DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.23925#0015
WSTĘP
Symbolika solarna w chrześcijańskiej sztuce średniowiecznej była już wielo-
krotnie omawiana w literaturze naukowej1. Ogólnie pisali o niej m.in. Louis
Hautecoeur2, Percy E. Schramm3, Hans Sedlmayr4. Istnieją też publikacje,
w których rozważane są solarne treści pojedynczych dzieł lub pewnych ich
typów. Należą do nich rozprawy Ottona Perlera5 i Sister Charles Murray6,
poświęcone Heliosowi odkrytemu w jednym z mauzoleów pod bazyliką wa-
tykańską, studium Karla Noehlesa7, traktujące o rozecie w fasadzie kościoła
S. Piętro w Tuscanii, artykuł Philippe'a Verdiera8 na temat jednej z ilustracji,
ukazującej Chrystusa w manuskrypcie z Priifening. O solarnym aspekcie scen
Traditio legis pisała Cecylia Davis Weyer 9, o obrazowaniu fragmentu Ewangelii
św. Łukasza (1,78), mówiącym o Oriens ex alto — Ernst H. Kantorowicz10, o Mulier
amicta sole — Ewald Yetter11. W polskiej literaturze solarne znaczenie niektórych
malowideł odkrytych w Nubii omawiał niedawno Tadeusz Dobrzeniecki12.
Pomimo znacznej liczby publikacji zagadnienie symboliki solarnej w sztuce
średniowiecznej pozostaje wciąż dalekie od wyczerpania. Brak jest nie tylko
próby monograficznego ujęcia tematu, ale nawet systematyki już odczytanych
i zinterpretowanych przedstawień. Niektóre dzieła zostały omówone zupełnie
pobieżnie, a nadto te, które doczekały się monografii, budzą wciąż wiele kontro-
wersji. Podjęcie tematu wydaje się zatem uzasadnione. Książka ta mówi o przed-
stawieniach Chrystusa jako Słońce powstałych w pierwszym tysiącleciu, zwłasz-
cza zaś w sztuce wczesnochrześcijańskiej. Rozważania mają charakter studiów,
koncentrujących się na kilku zabytkach, zarówno tych, których solarne treści
znane są od dawna, jak i takich, w których tych treści w ogóle dotychczas nie
dostrzeżono lub nieledwie je wzmiankowano.
1 Podstawowa literatura przedmiotu zestawiona jest w bibliografii załączonej do hasła „Sonne",
[w:] Lexikonfur Theołogie und Kirche, IX, col. 874-878 (Sauser) i w LCI, 4, 1972, col. 175-178
(Laag). W obydwu leksykonach nie uwzględniono szeregu ważnych publikacji i ich wyników.
2 Hautecoeur, 1954, passim. Zagadnienie symboliki solarnej w sztuce średniowiecznej było
sporadycznie i ogólnikowo omawiane w kilku publikacjach okresu międzywojennego — zob.
Schrade, 1928/29, s. 115-119,174,175 (Wniebowstąpienie); Baltruśaitis, 1937(symbole solarne
w ilustracjach kodeksów z w. X —XII); Bolten, 1937 (clipeus jako motyw solarny).
3 Schramm, 1958, passim, zwł. s. 36 — 40.
4 Sedlmayr, 1960, s. 249-256; id., 1950, s. 144 nn. (rozeta jako symbol Chrystusa). Zob. też
Engler, 1962, passim; Mc Donald, 1962, s. 32 nn.
