DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.29294#0060
56. Lew Sapieha, kopia ok. 1790 z wileńskiej Galerii
sławnych Polaków
został przez nią przeznaczony na wynajem, a zbiór malarstwa roz-
proszony przez sprzedaż na licytacji159. Część wspomnianej galerii,
licząca 77 portretów, znajduje się obecnie w warszawskim Muzeum
Narodowym, ale publikacji doczekały się dotąd tylko cztery najlep-
sze, malowane przez Jana Damela160. Pozostałe z nielicznymi wy-
jątkami reprezentują poziom nader skromny, lecz niektóre - np.
podobizna Lwa Sapiehy (il. 56), będąca kopią nieznanego dziś por-
tretu z galerii królewskiej w Warszawie161 - świadczą, że ks. Bogu-
sławski miał do niej widocznie dostęp jeszcze przed rokiem 1783,
w którym Stanisław August podjął ostateczną decyzję co do kilka-
krotnie zmienianego doboru osób162. Dzięki temu w wileńskiej edy-
cji pocztu sławnych Polaków znalazły się nie tylko kopie portretów
umieszczonych w Sali Rycerskiej, ale również wizerunki osób
wzmiankowanych we wcześniejszych dyspozycjach królewskich
(Jana Stanisława Karnkowskiego, Jana Łaskiego, Łukasza Opaliń-
skiego, Konstantego Ostrogskiego i Mikołaja Potockiego), a ponad-
to 13 innych, też określonych jako kopie z galerii warszawskiej163.
Pod wielkim wrażeniem patriotyczno-dydaktycznego programu
Sali Rycerskiej był też Jan Paweł Woronicz, który nie tylko uczci!
jej otwarcie entuzjastycznym poematem164, ale wkrótce po objęciu
w roku 1815 krakowskiej stolicy biskupiej podjął i rozwinął inicja-
tywę królewską, tworząc kolejną galerię zasłużonych Polaków, zło-
żoną z 28 obrazów olejnych i 86 malowideł ściennych (il. 57) autor-
stwa Michała Stachowicza, rozmieszczonych w salach Gabinetu
Historycznego, urządzonego w latach 1817-22 w reprezentacyjnych
pomieszczeniach pałacu biskupiego165.
Obie wspomniane tu galerie - ilościowo bogatsze, lecz pod
względem artystycznym słabsze od swego warszawskiego pierwo-
wzoru - nie miały długiego żywota. Wileńska uległa likwidacji już
w 1820 roku, zaś krakowska dotrwała do roku 1850, kiedy więk-
szość malowideł, poważnie wówczas uszkodzonych pożarem, na na-
stępne półtora stulecia znikła pod warstwami pobiał i kolejnych
159 Drema 1998, s. 47.
160 W kręgu wileńskiego klasycyzmu 2000, s. 318-322, kat. 32-35, opr. M. Ochnio (portrety
Filipa Nereusza Gdańskiego, Józefa Franka oraz Józefa Kazimierza i Szymona Kossakow-
skich). Na wystawie Poczty władców 2005, kat. 26 (bez ilustracji w katalogu) prezentowano
też kilka z grupy kopii wizerunków królewskich.
161 Ol. pt., 48 x 39,5 cm, inw. MP 3626; na odwrociu nalepka z napisem (zapewne ręką
ks. Bogusławskiego) z danymi biograficznymi portretowanego oraz uwagą „Oryginał tego
obrazu w Galeryi Królewskiej w Warszawie”. Ta sama informacja podana również w kata-
logu wileńskiej galerii - zob. Bogusławski 1814, s. 195.
162 Rottermund 1989, s. 125-127.
163 Bogusławski 1814, t. II, s. 2 (Erazm Ciotek, tu określony Witelonem), s. 11 (Jan Dłu-
gosz), s. 14 (Jan Łaski), s. 46 (Grzegorz z Sanoka), s. 53 (Stanisław Orzechowski), s. 83 (Jan
Kochanowski), s. 94 (Jan Stanisław Karnkowski), s. 107 (Szymon Szymonowicz), s. 110
(Stanisław Łubieński, s. 121 (Łukasz Opaliński), s. 127 (Wespazjan Kochowski), s. 151
(Mikołaj Firlej), s. 153 (Piotr Kmita) s. 160 (Konstanty Ostrogski), s. 176 (Mikołaj Sieniaw-
ski), s. 195 (Lew Sapieha), s. 206 (Mikołaj Potocki i jego syn Stefan).
