DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.23925#0084
78
SECUNDUS ADYENTUS
74 też sztuka antyku klasycznego i średniowiecza, np. rysunek w Topografii chrześci-
jańskiej Cosmasa Indicopleustesa (Biblioteca Vaticana, Cod. gr. 699, fol. 93r).
gdzie Słońce —koło oświeca swymi promieniami Ziemię181, czy ilustracja do
72 Psalmu 120 w Psałterzu utrechckim (Utrecht, Bibliotheek der Rijksuniwersiteit,
Script. eccl. 484), gdzie Bóg-Chrystus ochrania tarczą psalmistę przed żarem
słońca182. Piękne przykłady odnaleźć też można w jednej ze scen na Pala d'Oro
75 z około 1020 r. w katedrze w Akwizgranie (obecnie tamże, Schatzkammer)183
i w XI-wiecznym malowidle w S. Piętro w Civate184. W pierwszym przypadku
promienie padają na Grób Chrystusa, na postać przed nimi siedzącą — którą jest
anioł lub sam Chrystus i święte niewiasty nadchodzące z prawej strony, w drugim
zaś — na apokaliptyczną Niewiastę.
Do przykładów zebranych przez Baltruśaitisa, które zaświadczają, że także
drugi typ mandorli-koła wywodzi się z wyobrażeń Słońca, dorzucić można
pewną ilość zabytków, których dostarczają tak sztuka antyczna, jak i średnio-
85,86 wieczna. Wymowne są tu, omawiane już wcześniej, przedstawienia na kraterze
36 z Parmy, lustrach etruskich oraz hellenistycznej monecie z Uranopolis (London,
British Museum)185, a także na chrześcijańskiej z IV w. pochodzącej lampce
z Selinuntu z krzyżem w kole, otoczonym dwunastoma promieniami w kształcie
pączków kwiatów186.
Należy stwierdzić, że w cytowanych przedstawieniach zaczerpniętych ze
sztuki chrześcijańskiej, a więc na lampce z Selinuntu, scenie na Pala d'Oro
z Akwizgranu oraz na malowidle z Civate, promienie odnoszą się do teologicz-
nego Słońca187. Takie samo znaczenie, jak wykazał Hubert Schrade188, ma
Słońce w formie promienistego półokręgu, w które wstępuje Chrystus w scenach
Wniebowstąpienia na reliefie z kości słoniowej z Bazylei z końca X w.189
77 i w miniaturze z Ewangeliarza Bernwarda — fol. 175v (Hildesheim, Domschatz)
z 101 lr.190 Na takie odczytanie wymienionych scen wskazują słowa Psalmu (67,
33 — 34): „Królestwa ziemi, śpiewajcie Bogu, grajcie Panu! Grajcie Bogu, który
wstąpił na niebo niebios, na wschód słońca"191.
181 Ainalov, 1961, il. 12 do tekstu na s. 12, 13; Wolska, 1961, tabl. IX.
182 Braunfels, 1968, il. 90. Psałterz ten dostarcza wiele podobnych przedstawień — patrz
Dufrenne, 1977, passim.
183 Schiller, 1971, t. 3, il. 27 do tekstu na s. 26, 27; Gródecki, Mutherich, Taralon,
Wormald, 1974, fig. 307.
184 Anthony, 1951, il. 164; Demus, 1970, kolorowa reprodukcja na s. 70.
185 Monetę reprodukuje Ferguson, 1973, il. 33 do tekstu na s. 62. Była ona wybita w efemery-
cznym mieście-państwie Uranopolis. Na jej rewersie widnieje Słońce w postaci dysku otoczonego
promieniami.
186 Lampkę reprodukuje Dólger, 1936, il. 2 do tekstu na s. 33, 34. Płatki jako promienie
interpretuje Rahner, 1963, przyp. 1 na s. 129. Interesujący materiał porównawczy ze sztuki przed-
chrześcijańskiej można odnaleźć u Leisenganga, 1939, s. 151—250, szczeg. 154.
187 Schrade, 1932, s. 39, 40. Por. Rahner, 1963, przyp. 1 na s. 129. Na temat Mulier amicta
sole Schiller, 1976, t. 4, 1, s. 77-84.