5 Perler, 1953, passim.
6 Murray, 1981, s. 64-97.
7 Noehles, 1961/62, s. 61 nn.
8 Verdier, 1974, s. 20 - 40.
9 Davis Weyer, 1960/61, s. 7-45. Zob. też Christe, 1976, s. 42-55.
10 Kantorowicz, 1963, s. 135-149.
11 Vetter, 1958/59, s. 32-71.
12 Dobrzeniecki, 1980, s. 261-341.
Symbolika solarna w chrześcijańskiej sztuce średniowiecznej była już wielo-
krotnie omawiana w literaturze naukowej1. Ogólnie pisali o niej m.in. Louis
Hautecoeur2, Percy E. Schramm3, Hans Sedlmayr4. Istnieją też publikacje,
w których rozważane są solarne treści pojedynczych dzieł lub pewnych ich
typów. Należą do nich rozprawy Ottona Perlera5 i Sister Charles Murray6,
poświęcone Heliosowi odkrytemu w jednym z mauzoleów pod bazyliką wa-
tykańską, studium Karla Noehlesa7, traktujące o rozecie w fasadzie kościoła
S. Piętro w Tuscanii, artykuł Philippe'a Verdiera8 na temat jednej z ilustracji,
ukazującej Chrystusa w manuskrypcie z Priifening. O solarnym aspekcie scen
Traditio legis pisała Cecylia Davis Weyer 9, o obrazowaniu fragmentu Ewangelii
św. Łukasza (1,78), mówiącym o Oriens ex alto — Ernst H. Kantorowicz10, o Mulier
amicta sole — Ewald Yetter11. W polskiej literaturze solarne znaczenie niektórych
malowideł odkrytych w Nubii omawiał niedawno Tadeusz Dobrzeniecki12.
Pomimo znacznej liczby publikacji zagadnienie symboliki solarnej w sztuce
średniowiecznej pozostaje wciąż dalekie od wyczerpania. Brak jest nie tylko
próby monograficznego ujęcia tematu, ale nawet systematyki już odczytanych
i zinterpretowanych przedstawień. Niektóre dzieła zostały omówone zupełnie
pobieżnie, a nadto te, które doczekały się monografii, budzą wciąż wiele kontro-
wersji. Podjęcie tematu wydaje się zatem uzasadnione. Książka ta mówi o przed-
stawieniach Chrystusa jako Słońce powstałych w pierwszym tysiącleciu, zwłasz-
cza zaś w sztuce wczesnochrześcijańskiej. Rozważania mają charakter studiów,
koncentrujących się na kilku zabytkach, zarówno tych, których solarne treści
znane są od dawna, jak i takich, w których tych treści w ogóle dotychczas nie
dostrzeżono lub nieledwie je wzmiankowano.
1 Podstawowa literatura przedmiotu zestawiona jest w bibliografii załączonej do hasła „Sonne",
[w:] Lexikonfur Theołogie und Kirche, IX, col. 874-878 (Sauser) i w LCI, 4, 1972, col. 175-178
(Laag). W obydwu leksykonach nie uwzględniono szeregu ważnych publikacji i ich wyników.
2 Hautecoeur, 1954, passim. Zagadnienie symboliki solarnej w sztuce średniowiecznej było
sporadycznie i ogólnikowo omawiane w kilku publikacjach okresu międzywojennego — zob.
Schrade, 1928/29, s. 115-119,174,175 (Wniebowstąpienie); Baltruśaitis, 1937(symbole solarne
w ilustracjach kodeksów z w. X —XII); Bolten, 1937 (clipeus jako motyw solarny).
3 Schramm, 1958, passim, zwł. s. 36 — 40.
4 Sedlmayr, 1960, s. 249-256; id., 1950, s. 144 nn. (rozeta jako symbol Chrystusa). Zob. też
Engler, 1962, passim; Mc Donald, 1962, s. 32 nn.
5 Perler, 1953, passim.
6 Murray, 1981, s. 64-97.
7 Noehles, 1961/62, s. 61 nn.
8 Verdier, 1974, s. 20 - 40.
9 Davis Weyer, 1960/61, s. 7-45. Zob. też Christe, 1976, s. 42-55.
10 Kantorowicz, 1963, s. 135-149.
11 Vetter, 1958/59, s. 32-71.
12 Dobrzeniecki, 1980, s. 261-341.