DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.2603#0641
a Procurator
quando recte
petere poſſit,
ipſe vero do-
minus qui pro-
curatorẽ con-
ſtituit male.
B Hoe eſt, qui
procuratorem
conſtituit.
e Exceptio rei
iudicatæ ori-
eur aduerſus
dominum ex
iudicio habito
cum eius pro-
curatore.
1257
de ex cius facto nulla domino exceptio poterit oppon quare.
iniquum eſt fideiuſſorem in totum ſtipulatori praſtare, quod ion
praſtitiſſet ſi dominum procuratoris falſi geſtum ratum habere.
Digeſtorum Liber xlvj. Tit. viij.
potuit: at hie mentitus eſt procurator ſe habere mandatum: vn-h Amiſerit per ſententiam: quod iuſtum fuit. Vel di
liti renuntauit. Vel dic quod res petita ſine dols i Eldie
cogere potuiſſet. R. ali
R eſt quod ſuprà dici-
tur quando ſine iudi-
cio indebitum eſt exa-
ctum: vbi expreſsè di-
citur, in totum ſolutû
committi.
a Cui. procuratori.
AcCVRS.
bMandatum de pe-
tendo.
c S Recte. quia aman-
datum habet, & verum
debitum petit, abſolu-
tus tamen fuit debitor
per iniuriam.
d Perperam. nam
non debebat infringe-
re quod fieri manda-
uerat.
e Ne iniuria. In-
iuria enim fit debito-
ri ſi dominus aliquid
extorqueat ab eo ab-
ſoluto, cùm egit pro-
curator: cum ex iu-
dicio tali oritur exce-
ptio rei iudic. contra
dominum: vt ſuprà de
except. rei iudic.l. ſi ma-
ter. S. hoc iure. Idem
dicam ſi fuit damnatus
vero procuratori, &
ſoluit ei, cum & de
hoc haberet manda-
tum vt reciperet ſolu-
tionem, non aliàs: vt
ſuprà de folut. l hoc iure.
& quod ibi dicit, non
debet preſtare procu-
rator, ſcilicet debitori
ex ſtipulatione de ra-
to quod debitor ſol-
ueret domino conſe-
quenti per iniuriam:
vt dixi. vel dic non
j expenſas tantûm, arg. inferioris S. Pro
3. 5 Quod ſi debitam pecu-
niam procurator per iudicẽ cui?
nihil mandatum fuerit, petierit:
magis eſt vt in ſolidum fideiuſſo-
res teneantur, ſi dominus ratum
non habuerit.
Si verus procurator exegit debitũ
vel indebitum, & dominus ratum non
habens iterum agat, ſiue obtineat, &
iterum exigat, ſiue ſuccübat: non com-
mittitur ſtipulatio contra procuratorẽ
& eius fideiuſſores, niſi ad süptus fa-
ctos in lite mota per dominũ. PAVL.
4. Cûm autem procurator re-
cte petit, dominus perperam :
non debet procurator præſtare
ne iniuria iudicis dominus ali-
quid conſequatur. Nunquã enim
propter iniuriam iudicis fideiuſ-
ſores obligantur, verius tamen
eſt hoc caſuf fideiuſſores non
niſi in impenſas litis teneri.
5. Marcellus. Si dominus ra-
tam rem non habuerit, ſed lite
mota rem amiſerit Pnihil! præ-
ter impendia in ſtipulatione ra-
tam rem deducitur.
Geſtum nomine defunti, poteſt
ratificari per eius heredem. PAVL.
6. 5 Iulianus: Si procuratori!
cius qui mortuus erat, ſine iu-
dice P ſoluta fuerint legata 9,ſti-
pulatio committetur, niſi heres?
ratum habuerit, vtique ſi debita
fuerint, tunc enim non dubiè!
preſtat debitori, ne in-
iuriam cõſequatur do-
minus, ſcilicet in damnum procuratoris. Alij dicunt non debet
praeſtare, ſcilicet domino quia ſi dominus conſequeretur à debi-
tore & à procuratore, iniuria eſſet.
