DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.70214#0019
PET. ANDREAE MATTHIOLI
ad medies materia: (tudiosos,
Praefatio.
I vellem eorum morem sequi, qui antequam opus suum aggrediantur, illud in primis
profitentur, nihil sibi maiori curae ac Audio esse, quam vt vitae Vsiiique mortalium consu-
lant, hoc iple quoque ingenue facere posiem.Nam ea animi propensidneab ipsa rnuentu-
te, quantum mihi otij ab artis medicae exercitatione, & cura familiari impetrare licuit, id to-
tum ad bonorum authorum libros euoluendos, ad simplicium medicamentorum cognitio-
nem asiequendam, ac demum ad Icnbendum contuli. Qua in re, vt certe apud omnes testa-
tum relinquerem, me hac mente animoque elaborasse, vt quantum Audio, labore, atque in-
duAria conlequi posiem, humanae vitee prodesiem, deque ea optime meritus existimarer
Diolcoridi omnem meam operam ac diligentiam adhibui, vt quantum in me esiet, illuftrior
redderetur, atque omnium manibus tereretur. Ad quod ea mihivisaest ratio commodisi
sima, vt ipsum Dioscoridem in nostram Italicam linguam transferrem,ineumquecommen-
tarios a nobis Italice item conlcriptos adijeerem . quod tunc nos priuatum Audium maiorque cura subiret Italos adiu-
uandi, quam exteros. Ercnim pauri..Admodumsuntin Italia pharmacopolae, ad quos tamen potilsimum hxc de medica
materia traftatio spestat, qui T,a,tinam linguam noript— Hoc opus, quod summa animi alacritate lulceperam, vbi ablbl-
uissem, emisi vel hortantibus amicis, vt quem frudum antea ex meis laboribus mihi proposueram, eum poAea mortali-
bus percipiendum, ac omnibus ixfiimandum exhiberem. Verum an is talis fuerit, qualis vt esiet, contenderam, malim
aliorum esie iudicium, quam meum . Illud certo Icio ( si tamen id absque vitio nobis tefiari licet) a multis in Italia, quo-
rum iudicium exteris omnibus antepono, eo animi candore seriptanostra xstimataac commendata fuisie, quo ipsiilla
scripsimus, atque etiam Italis non inutilia, neque iniucunda fuisie. Quorum lane exemplo, deque nofiris commenta-
rijs iudicio non potui non mihi ipsi gratulari, ac omnibus, quibus illos legendos tradidimus . Acccssit interea mihi non
minor inde cupiditas externos quoque demerendi. eamque cupiditatem illud auxit, quod intellexerim ijs pergratum fo-
re, si nofiri commentarij Latini fierent. Hac icitur ratione addudus, vt etiam ab externis gratiam aliquam inirem ,vtque
omnibus in vniuersiim Audio, cura, industriaque mea prodesiem ( quod ego quidem antiquum lemper habui, & praeci-
puum )noAros commentarios ex paruo,quod nobis superest otio, Latinos reddendos atque illufirandos sulcepi.
Quo in opere quid prxfiiterim, plane ignoro .vos, in quorum gratiam, tantum in eo laboris insumpsi, quodiamab-
{blutum quidem ipsum, led mihi non decodum emitto, legendo indicabitis. Neque aliud ab omnibus petitum velim,
quamvt hos noAros commentarios ea animi synceritate, & xquitate xstiment,qua sixos ab ali js xstimari&L perpendi
vellent: vel qua ipsi.aggr.elsi sumus illos conlcribere. Nam etsi multorum eruditorum {ententias refellere ausus sum,
atque non pauca fortasie nimis acriter insequi, corrupta scilicet, qux indoctorum pertinacia nunquam latis explodi pos-
siint; id tamen eo consilio feci, vt quantum ingenio perficere, quantum mente elaborare, quantum denique iudicij in re
medica ex studijs, laboribus, ac vigili js mihi comparare potui, libere in publicum ad mortalitatis fructum & utilitatem
proferrem . Sed certe in hoc longius, quam Aatueram, digresiaest oratio noAra: eo enim ( nelcio quo modo ) irrepsit,.