188 Schrade, 1930, s. 173-175.
189 Schiller, 1969, t. 2, il. 376.
190 Schrade, 1965, il. 30; Schiller, 1971, t. 3, il. 492.
191 Obok Psalmu 67, źródłem tych przedstawień mógł być apokryf — Ewangelia Bartłomieja,
w którym po opisie Wniebowstąpienia następuje hymn:
Chwała Tobie, Ojcze nieba,
Królu życia wiecznego,
SECUNDUS ADYENTUS
74 też sztuka antyku klasycznego i średniowiecza, np. rysunek w Topografii chrześci-
jańskiej Cosmasa Indicopleustesa (Biblioteca Vaticana, Cod. gr. 699, fol. 93r).
gdzie Słońce —koło oświeca swymi promieniami Ziemię181, czy ilustracja do
72 Psalmu 120 w Psałterzu utrechckim (Utrecht, Bibliotheek der Rijksuniwersiteit,
Script. eccl. 484), gdzie Bóg-Chrystus ochrania tarczą psalmistę przed żarem
słońca182. Piękne przykłady odnaleźć też można w jednej ze scen na Pala d'Oro
75 z około 1020 r. w katedrze w Akwizgranie (obecnie tamże, Schatzkammer)183
i w XI-wiecznym malowidle w S. Piętro w Civate184. W pierwszym przypadku
promienie padają na Grób Chrystusa, na postać przed nimi siedzącą — którą jest
anioł lub sam Chrystus i święte niewiasty nadchodzące z prawej strony, w drugim
zaś — na apokaliptyczną Niewiastę.
Do przykładów zebranych przez Baltruśaitisa, które zaświadczają, że także
drugi typ mandorli-koła wywodzi się z wyobrażeń Słońca, dorzucić można
pewną ilość zabytków, których dostarczają tak sztuka antyczna, jak i średnio-
85,86 wieczna. Wymowne są tu, omawiane już wcześniej, przedstawienia na kraterze
36 z Parmy, lustrach etruskich oraz hellenistycznej monecie z Uranopolis (London,
British Museum)185, a także na chrześcijańskiej z IV w. pochodzącej lampce
z Selinuntu z krzyżem w kole, otoczonym dwunastoma promieniami w kształcie
pączków kwiatów186.
Należy stwierdzić, że w cytowanych przedstawieniach zaczerpniętych ze
sztuki chrześcijańskiej, a więc na lampce z Selinuntu, scenie na Pala d'Oro
z Akwizgranu oraz na malowidle z Civate, promienie odnoszą się do teologicz-
nego Słońca187. Takie samo znaczenie, jak wykazał Hubert Schrade188, ma
Słońce w formie promienistego półokręgu, w które wstępuje Chrystus w scenach
Wniebowstąpienia na reliefie z kości słoniowej z Bazylei z końca X w.189
77 i w miniaturze z Ewangeliarza Bernwarda — fol. 175v (Hildesheim, Domschatz)
z 101 lr.190 Na takie odczytanie wymienionych scen wskazują słowa Psalmu (67,
33 — 34): „Królestwa ziemi, śpiewajcie Bogu, grajcie Panu! Grajcie Bogu, który
wstąpił na niebo niebios, na wschód słońca"191.
181 Ainalov, 1961, il. 12 do tekstu na s. 12, 13; Wolska, 1961, tabl. IX.
182 Braunfels, 1968, il. 90. Psałterz ten dostarcza wiele podobnych przedstawień — patrz
Dufrenne, 1977, passim.
183 Schiller, 1971, t. 3, il. 27 do tekstu na s. 26, 27; Gródecki, Mutherich, Taralon,
Wormald, 1974, fig. 307.
184 Anthony, 1951, il. 164; Demus, 1970, kolorowa reprodukcja na s. 70.
185 Monetę reprodukuje Ferguson, 1973, il. 33 do tekstu na s. 62. Była ona wybita w efemery-
cznym mieście-państwie Uranopolis. Na jej rewersie widnieje Słońce w postaci dysku otoczonego
promieniami.
186 Lampkę reprodukuje Dólger, 1936, il. 2 do tekstu na s. 33, 34. Płatki jako promienie
interpretuje Rahner, 1963, przyp. 1 na s. 129. Interesujący materiał porównawczy ze sztuki przed-
chrześcijańskiej można odnaleźć u Leisenganga, 1939, s. 151—250, szczeg. 154.
187 Schrade, 1932, s. 39, 40. Por. Rahner, 1963, przyp. 1 na s. 129. Na temat Mulier amicta
sole Schiller, 1976, t. 4, 1, s. 77-84.
188 Schrade, 1930, s. 173-175.
189 Schiller, 1969, t. 2, il. 376.
190 Schrade, 1965, il. 30; Schiller, 1971, t. 3, il. 492.
191 Obok Psalmu 67, źródłem tych przedstawień mógł być apokryf — Ewangelia Bartłomieja,
w którym po opisie Wniebowstąpienia następuje hymn:
Chwała Tobie, Ojcze nieba,
Królu życia wiecznego,