f 5Hoc caſu. ſcilicet cum debitor iniuſte ſuperatus eſt: ergo
multo minus tenebitur verus procurator vbi debitor nullum
damnum paſſus eſt: vt quia iure repulit creditorem, obiicien
do exceptionem reiiudi. vt dicitur in prox. S. Marcellus. Sed hoc
quod hic dico per S. Marcellus. videtur contrarium his quæ ſcri-
pſi ſecundûm lo. ſuprà eod. l procurator ad exhibendum. S. j. Sed
ipſe R. Aliud eſt in vero procuratore. nam vbi vinco verum
procuratorem, licèt damnum poſtea patiar victus iniuria: non
agitur contra procuratorem niſi ad impendia: quia etſi bonam
cauſam habui, euitare tamen nullo modo potui: ſortis autem
ſolutionem euitare potui. vnde culpa poreſt mihi obiici: sicque
mihi imputare debeo: vt infrà de reg. iur. l. quod quis, ij. in fin.tit.
Vel ſi exceptionem obieci, & iniuria eſt mihi factanon debet alij
nocere. arg. ſuprà de euict. l. ſi per imprudentiam. ſicut ergo non
agitur contra procuratorem vbi ego ſum victus à domino, vt hîc:
ita non agitur & ſi vici: vt hic ſed vbi falſus procurator eſt à me
victus, & à domino ſuperor, cum ei ratum non habenti non de-
beat praindicare factun falſi proeur conmititur ſtipulatio renm
ratam haberi ad omne intereſſe: quæ que in ſolidum debet com-
mitti etiam vbi ego dominum ſuperaui iniuſtè: & hoc ad ſimili-
tudinem veri procuratoris, qui tenetur cum ego ſuperaui domi-
num: ſicut cûm fui victus à domino. Firmius probo: Nõnne fal-
ſus procurator ex ſtipulatione tenetur ſtatim ad intereſſe non
habente domino ratum: vt S eodl, procurator S. ſi quis à pro. & ſta-
tim commiſſa eſt ſtipulatio ad intereſſe. Pone ergo, tenebar in c.
modo autem tenenr in c. cûm me non teneri in c. intereſt mea.
in cergo committitur ſtipulatio:ex qua nihilominus agetur licèt
deſierit intereſſe mea interin quia abſolutus ſurg s ſi qui
cau. l qui autem. S.illud. Aliter autem iniuria creditori facta falſum
procuratorem liberaret...c..
gS Impenſas. committitur ſtipulatio etiam ſi non de iure quis
agat vt hic, & aliàs C. de tranſact.l vbi. & C. de condict. obcau, l. ea
lege, AccvR.
7
1258
& culpa; ui-
rum natura eſſe deſit: vt s- iudiſoll, ſi ſeruus. upa in re-
i Nihil cum procurator habuerit mandatum.
e 5 Ratam rem quam interpoſuit procurator verus. aliàs aliud
2 .... e, anas alu
crit:vt codl. procura-
tor S. j. & no. quod
hic ſuccubuit domi-
nu lunerior prox o¬
nuit: & in h1
runt in hoc diffe-
l Si procuratori. etſi
verus ab initio fuerit
procurator, poteſt ta-
men non habere ra-
tum, cum mandatum
morte expirauit: vt.
de acquir. poſ. l. fundi.
in fin.
m Eius. ſcilicet le-
gatarij.
n Sine iudice. idem
ſi cum iudice.vts. eod.
l ſi commiſſa. Sfi.
0 Soluta legata.
gnorante herede de
morte.
P S Heres. ſ legatarij.
q Vique. alias vti-
intereſt ſtipulatoris ratam ſolu-
tionem ab herede haberi: ne bis
eadem preſtet.
Si in ſtipulatione rati per dolum
cauentis omittatur mentio heredum,
agitur ratione doli: ſecus ſi nullus do-
lus interceſſit. PAVL.
7. Si in ſtipulationem ratã
rem haberi, hactenus comprehẽ-
ſum fuerit: Lucium Titium ratum
habiturum? cum id apertè agere-
tur, vt heredis ceterorumq; per-
ſon ad quos ea res pertineret,
omitterentur: difficile eſt exiſti-
mari doli clauſulam committi.
Sanè cum per imprudentiam*
ha perſonæ omittantur, actio ex
doli clauſula competit.