Vt partem aliquam aperirem nofiri seribendi infiituti. Quod tamen non prorsiis alienum fuisset, nili eius consilij ratio
cum alibi, tum pr^cipue superius in epifiola nuncupatoria a nobis latius expolita esiet, atque a pluribus, opinor, compro-
bata , quam vt hoc loco paucis attingi debuisset. Quare iam ad id nobis accedendum efi, quod in primis mcdicx mate-
rix fiudiolbs admonendos esie putamus, vtpote quod nonnihil priuatim ad rem prxsentis operis facere videatur. Cum *
enim ab co tria potissimum comprehendantur, Diolcoridis contextus, nofiri in cum commentari), & plantarum imagi- I
nes, de lingulis aliqua nobis reddenda ratio efi, vt qualem me in vnoquoque gesserim, quod confitendum sit, non dissi- j
mulem. "De contextu itaque Diolcoridis, quem nequaquam praetermittendum cenluimus, ob plurcs causas, quas hic
referre nimis longum esiet, quaeret aliquis,cur loannis Ruellij Galli medici cruditissimi interpretationem prxtulerim ,
dignamqueexifiimaucrim, qux prx exteris in nofiris commentarijs legatur ; cum tamen duoalij viri summi pariter &
dodissimi,HermolausBarbarus,&Marccllus Virgilius Florentinus in idemfiudium nauiter incubuerint. Earcorin-
gpnnp mn P urllij versinnem lecutnm esie, led non proptereaaliorum prxclaros conatus contcmpsissc unquam: quinpo
tius vtriulque Audium lemper admiratum, quippe quod vterque in co maximam laudem promeruerit. Illud autem me
magis mouit, vtRuelliumadmiserim, quod eius conuersio omnibus' fada sit vulgatior, ac frequentiorin fiudiosorutm
manibus versetur. Adde etiam, quodhxccoxmnuwom.muRi&re^msdko£mnprxsertim, iudicio prxferatur: cui nimi-
rum nobis quoque libuit siibscnbere. Non tamen illud me certe latuit,Ruellium nimis forte in ea religiosiim fuisie. -
quippe qui interdum maluerit ipsum Dioscoridem deserere, quam Plinium, modo Latini termonis nitore captus, modo
etiam rei cognitione incertus. Qua re a nobis perlpeda, Ruellij quideminterpretationem recepi, ita tamen vt nonnusi-
quam aulus sim ab eo deseiteere, vel vetufiissimorum probatissimorumque exemplarium, & vnius Oribasij codicis fidem
lecutus, vel certa rei experientia fretus . Eorum auiem qux unrautauiy.narm.alla obelisco adiioxata reliqui, nonnullis e-
tiam signum,siippresislmus. Sane plura eiusmodi, pluresque insuper varias lediones exhibuissem, si maius otium & tem-
pus nobis suppeditasset. qux tamen, Deo concedente, aliquando ad communem vtilitatem, & ampliorem medicx mate-
rixdisquirendx campum, dabuntur. Hinc fadum efi, vt Ruellij nomen contextui prxscribendum non duxerim ,ne
viderer cum eo nomine conuenire, re autem Ixpe ab eo dissentire. Satis enim fore putaui, si hic fiudiolbs certiores face-
rem, meRuellio Diolcoridis conuersionem acceptam referre: si prxterea rationem reddidissem, cur illi non lemper ad-
dimus esie voluerim . Quod quia abunde, vt arbitror, prxfiitimus * iam ad alterum nobis propositum, quod de nofiris
commentarijs erat, progrediamur. De quibusprofe&b mihi melius esiet tacere,quam pauca dicere, si vellem nalutulis
& vitilitigatoribus occurrere. Frequens nanque hodie est,indiesque magis pullulat huiisiGixodi genusdiaminum in Ita-
lia ( nelcio quid fiat in alijs regionibus ) qui nullum in toto vitx .siwe cwdliJrndiumsemcnye^^^ tampn
nnide carpunt .mox lacerant, & pedibus obtmwx • Sed hos nunc missbs faciam: alius enim locus, aliud studiorum no-
firorum otium postulabit,vt cum ijs sermonem conferamus, vel eos ab hac mala mente deterrendi, uel ad sua quoque
proferenda excitandi causa. Verum ad candidos, & xquos, quibus hxc Icribimus, nostra sele (^onuertat oratio . A’ no-
bis equidem illud petitum volo, quod nulla vos capiat admiratio, si in his nofiris commentarijs inuenietis, vt inuenietis ■
scio, me plantas aliquasnotas prodidisse, neque tamen earum imagines pnsiura expressisie. Hocmehercule fasiumest,
non solum quod plantx nobis cognitx, dum eas depingi curarem, non omnes nobis in promptu essent; sed quod etiam
deesient sculptores, qui pidas plantas cito diligenterque inciderent, & insculperent. Quorum quidem desedu coafti sui- :
mus ( vtingenue,quod accidit,confitear ) non aliquarum modo plantarum,quxaDioscoride nobis notx redduntur;
led omnium quoque, quas nostns commentarijs inleruimus, pidturam in aliud tempus differre. Accesierunt amicorum
hortatus, & typographi lumptus. illis vt obtemperarem, xquum fuit: neque non alterius habenda ratio erat, ne scilicet
nimio sumptu grauaretur. Quare operxpretium fuit, vt & imaginum, quas absoluendi tempus & commoditas dabatur,
& totius
ad medies materia: (tudiosos,
Praefatio.
