proxi.
S. fina. Vel dic ſimpli-
citer vt dicit: & eſt in
arbitrio legatarij vt
ſaltem habeat eum li-
bertum.
0 Dando. quia
eſt diuidua , aliàs
ſecus: vt & ſuprà de
condit. & demonstrat.
l. qui heredi. S. finali.
& l. ſi quis. & l. cum
fundus. & dixi Cod.
de condition. inſer. l. pe-
nult.
p 5 Iuſſus eſt. dire-
ct.
q 5 Vel. pro d ſal-
teme: nam multo
magis ſi omnes adie-
rint.
t. Liber eſt ſic jeod.
l. testamento manumiſ-
ſus. S-j & l. teſtamento
vt S. de manu.l. ſeruus.
AcCVRS.
8 Alienoargum.S de leg-ij-l vnumS ſi remAcCVRS.
Si penlinms l euasrs Peceuiun cuiuſdan ſerui mei legaui forté
ipſi ſeruo iuſſo eſſe libero, vel alij extraneo poſtea vicario, qui
erat de iſto peculio, reliqui libertatem dicitur quod vtrumque te-
net & legatum peculij, tamquam cuiuſdam generis tenet.S1
SERVVS. Legaui tibi ſeruum: eidem poſtea reliqui libertatem.
dicitur quod liber eſt, & ſic extinguitur legatum. Sed pone quod
rimô reliqui libertatem ſeruo:tandem eum tibi lego. quod iſto-
rum valebit? & ſi quidem apparet quod habui animum reuocandi
libertatem:tune tenet legatum. ſi autem dubitetur de hoc, tunc fa-
uore libertatis dicimus libertatem deberi: nec videri reuocatum
per hoe legatum FRANC.
5 Pralegatum eſt. vel
traneo.
i 5 Placet. vt & infrà de reg. iur. l. in toto. & ſuprà de leg. iij.
l ſeruis vrbanis. S. finali. & de pecul. l. ſi Sticho. & de triti. & oleo
leg. l. ij. in princip. & de aur. & argent. leg. l. j. in princip. Nec
eſt contra ſuprà de pecul. leg. l. ſeruo manumiſſo. Imô concordat.
AcCVRS.
In peculio. quod eſt genus.
ſeruo libero eſſe iuſſo, vel alicui ex-
prin. & S.fin.
liber. & J. ſi quis te. lib.
eſſe iuſſll j. S.ante. & C.de cadu tollen.S. in nouiſſimo. & arg.S. de tut.l ſi
nemo. & de contra tabu. lillud. in princip. & de bon. lib. letiam. S, final.
& C.eodem. liij.
I quis libertatem. CASVS. Titius reliquit libertatem
Sſe darurum x opers Dieitur quod
hoc iuramentum numquam debet ſibi remitti. Idem etiam eſt ſi
reliquit legatum & libertatem ſimul ſub condit. puta ſi iurauerit
ſe daturum decem operas. nam nec legatum poterit conſequi
abſque iuramento: ſed ſecus ſi libertatem puré, legatum ſub con-
dit. iurandi reliquit. nam tunc remittitur ſibi hc conditio iura-
menti. Idem ſi libertatem ſub condit. iuriſiurandi reliquit, & po-
a Species pel
dicit hœc
b Libertatis
fideicom miſ-
ſariz relicto,
ſeruus (qui a¬
liàs à defuncto
legatus erat?
videtur à ſer-
uitute reuoca-
tus.
e Dandi con-
ditio diuidua.
d Vel, pro ſal-
tem.
e Adde gl.in c.
tm omnes. ex-
tra de confli. &
in c. decet. de
immu. ecel. lib.
& in c. eos-
31. diſt. & gloſſ-
in l’2. Cod. de
tranſaction.
ſtea idem teſtator viuus manumiſit. nam hœc conditio remitti-
tur. FRANC.
ſ Conditione. Puta, liber eſto, ſi iuraueris te x. operas da-
turum: vt j. eod. l. ſeruum. & S. de oper. lib. l. vt iuriſiurandi. S. j.