Si dominus petat id quod petere
non poterat:ſi ille qui cauit, fuiſſet ve-
rus procurator, committitur hæc ſtipu-
latio.PAVL. DE CAST.
8. Si procurator! iudicium
de hereditate * ediderit, deinde
dominus fundum ex ea heredi-
tate petierit : ſtipulatio ratam
rem haberi committitur: quia ſi
verus procurator fuiſſet, exceptio
rei iudicatæ dominum ſummo-
ueret P. Plerumque autem ſti-
pulatio ratam rem haberi, his ca-
ſibus committetur, quibus ſi ve-
rus procurator egiſſet, domino
aut ipſo iured, aut propter exce-
ptionem actio inutilis eſſet.
Jolauſulao
li ſubieta i
ſlipulatione,
forma: quia generali. omiſa.
ter verum eſt domino
non habẽte ratum ſti-
pu committi:taque &
in hoc caſu, &c. ſi de-
bita fuerint legata, &c.
nam tunc præcipuë
committitur.
r Non dubie.idem ſi
non ſunt debita: vtS.
prox. Sdiximus. Acc.
ſ Si inſtipulationem.
Agebas contra me no-
mine Lucij, & promi-
ſiſti eum ratum habi-
turum: de heredibus
autem eius ſi ratum
non haberent, noluiſti
teneri: & ego conſenſi
vt tantûm de Lucio te-
nereris. ſſi ratum ipſe
non haberet. certè non
*.t L. lA. ..LI... 1....
poterit agi pro dolo tuo, licet heredes non habeant ratum, cum
nullum dolum commiſeris. nam conſenſi: & dolus volenti non
infertur. ſi autem fuiſti in dolo, vtpote promiſiſti Lucium Titium
tantûm ratum habiturum, & ſuaſiſti mihi imprudenti quod per
iſta verba contineretur perſona heredis:tune agam prohoc dolo,
vt dicit hic: quod intelligitur ſi promiſeras doſum non commit-
tere: & poſtea promiſiſti prædicto modo. nam tunc ex ſtipulatu.
vel dic quod non promiſeras ſpecaliter. nam & tunc ſi poſtea he-
redes non habeant ratum:agam ex ſtipulatu. & ſie excipias quod
fuerit perſonale pactum, replicabo de dolo, & ſi competit actio,
id eſt, eplicatio ſecundûm hæc:vel actio replicatione munita ſe
prima placet, quia dicitur hic doli clauſula & facit s. de pa. liuriſ-
gentium. S pactorum. & S. de probat. l ſi pactum... E
a Si in ſtipulationem. Vide ſcripta ad l. 53, ſuprà de verboblig.
CVIAC.
t Heredis. in hoc conſentiebant ne teneretur promiſſorvi
ceret heredes habere ratum. ACCVRS. commiſ¬ a Difficile pre
u 5 Difficile eſt- i. a impoſſibile. quia nullus dolus fuit com, inpoſbii.
ſus hoc caſu inter ſcientes & conſentientes:vt C. de tranſact. lum
donationis.
x Per imprudentiam. ſtipulatoris promittentis, & dolum com-
mittentis.
y Si procurator. falſus, vel ad alia conſtitutus.
2 J De hereditate. agendo petitione hereditatis.
a Petierit. ex cadem cauſa, ſcilicer hereditatis. a.
C. de euict. l.j..
GSummoueret. vtS. de except. rei iu. l. Iulianus. & l. ſi quis cum
totum. in fine. I rhuis l plerumqué
c s Pleromque,, E in onnibus caſbus H. . Vel, i plurilees oe
quoque caſibus IR., Vel ſecundum le die quod plerirt ao ounoro
dicit, quia committitur interdum vbi domino inutilis et atr bas virpa
etiam abſque omni ratihabitione, cum falſus procurator ; ,
SR. & intellexit quando indebitum nomine meo exegit perll
dicem: vt S. S. quod ſi procurator........ ame
J lure vt quia eſſouun ſir cun de hoc habuerit mandarun
t fa-
liàs contrà: vt
vt S. de ſolu. l hoc iure. & quod ſubiicit, except. ſ. rei iudi.
a 5 Qui
7
que alas itaque & tut guir dà
quando recte
petere poſſit,
ipſe vero do-
minus qui pro-
curatorẽ con-
ſtituit male.