I vellem eorum morem sequi, qui antequam opus suum aggrediantur, illud in primis
profitentur, nihil sibi maiori curae ac Audio esse, quam vt vitae Vsiiique mortalium consu-
lant, hoc iple quoque ingenue facere posiem.Nam ea animi propensidneab ipsa rnuentu-
te, quantum mihi otij ab artis medicae exercitatione, & cura familiari impetrare licuit, id to-
tum ad bonorum authorum libros euoluendos, ad simplicium medicamentorum cognitio-
nem asiequendam, ac demum ad Icnbendum contuli. Qua in re, vt certe apud omnes testa-
tum relinquerem, me hac mente animoque elaborasse, vt quantum Audio, labore, atque in-
duAria conlequi posiem, humanae vitee prodesiem, deque ea optime meritus existimarer
Diolcoridi omnem meam operam ac diligentiam adhibui, vt quantum in me esiet, illuftrior
redderetur, atque omnium manibus tereretur. Ad quod ea mihivisaest ratio commodisi
sima, vt ipsum Dioscoridem in nostram Italicam linguam transferrem,ineumquecommen-
tarios a nobis Italice item conlcriptos adijeerem . quod tunc nos priuatum Audium maiorque cura subiret Italos adiu-
uandi, quam exteros. Ercnim pauri..Admodumsuntin Italia pharmacopolae, ad quos tamen potilsimum hxc de medica
materia traftatio spestat, qui T,a,tinam linguam noript— Hoc opus, quod summa animi alacritate lulceperam, vbi ablbl-
uissem, emisi vel hortantibus amicis, vt quem frudum antea ex meis laboribus mihi proposueram, eum poAea mortali-
bus percipiendum, ac omnibus ixfiimandum exhiberem. Verum an is talis fuerit, qualis vt esiet, contenderam, malim
aliorum esie iudicium, quam meum . Illud certo Icio ( si tamen id absque vitio nobis tefiari licet) a multis in Italia, quo-
rum iudicium exteris omnibus antepono, eo animi candore seriptanostra xstimataac commendata fuisie, quo ipsiilla
scripsimus, atque etiam Italis non inutilia, neque iniucunda fuisie. Quorum lane exemplo, deque nofiris commenta-
rijs iudicio non potui non mihi ipsi gratulari, ac omnibus, quibus illos legendos tradidimus . Acccssit interea mihi non
minor inde cupiditas externos quoque demerendi. eamque cupiditatem illud auxit, quod intellexerim ijs pergratum fo-
re, si nofiri commentarij Latini fierent. Hac icitur ratione addudus, vt etiam ab externis gratiam aliquam inirem ,vtque
omnibus in vniuersiim Audio, cura, industriaque mea prodesiem ( quod ego quidem antiquum lemper habui, & praeci-
puum )noAros commentarios ex paruo,quod nobis superest otio, Latinos reddendos atque illufirandos sulcepi.
Quo in opere quid prxfiiterim, plane ignoro .vos, in quorum gratiam, tantum in eo laboris insumpsi, quodiamab-
{blutum quidem ipsum, led mihi non decodum emitto, legendo indicabitis. Neque aliud ab omnibus petitum velim,
quamvt hos noAros commentarios ea animi synceritate, & xquitate xstiment,qua sixos ab ali js xstimari&L perpendi
vellent: vel qua ipsi.aggr.elsi sumus illos conlcribere. Nam etsi multorum eruditorum {ententias refellere ausus sum,
atque non pauca fortasie nimis acriter insequi, corrupta scilicet, qux indoctorum pertinacia nunquam latis explodi pos-
siint; id tamen eo consilio feci, vt quantum ingenio perficere, quantum mente elaborare, quantum denique iudicij in re
medica ex studijs, laboribus, ac vigili js mihi comparare potui, libere in publicum ad mortalitatis fructum & utilitatem
proferrem . Sed certe in hoc longius, quam Aatueram, digresiaest oratio noAra: eo enim ( nelcio quo modo ) irrepsit,.