Vel Capitolium aſcenſurum: vt j. de ſtatulib. l. ſi quis ita.S. qui
ita. ACCVRS.
t Edicto pratoris. mortui, quo remittitur talis conditio inie-
cta legatis, vel inſtitutionibus: & ideo f non eſt opus adire pro
hoc prætorem viuum: vtS. de condi. inſti. l. qua ſub conditione. in
a Conditio.
Legibus cõ-
ceſſa benefi-
cia, à prtore
nõ eſt neceſſe
poſtulari.
De manumiſſis
Eratius. JCASVS. Reliqui libertatem Sticho ſeruo meo,
ſi nullus mihi filius erit cum moriar. Dicitur quod nato
mihi poſthumo impeditur libertas. Sed pone quod nondum
eſt natus, ſperatur tamen naſci: eritne interim ſeruus, an liber?
& certé ſi nullus poſtea naſcatur, liber fingitur fuiſſe retroi FR.
ACCVRS
a 5Quod magis. id
eſt retro a liberum di-
cACCVRS.
Iita ſit ſcriptum.
Se Vs Seruo
meo qui fuerat meus
caſtaldio, reliqui li-
bertatem, ſi appareat
rationes meos dligen-
ter tractaſſe. dicitur
quod erit liber, ſi ap-
pareat quod ad vtili-
tatem domini bene
geſſit, & bona fide: &
reliqua, ſi qua ſunt
reddidit. FRANC.
AcCVRS.
b 5 Si ita ſit ſcriptum.
hoc dic vt dicitur C.
eodem. l. iv. & infrà
eodem. l. qui filium. S.
fin. & de ſtatulib. l. La-
beo.
I quis ita. J C a¬
S’ s eeii di
ruum ſub conditio-
ne vt eum manumit-
tas: & ſi non manumi-
ſeris, iuſſi eum eſſe li-
berum, & legatum
hoc caſu ei reliqui.
Dicitur quod ſi non
manumittas eum, erit
liber ex teſtamento,
& habebit legatum.
QVODCONSTI-
TVTVM.) Quod di-
ctum eſt ſuprà de ma-
nu. l. ſeruus hac lege.
ſeruum vetitum in te-
ſtamento domini ad
libertatem perduci,
non poſſe manumit-
ti: eſt verum, quando
hic ſeruus erat teſta-
toris, vel heredis eius:
ſecus ſi eſſet hic ſer-
uus alienus. FRANC.
ACCVRS.
c 5 Legatus ſit. ali-
cui.AcCVRS.
d 5 Legetur.
quid.
ali-
e 5 Reſponſum eſt vt
& infrà eod.l. quidam.
& l. Stichum. & de fi-
deicom. lib. l. inuitus. S.
fin. & C. ſi man. ita fue.
ali vt manu. l. ij. & iij.
f Quod conſtitutum.
impediri libertatem poſthumo
nato. Sed dum ſperatur naſci, v¬
trum in ſeruitute remanere dici-
mus, an verô ex poſtfacto reſpon-
demus retro liberum fuiſſe, nullo
filio nato? quod magis? arbitror
probandum.
Si fauore certæ rei verba trahun-
tur ad impropriam ſignificationem:
talis fauor ad diſpoſitionem ſibi con-
iunctam non trahitur. BART.
VIII. POMPONIVS libro quinto ad
Sabinum.
Iita ſit ſcriptum b: Stichus ſi
rationes diligenter tractaſſe vi-
dbittur, liber ee, diligentiam de-
ſiderandam que domino, non
quæ ſeruo erit vtilis, coniuncta
fidei bone & in reliquis quoque
reddendis.
IX.VLPIANVS libro vicenſimoquarto
ad Sabinum.
Sl quis ita legatus e ſit, vt ma
numittatur: ſi manumiſſus non
fuerit, liber eſſe iuſſus ſit, eique
legetur d: & libertatem compe-
tere, & legatum deberi, ſpe re-
ſponſum eſte.
Teſtator non poteſt alieno ſeruo pro-
hibere libertatem dari niſi ſuo, & he-
redis ſui hoc dicit.
1.. J Quod conſtitutum f eſt,
vetitum in teſtamento ab liberta-
tem perduci, non poſſe manumit-
ti:hoc ad eos pertinere puto, qui
teſtatoris fuerunt, vel heredis. Ser-
uo enim alieno id irrogari non
poterit.