B Hoe eſt, qui
procuratorem
conſtituit.
e Exceptio rei
iudicatæ ori-
eur aduerſus
dominum ex
iudicio habito
cum eius pro-
curatore.
1257
de ex cius facto nulla domino exceptio poterit oppon quare.
iniquum eſt fideiuſſorem in totum ſtipulatori praſtare, quod ion
praſtitiſſet ſi dominum procuratoris falſi geſtum ratum habere.
Digeſtorum Liber xlvj. Tit. viij.
potuit: at hie mentitus eſt procurator ſe habere mandatum: vn-h Amiſerit per ſententiam: quod iuſtum fuit. Vel di
liti renuntauit. Vel dic quod res petita ſine dols i Eldie
cogere potuiſſet. R. ali
R eſt quod ſuprà dici-
tur quando ſine iudi-
cio indebitum eſt exa-
ctum: vbi expreſsè di-
citur, in totum ſolutû
committi.
a Cui. procuratori.
AcCVRS.
bMandatum de pe-
tendo.
c S Recte. quia aman-
datum habet, & verum
debitum petit, abſolu-
tus tamen fuit debitor
per iniuriam.
d Perperam. nam
non debebat infringe-
re quod fieri manda-
uerat.
e Ne iniuria. In-
iuria enim fit debito-
ri ſi dominus aliquid
extorqueat ab eo ab-
ſoluto, cùm egit pro-
curator: cum ex iu-
dicio tali oritur exce-
ptio rei iudic. contra
dominum: vt ſuprà de
except. rei iudic.l. ſi ma-
ter. S. hoc iure. Idem
dicam ſi fuit damnatus
vero procuratori, &
ſoluit ei, cum & de
hoc haberet manda-
tum vt reciperet ſolu-
tionem, non aliàs: vt
ſuprà de folut. l hoc iure.
& quod ibi dicit, non
debet preſtare procu-
rator, ſcilicet debitori
ex ſtipulatione de ra-
to quod debitor ſol-
ueret domino conſe-
quenti per iniuriam:
vt dixi. vel dic non
j expenſas tantûm, arg. inferioris S. Pro
3. 5 Quod ſi debitam pecu-
niam procurator per iudicẽ cui?
nihil mandatum fuerit, petierit:
magis eſt vt in ſolidum fideiuſſo-
res teneantur, ſi dominus ratum
non habuerit.
Si verus procurator exegit debitũ
vel indebitum, & dominus ratum non
habens iterum agat, ſiue obtineat, &
iterum exigat, ſiue ſuccübat: non com-
mittitur ſtipulatio contra procuratorẽ
& eius fideiuſſores, niſi ad süptus fa-
ctos in lite mota per dominũ. PAVL.
4. Cûm autem procurator re-
cte petit, dominus perperam :
non debet procurator præſtare
ne iniuria iudicis dominus ali-
quid conſequatur. Nunquã enim
propter iniuriam iudicis fideiuſ-
ſores obligantur, verius tamen
eſt hoc caſuf fideiuſſores non
niſi in impenſas litis teneri.
5. Marcellus. Si dominus ra-
tam rem non habuerit, ſed lite
mota rem amiſerit Pnihil! præ-
ter impendia in ſtipulatione ra-
tam rem deducitur.
Geſtum nomine defunti, poteſt
ratificari per eius heredem. PAVL.
6. 5 Iulianus: Si procuratori!
cius qui mortuus erat, ſine iu-
dice P ſoluta fuerint legata 9,ſti-
pulatio committetur, niſi heres?
ratum habuerit, vtique ſi debita
fuerint, tunc enim non dubiè!
preſtat debitori, ne in-
iuriam cõſequatur do-
minus, ſcilicet in damnum procuratoris. Alij dicunt non debet
praeſtare, ſcilicet domino quia ſi dominus conſequeretur à debi-
tore & à procuratore, iniuria eſſet.
