DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.29294#0068
Przedmiotem opracowania są jednak dwa warianty „pokazo-
wej” genealogii Sapiehów, gdyż malarską tablicę kodeńską należy
rozpatrywać łącznie z rytowanym drzewem genealogicznym, opra-
cowanym przez Jana Fryderyka Sapiehę, który nadanie artystycz-
nej szaty graficznej powierzy! w 1731 roku Johanowi Friedrichowi
Myliusowi. Oba dokonania kanclerza zostały zrealizowane niejako
na przekór aktualnej sytuacji historycznej, jakby w przeczuciu
(a może ze świadomością) faktu, że minęło właśnie apogeum poli-
tycznego znaczenia jego rodu.
Geneza
Dla określenia genezy tak specyficznie potraktowanej galerii rodo-
wej należy zapoznać się najpierw z jej twórcą. Zasadnicze pytanie, jakie
trzeba sobie postawić, dotyczy kwestii dość delikatnej - czy autorem
koncepcji był sam Jan Fryderyk Sapieha, czy też pomogli mu inni.
Istnieją uzasadnione podstawy, by ważną rolę przypisać histo-
rycznym zainteresowaniom jego ojca - Kazimierza Władysława Sa-
piehy, wojewody trockiego (zm. 1703). On to zapewne wpadł na po-
mysł połączenia wzajemnie sprzecznych, legendarnych wątków
o książęcym pochodzeniu Sapiehów, wywodzonych od Punigajły
lub Sunigajły, występujących w legendzie genealogicznej w XVII
wieku. Zaczęło się od Paprockiego, który wywodził wojewodę wi-
tebskiego Jana Sapiehę od Sunigajły, kasztelana trockiego, przyję-
tego w Horodle do herbu Lis8. W ogłoszonym drukiem kazaniu na
pogrzebie Krzysztofa Sapiehy 27 XI 1631, ks. Jakub Olszewski (lub
chochlik drukarski) uczynił z Sunigajły Punigajłę. W 1643 roku
dalszy żywot zapewnił Punigajle herbarz Szymona Okolskiego Or-
bis Polonus. Ostatecznej redakcji dokonał Wojciech Wijuk Kojało-
wicz: w jednej z wersji swego herbarza (Nomenclator)9 poprawił
omyłkę Okolskiego i przywrócił Sunigajłę, dodając, iż na chrzcie
otrzymał on imię Szymon (Symeon, Siemion, Semen), zaś w innej
wersji (Compendium)10 wymienił go jako ojca Siemiona Sunigajło-
wicza Sapiehy, wojewody podlaskiego, żyjącego za panowania Ka-
zimierza Jagiellończyka, który pozostawił synów Bohdana i Iwana
- protoplastów linii czerejskiej (różańskiej) i kodeńskiej. 9 III 1688
w kazaniu pogrzebowym koniuszego lit. Franciszka Stefana Sapie-
hy uczony orator - bp Andrzej Chryzostom Załuski - stwierdził, że
„od Olgierda idzie Punigayło a Sapientia Sapiehą nazwany”, kasz-
telan trocki* 11. Tymi samymi słowy objaśnione jest pochodzenie na-
zwiska w panegiryku ślubnym Michała Józefa Sapiehy w roku
8 Rachuba 1995b, s. 32.
9 Bibl. Czartoryskich, rkps. 1352.
10 Kojalowicz 1897, s. 148-153.
11 Tekst kazania w Ostrowski-Daneykowicz 1745, s. 157-172.
wej” genealogii Sapiehów, gdyż malarską tablicę kodeńską należy
rozpatrywać łącznie z rytowanym drzewem genealogicznym, opra-
cowanym przez Jana Fryderyka Sapiehę, który nadanie artystycz-
nej szaty graficznej powierzy! w 1731 roku Johanowi Friedrichowi
Myliusowi. Oba dokonania kanclerza zostały zrealizowane niejako
na przekór aktualnej sytuacji historycznej, jakby w przeczuciu
(a może ze świadomością) faktu, że minęło właśnie apogeum poli-
tycznego znaczenia jego rodu.
Geneza
Dla określenia genezy tak specyficznie potraktowanej galerii rodo-
wej należy zapoznać się najpierw z jej twórcą. Zasadnicze pytanie, jakie
trzeba sobie postawić, dotyczy kwestii dość delikatnej - czy autorem
koncepcji był sam Jan Fryderyk Sapieha, czy też pomogli mu inni.
Istnieją uzasadnione podstawy, by ważną rolę przypisać histo-
rycznym zainteresowaniom jego ojca - Kazimierza Władysława Sa-
piehy, wojewody trockiego (zm. 1703). On to zapewne wpadł na po-
mysł połączenia wzajemnie sprzecznych, legendarnych wątków
o książęcym pochodzeniu Sapiehów, wywodzonych od Punigajły
lub Sunigajły, występujących w legendzie genealogicznej w XVII
wieku. Zaczęło się od Paprockiego, który wywodził wojewodę wi-
tebskiego Jana Sapiehę od Sunigajły, kasztelana trockiego, przyję-
tego w Horodle do herbu Lis8. W ogłoszonym drukiem kazaniu na
pogrzebie Krzysztofa Sapiehy 27 XI 1631, ks. Jakub Olszewski (lub
chochlik drukarski) uczynił z Sunigajły Punigajłę. W 1643 roku
dalszy żywot zapewnił Punigajle herbarz Szymona Okolskiego Or-
bis Polonus. Ostatecznej redakcji dokonał Wojciech Wijuk Kojało-
wicz: w jednej z wersji swego herbarza (Nomenclator)9 poprawił
omyłkę Okolskiego i przywrócił Sunigajłę, dodając, iż na chrzcie
otrzymał on imię Szymon (Symeon, Siemion, Semen), zaś w innej
wersji (Compendium)10 wymienił go jako ojca Siemiona Sunigajło-
wicza Sapiehy, wojewody podlaskiego, żyjącego za panowania Ka-
zimierza Jagiellończyka, który pozostawił synów Bohdana i Iwana
- protoplastów linii czerejskiej (różańskiej) i kodeńskiej. 9 III 1688
w kazaniu pogrzebowym koniuszego lit. Franciszka Stefana Sapie-
hy uczony orator - bp Andrzej Chryzostom Załuski - stwierdził, że
„od Olgierda idzie Punigayło a Sapientia Sapiehą nazwany”, kasz-
telan trocki* 11. Tymi samymi słowy objaśnione jest pochodzenie na-
zwiska w panegiryku ślubnym Michała Józefa Sapiehy w roku
8 Rachuba 1995b, s. 32.
9 Bibl. Czartoryskich, rkps. 1352.
10 Kojalowicz 1897, s. 148-153.
11 Tekst kazania w Ostrowski-Daneykowicz 1745, s. 157-172.