X. PAVLVS libro quarto ad
Sabinum.
1
Ipeculium prælegatum eſt l,
Stvreus liher eſſe iuſſus ſit
liberum eum eſſe conſtat. Mul-
tum enim intereſt inter genus &
ſpeciem. Speciem enim eximi de
teſtamento.
214
l Et vicario. quod eſt ſpecies a peculij........ 1.
m Fore. vt infrà tit.j.l ſi ſeruus. & arg. C. de fideicom. lib. l. cum culij, vicarius.
inter. & infrà de re. iur. l quotiens. & facit ad S ſuprà de leg. j. l. ſi
poſt mortem. S. fin. & de leg. ij. l. ſi idem. & C.de neceſſ. ſer.hered. inſt. l.
quidamin princ. & S fin.
genere placet l:quod eſt in pecu-
lio legato, & vicariol manu-
miſſo.
Obſcura locutio, fauore libertatis
eſt interpretanda pro libertate. hoc
dicit.
1. 5 Si ſeruus legatus liber
eſſe iuſſus eſt, liber eſt. Sed ſi
prius liber eſſe iuſſus, poſtea lega-
tus ſit: ſi quidem euidens voluntas
ſit teſtatoris quod ademit liberta-
tem, cum placeat hodie etiam li-
bertatem adimi poſſe, legato eum
cedere puto. Quod ſi in obſcuro
ſit: tunc fauorabilius reſpondetur,
liberum fore .
Fideicommiſſlibertas relicta ſeruo
quem prius teſtator legauerat, perdu-
cit eum ad libertatem.h.d.
XI. POMPONIVS libro ſeptimo ad
Sabinum.
Ilegato ſeruo fideicommiſſa-
Pria libertas relicta eſt:vel heres
vel legatarius P eum cogitur ma-
numittere.
Vno ſeruo implente conditionem re-
lictæ libertatis, efficitur ipſe liber: licel
alter ceſſet implere.h.d.
1. Si Stichus & Pamphilus de-
cem dederint, liberi ſunto. Poteſt al-
ter quinque dandoe liber eſſe:
quamuis alter non dederit.
2. Cum teſtamento ſeruus
liber eſſe iuſſus eſt P, vel vno ex
pluribus heredibus inſtitutis a¬
deunte hereditatem, ſtatim liber
eſtr.
Conditio ſub qua relicta eſt liber-
tas, eſt implenda cupienti ad liberta-
tem peruenire, licet dura videatur.
XII. VLPIANVS libro quinquagenſi-
mo ad Edictum.
Sl quis libertatem ſub iuriſ-
iurandi conditione reli-
querit, edicto prætoris locus
I legato. JCASVS.
OTria
lex. Primô legaui ti-
bi ſeruum, & roga-
ui per fideicommiſ.
eum manumitti. Di-
citur quod heres vel
legatarius cogitur eum
manumittere: & di-
cas quod eſt in ele-
ctione legatarij, vt ſi
vellet eum manumit-
tere, bene eſt: alio-
quin heres manumit-
tit. Secundô, reli-
qui libertatem duo-
bus ſeruis, ſi darent
x. heredi meo. dici-
tur quod ſi vnus dat
v. erit liber: licet al-
ter ſua v. nondum det.
Tertiô, reliqui in te-
ſtamento libertatem
ſeruo meo, pluribus
heredibus inſtitutis.
Dicitur quod ſufficit
vnum heredem adire
hereditatem ad hoc vt
libertas debeatur, & ſit
ſtatim liber. FRANc.
ACCVRS.
n Vel legatarius.
prout vltimô rogauit:
nam poſt legatum po-
tuit heredem rogare,
per quod videtur re-
uocare legatum: ar-
gument. ſuprà l. proxi.
S. fina. Vel dic ſimpli-
citer vt dicit: & eſt in
arbitrio legatarij vt
ſaltem habeat eum li-
bertum.
0 Dando. quia
eſt diuidua , aliàs
ſecus: vt & ſuprà de
condit. & demonstrat.
l. qui heredi. S. finali.