f 5Hoc caſu. ſcilicet cum debitor iniuſte ſuperatus eſt: ergo
multo minus tenebitur verus procurator vbi debitor nullum
damnum paſſus eſt: vt quia iure repulit creditorem, obiicien
do exceptionem reiiudi. vt dicitur in prox. S. Marcellus. Sed hoc
quod hic dico per S. Marcellus. videtur contrarium his quæ ſcri-
pſi ſecundûm lo. ſuprà eod. l procurator ad exhibendum. S. j. Sed
ipſe R. Aliud eſt in vero procuratore. nam vbi vinco verum
procuratorem, licèt damnum poſtea patiar victus iniuria: non
agitur contra procuratorem niſi ad impendia: quia etſi bonam
cauſam habui, euitare tamen nullo modo potui: ſortis autem
ſolutionem euitare potui. vnde culpa poreſt mihi obiici: sicque
mihi imputare debeo: vt infrà de reg. iur. l. quod quis, ij. in fin.tit.
Vel ſi exceptionem obieci, & iniuria eſt mihi factanon debet alij
nocere. arg. ſuprà de euict. l. ſi per imprudentiam. ſicut ergo non
agitur contra procuratorem vbi ego ſum victus à domino, vt hîc:
ita non agitur & ſi vici: vt hic ſed vbi falſus procurator eſt à me
victus, & à domino ſuperor, cum ei ratum non habenti non de-
beat praindicare factun falſi proeur conmititur ſtipulatio renm
ratam haberi ad omne intereſſe: quæ que in ſolidum debet com-
mitti etiam vbi ego dominum ſuperaui iniuſtè: & hoc ad ſimili-
tudinem veri procuratoris, qui tenetur cum ego ſuperaui domi-
num: ſicut cûm fui victus à domino. Firmius probo: Nõnne fal-
ſus procurator ex ſtipulatione tenetur ſtatim ad intereſſe non
habente domino ratum: vt S eodl, procurator S. ſi quis à pro. & ſta-
tim commiſſa eſt ſtipulatio ad intereſſe. Pone ergo, tenebar in c.
modo autem tenenr in c. cûm me non teneri in c. intereſt mea.
in cergo committitur ſtipulatio:ex qua nihilominus agetur licèt
deſierit intereſſe mea interin quia abſolutus ſurg s ſi qui
cau. l qui autem. S.illud. Aliter autem iniuria creditori facta falſum
procuratorem liberaret...c..
gS Impenſas. committitur ſtipulatio etiam ſi non de iure quis
agat vt hic, & aliàs C. de tranſact.l vbi. & C. de condict. obcau, l. ea
lege, AccvR.
7
1258
& culpa; ui-
rum natura eſſe deſit: vt s- iudiſoll, ſi ſeruus. upa in re-
i Nihil cum procurator habuerit mandatum.
e 5 Ratam rem quam interpoſuit procurator verus. aliàs aliud
2 .... e, anas alu
crit:vt codl. procura-
tor S. j. & no. quod
hic ſuccubuit domi-
nu lunerior prox o¬
nuit: & in h1
runt in hoc diffe-
l Si procuratori. etſi
verus ab initio fuerit
procurator, poteſt ta-
men non habere ra-
tum, cum mandatum
morte expirauit: vt.
de acquir. poſ. l. fundi.
in fin.
m Eius. ſcilicet le-
gatarij.
n Sine iudice. idem
ſi cum iudice.vts. eod.
l ſi commiſſa. Sfi.
0 Soluta legata.
gnorante herede de
morte.
P S Heres. ſ legatarij.
q Vique. alias vti-
intereſt ſtipulatoris ratam ſolu-
tionem ab herede haberi: ne bis
eadem preſtet.
Si in ſtipulatione rati per dolum
cauentis omittatur mentio heredum,
agitur ratione doli: ſecus ſi nullus do-
lus interceſſit. PAVL.
7. Si in ſtipulationem ratã
rem haberi, hactenus comprehẽ-
ſum fuerit: Lucium Titium ratum
habiturum? cum id apertè agere-
tur, vt heredis ceterorumq; per-
ſon ad quos ea res pertineret,
omitterentur: difficile eſt exiſti-
mari doli clauſulam committi.
Sanè cum per imprudentiam*
ha perſonæ omittantur, actio ex
doli clauſula competit.