164 Zob. przyp. 156.
165 Nowobilski 2002, s. 104-117, 124-130 i 220.
48
sławnych Polaków
został przez nią przeznaczony na wynajem, a zbiór malarstwa roz-
proszony przez sprzedaż na licytacji159. Część wspomnianej galerii,
licząca 77 portretów, znajduje się obecnie w warszawskim Muzeum
Narodowym, ale publikacji doczekały się dotąd tylko cztery najlep-
sze, malowane przez Jana Damela160. Pozostałe z nielicznymi wy-
jątkami reprezentują poziom nader skromny, lecz niektóre - np.
podobizna Lwa Sapiehy (il. 56), będąca kopią nieznanego dziś por-
tretu z galerii królewskiej w Warszawie161 - świadczą, że ks. Bogu-
sławski miał do niej widocznie dostęp jeszcze przed rokiem 1783,
w którym Stanisław August podjął ostateczną decyzję co do kilka-
krotnie zmienianego doboru osób162. Dzięki temu w wileńskiej edy-
cji pocztu sławnych Polaków znalazły się nie tylko kopie portretów
umieszczonych w Sali Rycerskiej, ale również wizerunki osób
wzmiankowanych we wcześniejszych dyspozycjach królewskich
(Jana Stanisława Karnkowskiego, Jana Łaskiego, Łukasza Opaliń-
skiego, Konstantego Ostrogskiego i Mikołaja Potockiego), a ponad-
to 13 innych, też określonych jako kopie z galerii warszawskiej163.
Pod wielkim wrażeniem patriotyczno-dydaktycznego programu
Sali Rycerskiej był też Jan Paweł Woronicz, który nie tylko uczci!
jej otwarcie entuzjastycznym poematem164, ale wkrótce po objęciu
w roku 1815 krakowskiej stolicy biskupiej podjął i rozwinął inicja-
tywę królewską, tworząc kolejną galerię zasłużonych Polaków, zło-
żoną z 28 obrazów olejnych i 86 malowideł ściennych (il. 57) autor-
stwa Michała Stachowicza, rozmieszczonych w salach Gabinetu
Historycznego, urządzonego w latach 1817-22 w reprezentacyjnych
pomieszczeniach pałacu biskupiego165.
Obie wspomniane tu galerie - ilościowo bogatsze, lecz pod
względem artystycznym słabsze od swego warszawskiego pierwo-
wzoru - nie miały długiego żywota. Wileńska uległa likwidacji już
w 1820 roku, zaś krakowska dotrwała do roku 1850, kiedy więk-
szość malowideł, poważnie wówczas uszkodzonych pożarem, na na-
stępne półtora stulecia znikła pod warstwami pobiał i kolejnych
159 Drema 1998, s. 47.
160 W kręgu wileńskiego klasycyzmu 2000, s. 318-322, kat. 32-35, opr. M. Ochnio (portrety
Filipa Nereusza Gdańskiego, Józefa Franka oraz Józefa Kazimierza i Szymona Kossakow-
skich). Na wystawie Poczty władców 2005, kat. 26 (bez ilustracji w katalogu) prezentowano
też kilka z grupy kopii wizerunków królewskich.
161 Ol. pt., 48 x 39,5 cm, inw. MP 3626; na odwrociu nalepka z napisem (zapewne ręką
ks. Bogusławskiego) z danymi biograficznymi portretowanego oraz uwagą „Oryginał tego
obrazu w Galeryi Królewskiej w Warszawie”. Ta sama informacja podana również w kata-
logu wileńskiej galerii - zob. Bogusławski 1814, s. 195.
162 Rottermund 1989, s. 125-127.
163 Bogusławski 1814, t. II, s. 2 (Erazm Ciotek, tu określony Witelonem), s. 11 (Jan Dłu-
gosz), s. 14 (Jan Łaski), s. 46 (Grzegorz z Sanoka), s. 53 (Stanisław Orzechowski), s. 83 (Jan
Kochanowski), s. 94 (Jan Stanisław Karnkowski), s. 107 (Szymon Szymonowicz), s. 110
(Stanisław Łubieński, s. 121 (Łukasz Opaliński), s. 127 (Wespazjan Kochowski), s. 151
(Mikołaj Firlej), s. 153 (Piotr Kmita) s. 160 (Konstanty Ostrogski), s. 176 (Mikołaj Sieniaw-
ski), s. 195 (Lew Sapieha), s. 206 (Mikołaj Potocki i jego syn Stefan).
164 Zob. przyp. 156.
165 Nowobilski 2002, s. 104-117, 124-130 i 220.
48