Vt partem aliquam aperirem nofiri seribendi infiituti. Quod tamen non prorsiis alienum fuisset, nili eius consilij ratio
cum alibi, tum pr^cipue superius in epifiola nuncupatoria a nobis latius expolita esiet, atque a pluribus, opinor, compro-
bata , quam vt hoc loco paucis attingi debuisset. Quare iam ad id nobis accedendum efi, quod in primis mcdicx mate-
rix fiudiolbs admonendos esie putamus, vtpote quod nonnihil priuatim ad rem prxsentis operis facere videatur. Cum *
enim ab co tria potissimum comprehendantur, Diolcoridis contextus, nofiri in cum commentari), & plantarum imagi- I
nes, de lingulis aliqua nobis reddenda ratio efi, vt qualem me in vnoquoque gesserim, quod confitendum sit, non dissi- j
mulem. "De contextu itaque Diolcoridis, quem nequaquam praetermittendum cenluimus, ob plurcs causas, quas hic
referre nimis longum esiet, quaeret aliquis,cur loannis Ruellij Galli medici cruditissimi interpretationem prxtulerim ,
dignamqueexifiimaucrim, qux prx exteris in nofiris commentarijs legatur ; cum tamen duoalij viri summi pariter &
dodissimi,HermolausBarbarus,&Marccllus Virgilius Florentinus in idemfiudium nauiter incubuerint. Earcorin-
gpnnp mn P urllij versinnem lecutnm esie, led non proptereaaliorum prxclaros conatus contcmpsissc unquam: quinpo
tius vtriulque Audium lemper admiratum, quippe quod vterque in co maximam laudem promeruerit. Illud autem me
magis mouit, vtRuelliumadmiserim, quod eius conuersio omnibus' fada sit vulgatior, ac frequentiorin fiudiosorutm
manibus versetur. Adde etiam, quodhxccoxmnuwom.muRi&re^msdko£mnprxsertim, iudicio prxferatur: cui nimi-
rum nobis quoque libuit siibscnbere. Non tamen illud me certe latuit,Ruellium nimis forte in ea religiosiim fuisie. -
quippe qui interdum maluerit ipsum Dioscoridem deserere, quam Plinium, modo Latini termonis nitore captus, modo
etiam rei cognitione incertus. Qua re a nobis perlpeda, Ruellij quideminterpretationem recepi, ita tamen vt nonnusi-
quam aulus sim ab eo deseiteere, vel vetufiissimorum probatissimorumque exemplarium, & vnius Oribasij codicis fidem
lecutus, vel certa rei experientia fretus . Eorum auiem qux unrautauiy.narm.alla obelisco adiioxata reliqui, nonnullis e-
tiam signum,siippresislmus. Sane plura eiusmodi, pluresque insuper varias lediones exhibuissem, si maius otium & tem-
pus nobis suppeditasset. qux tamen, Deo concedente, aliquando ad communem vtilitatem, & ampliorem medicx mate-
rixdisquirendx campum, dabuntur. Hinc fadum efi, vt Ruellij nomen contextui prxscribendum non duxerim ,ne
viderer cum eo nomine conuenire, re autem Ixpe ab eo dissentire. Satis enim fore putaui, si hic fiudiolbs certiores face-
rem, meRuellio Diolcoridis conuersionem acceptam referre: si prxterea rationem reddidissem, cur illi non lemper ad-
dimus esie voluerim . Quod quia abunde, vt arbitror, prxfiitimus * iam ad alterum nobis propositum, quod de nofiris
commentarijs erat, progrediamur. De quibusprofe&b mihi melius esiet tacere,quam pauca dicere, si vellem nalutulis
& vitilitigatoribus occurrere. Frequens nanque hodie est,indiesque magis pullulat huiisiGixodi genusdiaminum in Ita-
lia ( nelcio quid fiat in alijs regionibus ) qui nullum in toto vitx .siwe cwdliJrndiumsemcnye^^^ tampn
nnide carpunt .mox lacerant, & pedibus obtmwx • Sed hos nunc missbs faciam: alius enim locus, aliud studiorum no-
firorum otium postulabit,vt cum ijs sermonem conferamus, vel eos ab hac mala mente deterrendi, uel ad sua quoque
proferenda excitandi causa. Verum ad candidos, & xquos, quibus hxc Icribimus, nostra sele (^onuertat oratio . A’ no-
bis equidem illud petitum volo, quod nulla vos capiat admiratio, si in his nofiris commentarijs inuenietis, vt inuenietis ■
scio, me plantas aliquasnotas prodidisse, neque tamen earum imagines pnsiura expressisie. Hocmehercule fasiumest,
non solum quod plantx nobis cognitx, dum eas depingi curarem, non omnes nobis in promptu essent; sed quod etiam
deesient sculptores, qui pidas plantas cito diligenterque inciderent, & insculperent. Quorum quidem desedu coafti sui- :
mus ( vtingenue,quod accidit,confitear ) non aliquarum modo plantarum,quxaDioscoride nobis notx redduntur;
led omnium quoque, quas nostns commentarijs inleruimus, pidturam in aliud tempus differre. Accesierunt amicorum
hortatus, & typographi lumptus. illis vt obtemperarem, xquum fuit: neque non alterius habenda ratio erat, ne scilicet
nimio sumptu grauaretur. Quare operxpretium fuit, vt & imaginum, quas absoluendi tempus & commoditas dabatur,
& totius