Si dominus petat id quod petere
non poterat:ſi ille qui cauit, fuiſſet ve-
rus procurator, committitur hæc ſtipu-
latio.PAVL. DE CAST.
8. Si procurator! iudicium
de hereditate * ediderit, deinde
dominus fundum ex ea heredi-
tate petierit : ſtipulatio ratam
rem haberi committitur: quia ſi
verus procurator fuiſſet, exceptio
rei iudicatæ dominum ſummo-
ueret P. Plerumque autem ſti-
pulatio ratam rem haberi, his ca-
ſibus committetur, quibus ſi ve-
rus procurator egiſſet, domino
aut ipſo iured, aut propter exce-
ptionem actio inutilis eſſet.
Jolauſulao
li ſubieta i
ſlipulatione,
forma: quia generali. omiſa.
ter verum eſt domino
non habẽte ratum ſti-
pu committi:taque &
in hoc caſu, &c. ſi de-
bita fuerint legata, &c.
nam tunc præcipuë
committitur.
r Non dubie.idem ſi
non ſunt debita: vtS.
prox. Sdiximus. Acc.
ſ Si inſtipulationem.
Agebas contra me no-
mine Lucij, & promi-
ſiſti eum ratum habi-
turum: de heredibus
autem eius ſi ratum
non haberent, noluiſti
teneri: & ego conſenſi
vt tantûm de Lucio te-
nereris. ſſi ratum ipſe
non haberet. certè non
*.t L. lA. ..LI... 1....
poterit agi pro dolo tuo, licet heredes non habeant ratum, cum
nullum dolum commiſeris. nam conſenſi: & dolus volenti non
infertur. ſi autem fuiſti in dolo, vtpote promiſiſti Lucium Titium
tantûm ratum habiturum, & ſuaſiſti mihi imprudenti quod per
iſta verba contineretur perſona heredis:tune agam prohoc dolo,
vt dicit hic: quod intelligitur ſi promiſeras doſum non commit-
tere: & poſtea promiſiſti prædicto modo. nam tunc ex ſtipulatu.
vel dic quod non promiſeras ſpecaliter. nam & tunc ſi poſtea he-
redes non habeant ratum:agam ex ſtipulatu. & ſie excipias quod
fuerit perſonale pactum, replicabo de dolo, & ſi competit actio,
id eſt, eplicatio ſecundûm hæc:vel actio replicatione munita ſe
prima placet, quia dicitur hic doli clauſula & facit s. de pa. liuriſ-
gentium. S pactorum. & S. de probat. l ſi pactum... E
a Si in ſtipulationem. Vide ſcripta ad l. 53, ſuprà de verboblig.
CVIAC.
t Heredis. in hoc conſentiebant ne teneretur promiſſorvi
ceret heredes habere ratum. ACCVRS. commiſ¬ a Difficile pre
u 5 Difficile eſt- i. a impoſſibile. quia nullus dolus fuit com, inpoſbii.
ſus hoc caſu inter ſcientes & conſentientes:vt C. de tranſact. lum
donationis.
x Per imprudentiam. ſtipulatoris promittentis, & dolum com-
mittentis.
y Si procurator. falſus, vel ad alia conſtitutus.
2 J De hereditate. agendo petitione hereditatis.
a Petierit. ex cadem cauſa, ſcilicer hereditatis. a.
C. de euict. l.j..
GSummoueret. vtS. de except. rei iu. l. Iulianus. & l. ſi quis cum
totum. in fine. I rhuis l plerumqué
c s Pleromque,, E in onnibus caſbus H. . Vel, i plurilees oe
quoque caſibus IR., Vel ſecundum le die quod plerirt ao ounoro
dicit, quia committitur interdum vbi domino inutilis et atr bas virpa
etiam abſque omni ratihabitione, cum falſus procurator ; ,
SR. & intellexit quando indebitum nomine meo exegit perll
dicem: vt S. S. quod ſi procurator........ ame
J lure vt quia eſſouun ſir cun de hoc habuerit mandarun
t fa-
liàs contrà: vt
vt S. de ſolu. l hoc iure. & quod ſubiicit, except. ſ. rei iudi.
a 5 Qui
7
que alas itaque & tut guir dà