DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.29294#0016
1. Kazimierz Sprawiedliwy, drzeworyt, 1578
(B. Paprocki, Gniazdo cnoty, s. 1018)
2. Kazimierz Sprawiedliwy, drzeworyt, 1584
(A. Gwagnin, Sarmatiae Europeae descńptio, k. 26)
3. Kazimierz Wielki, zwierciadlana kopia mie-
dziorytu T. Tretera, ryt. A. Mylius, 1594
z nagrobków i epitafiów stopniowo zapełniających kościół, różnych
stylowo i w pierwotnym założeniu bynajmniej nietraktowanych ja-
ko ogniwa systematycznie porządkowanego łańcucha przodków.
Grupę największą stanowią zespoły o charakterze prywatnym, któ-
re zajmując poczesne miejsce w wyposażeniu rodzinnych rezyden-
cji dawały ich mieszkańcom poczucie codziennego, kameralnego
obcowania z przodkami, zaś gościom uświadamiały starożytność ro-
du i pozycję społeczną gospodarzy.
Królewskie
Za pierwszy zbiór portretów władców polskich uważa się zespół
38 drzeworytów w Kronice polskiej Macieja Miechowity, wydanej
w 1519 i ponownie w 1521 roku w krakowskiej drukarni Hieroni-
ma Wietora1. W roku 1521 w tejże oficynie wydrukowane zostało
dzieło Justusa Decjusza De vetustatibus Polonorum, zawierające
drzewo genealogiczne Jagiellonów z półpostaciowymi wizerunka-
mi, w znacznym stopniu wzorowanymi na drzeworytach z Kroniki
Miechowity, wykorzystywanych też w pracach innych autorów, za-
równo w wieku XVI, jak też jeszcze w początkach XVII: m. in. Jo-
achima Bielskiego {Kronika polska, Kraków 1597), Bartosza Paproc-
kiego (Gniazdo cnoty, Kraków 1578) (il. 1), Aleksandra Gwagnina
{Sarmatiae Europeae descńptio, Kraków 1578) (il. 2), Jana Głuchow-
skiego {Icones książąt y królów Polskich, Kraków 1605), Marcina
Paszkowskiego {Kronika Sarmacyi Europeyskiey, Kraków 1611; prze-
kład dzieła Gwagnina na język polski).
Następne kompendium tego rodzaju ukazało się w roku 1588,
kiedy Tomasz Treter wydal w Rzymie Regum Poloniae Icones, serię
43 wizerunków władców legendarnych i historycznych, pomyślaną
jako ilustracyjne uzupełnienie dzieła Marcina Kromera, Polska czy-
li o położeniu, ludności, obyczajach, urzędach i sprawach publicznych
królestwa polskiego, w którym ostatecznie znalazła się tylko mapa
Wielkiego Księstwa Litewskiego i portret Stefana Batorego2.
W przeciwieństwie do poprzedników Treter nie ograniczył się do
przedstawień imaginacyjnych, obrazujących raczej ideę władcy niż
wizerunek konkretnej osoby, lecz w wielu przypadkach zadał sobie
trud dotarcia do prawdziwych wizerunków - np. portrety Włady-
sława Łokietka, Kazimierza Wielkiego (il. 3), Kazimierza Jagiel-
lończyka i Jana Olbrachta powstały niewątpliwie wg ich nagrob-
ków z katedry wawelskiej. Ten pierwszy w nowożytnej sztuce pol-
skiej poczet rodzimych monarchów został niebawem skopiowany
w albumie wydanym przez Arnolda Myliusa, Principum et regum Po-
1 Miechowita 1519.
2 Kromer 1589; Chrzanowski 1984, s. 159.
4
(B. Paprocki, Gniazdo cnoty, s. 1018)
2. Kazimierz Sprawiedliwy, drzeworyt, 1584
(A. Gwagnin, Sarmatiae Europeae descńptio, k. 26)
3. Kazimierz Wielki, zwierciadlana kopia mie-
dziorytu T. Tretera, ryt. A. Mylius, 1594
z nagrobków i epitafiów stopniowo zapełniających kościół, różnych
stylowo i w pierwotnym założeniu bynajmniej nietraktowanych ja-
ko ogniwa systematycznie porządkowanego łańcucha przodków.
Grupę największą stanowią zespoły o charakterze prywatnym, któ-
re zajmując poczesne miejsce w wyposażeniu rodzinnych rezyden-
cji dawały ich mieszkańcom poczucie codziennego, kameralnego
obcowania z przodkami, zaś gościom uświadamiały starożytność ro-
du i pozycję społeczną gospodarzy.
Królewskie
Za pierwszy zbiór portretów władców polskich uważa się zespół
38 drzeworytów w Kronice polskiej Macieja Miechowity, wydanej
w 1519 i ponownie w 1521 roku w krakowskiej drukarni Hieroni-
ma Wietora1. W roku 1521 w tejże oficynie wydrukowane zostało
dzieło Justusa Decjusza De vetustatibus Polonorum, zawierające
drzewo genealogiczne Jagiellonów z półpostaciowymi wizerunka-
mi, w znacznym stopniu wzorowanymi na drzeworytach z Kroniki
Miechowity, wykorzystywanych też w pracach innych autorów, za-
równo w wieku XVI, jak też jeszcze w początkach XVII: m. in. Jo-
achima Bielskiego {Kronika polska, Kraków 1597), Bartosza Paproc-
kiego (Gniazdo cnoty, Kraków 1578) (il. 1), Aleksandra Gwagnina
{Sarmatiae Europeae descńptio, Kraków 1578) (il. 2), Jana Głuchow-
skiego {Icones książąt y królów Polskich, Kraków 1605), Marcina
Paszkowskiego {Kronika Sarmacyi Europeyskiey, Kraków 1611; prze-
kład dzieła Gwagnina na język polski).
Następne kompendium tego rodzaju ukazało się w roku 1588,
kiedy Tomasz Treter wydal w Rzymie Regum Poloniae Icones, serię
43 wizerunków władców legendarnych i historycznych, pomyślaną
jako ilustracyjne uzupełnienie dzieła Marcina Kromera, Polska czy-
li o położeniu, ludności, obyczajach, urzędach i sprawach publicznych
królestwa polskiego, w którym ostatecznie znalazła się tylko mapa
Wielkiego Księstwa Litewskiego i portret Stefana Batorego2.
W przeciwieństwie do poprzedników Treter nie ograniczył się do
przedstawień imaginacyjnych, obrazujących raczej ideę władcy niż
wizerunek konkretnej osoby, lecz w wielu przypadkach zadał sobie
trud dotarcia do prawdziwych wizerunków - np. portrety Włady-
sława Łokietka, Kazimierza Wielkiego (il. 3), Kazimierza Jagiel-
lończyka i Jana Olbrachta powstały niewątpliwie wg ich nagrob-
ków z katedry wawelskiej. Ten pierwszy w nowożytnej sztuce pol-
skiej poczet rodzimych monarchów został niebawem skopiowany
w albumie wydanym przez Arnolda Myliusa, Principum et regum Po-
1 Miechowita 1519.
2 Kromer 1589; Chrzanowski 1984, s. 159.
4