& l. ſi quis. & l. cum
fundus. & dixi Cod.
de condition. inſer. l. pe-
nult.
p 5 Iuſſus eſt. dire-
ct.
q 5 Vel. pro d ſal-
teme: nam multo
magis ſi omnes adie-
rint.
t. Liber eſt ſic jeod.
l. testamento manumiſ-
ſus. S-j & l. teſtamento
vt S. de manu.l. ſeruus.
AcCVRS.
8 Alienoargum.S de leg-ij-l vnumS ſi remAcCVRS.
Si penlinms l euasrs Peceuiun cuiuſdan ſerui mei legaui forté
ipſi ſeruo iuſſo eſſe libero, vel alij extraneo poſtea vicario, qui
erat de iſto peculio, reliqui libertatem dicitur quod vtrumque te-
net & legatum peculij, tamquam cuiuſdam generis tenet.S1
SERVVS. Legaui tibi ſeruum: eidem poſtea reliqui libertatem.
dicitur quod liber eſt, & ſic extinguitur legatum. Sed pone quod
rimô reliqui libertatem ſeruo:tandem eum tibi lego. quod iſto-
rum valebit? & ſi quidem apparet quod habui animum reuocandi
libertatem:tune tenet legatum. ſi autem dubitetur de hoc, tunc fa-
uore libertatis dicimus libertatem deberi: nec videri reuocatum
per hoe legatum FRANC.
5 Pralegatum eſt. vel
traneo.
i 5 Placet. vt & infrà de reg. iur. l. in toto. & ſuprà de leg. iij.
l ſeruis vrbanis. S. finali. & de pecul. l. ſi Sticho. & de triti. & oleo
leg. l. ij. in princip. & de aur. & argent. leg. l. j. in princip. Nec
eſt contra ſuprà de pecul. leg. l. ſeruo manumiſſo. Imô concordat.
AcCVRS.
In peculio. quod eſt genus.
ſeruo libero eſſe iuſſo, vel alicui ex-
prin. & S.fin.
liber. & J. ſi quis te. lib.
eſſe iuſſll j. S.ante. & C.de cadu tollen.S. in nouiſſimo. & arg.S. de tut.l ſi
nemo. & de contra tabu. lillud. in princip. & de bon. lib. letiam. S, final.
& C.eodem. liij.
I quis libertatem. CASVS. Titius reliquit libertatem
Sſe darurum x opers Dieitur quod
hoc iuramentum numquam debet ſibi remitti. Idem etiam eſt ſi
reliquit legatum & libertatem ſimul ſub condit. puta ſi iurauerit
ſe daturum decem operas. nam nec legatum poterit conſequi
abſque iuramento: ſed ſecus ſi libertatem puré, legatum ſub con-
dit. iurandi reliquit. nam tunc remittitur ſibi hc conditio iura-
menti. Idem ſi libertatem ſub condit. iuriſiurandi reliquit, & po-
a Species pel
dicit hœc
b Libertatis
fideicom miſ-
ſariz relicto,
ſeruus (qui a¬
liàs à defuncto
legatus erat?
videtur à ſer-
uitute reuoca-
tus.
e Dandi con-
ditio diuidua.
d Vel, pro ſal-
tem.
e Adde gl.in c.
tm omnes. ex-
tra de confli. &
in c. decet. de
immu. ecel. lib.
& in c. eos-
31. diſt. & gloſſ-
in l’2. Cod. de
tranſaction.
ſtea idem teſtator viuus manumiſit. nam hœc conditio remitti-
tur. FRANC.
ſ Conditione. Puta, liber eſto, ſi iuraueris te x. operas da-
turum: vt j. eod. l. ſeruum. & S. de oper. lib. l. vt iuriſiurandi. S. j.
Vel Capitolium aſcenſurum: vt j. de ſtatulib. l. ſi quis ita.S. qui
ita. ACCVRS.
t Edicto pratoris. mortui, quo remittitur talis conditio inie-
cta legatis, vel inſtitutionibus: & ideo f non eſt opus adire pro
hoc prætorem viuum: vtS. de condi. inſti. l. qua ſub conditione. in
a Conditio.
Legibus cõ-
ceſſa benefi-
cia, à prtore
nõ eſt neceſſe
poſtulari.