DOI Artikel:
Walanus, Wojciech; Muzeum Narodowe w Krakowie [Mitarb.]: Polyptyk z Lusiny ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie, nowe spostrzeżenia
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.17165#0050
Utworzona w r. 1871 Akademia Umiejętności przejęła zbiory Towarzy-
stwa, w tym polip tyk z Lusiny11. W r. 1891 para zewnętrznych skrzydeł
malowanych została przekazana w depozyt krakowskiemu Muzeum Na-
rodowemu12. Zdekompletowane retabulum zdobiło salę posiedzeń Akade-
mii do r. 1938, kiedy to - również jako depozyt — powiększyło zbiory Mu-
zeum Narodowego13. Wcześniej, w r. 1928, postanowiono poddać poliptyk
konserwacji, którą miał przeprowadzić Wiesław Zarzycki14. Program prac
zakładał m. in. wykonanie specjalnego drewnianego obramowania, po-
zwalającego na bezpieczne połączenie korpusu i wewnętrznej pary skrzy-
deł bez konieczności wymiany spróchniałej i nadwątlonej przez owady
średniowiecznej ramy. Kiedy i w jakim stopniu program ten zrealizowa-
no, źródła milczą.
Dzieje poliptyku w czasie okupacji hitlerowskiej da się odtworzyć jedy-
nie fragmentarycznie. Zarekwirowany w r. 194015, został umieszczony
w katalogu „zabezpieczonych dzieł sztuki w Generalnym Gubernator-
stwie" pod numerem 24716. Eksponowany był na zorganizowanej przez In-
17
stitut fur Deutsche Ostarbeit wystawie sztuki Wita Stwosza w r. 1941 .
W czerwcu następnego roku, na wystawie pt. Altdeutsche Kunst aus Kra-
kali und dem Karpathenland, pokazano dwa reliefy z lewego skrzydła po-
liptyku: Zaśnięcie Marii i Legendę o św. Teofilu z Adany. W okresie pomię-
dzy obydwiema ekspozycjami poliptyk poddano pracom konserwator-
skim18. Kiedy nastąpiło jego wywiezienie, nie wiadomo. Po wojnie nie po-
wróciły już do Krakowa reliefy przedstawiające Św. Rodzinę i sceny z le-
11 Schnaydrowa (przyp. 5), s. 54.
12 Treiderowa (przyp. 8), s. 55; Koper-Krysiakowa (przyp. 3), s. 12, 22.
13 Protokoły z posiedzeń Zarządu Polskiej Akademii Umiejętności z dn. 18 grudnia 1937
(kontynuowanego 8 stycznia 1938) i 12 marca 1938 (Archiwum PAN Oddz. w Krakowie, sygn.
PAU 1-11, s. 80 i 97); Treiderowa (przyp. 8), s. 54.
14 Zachował się program i kosztorys prac, z datą 9 lipca 1928. Kosztorys ten został zatwier-
dzony decyzją Zarządu PAU, o czym informuje list do Zarzyckiego z dnia 16 lipca 1928 (Archi-
wum PAN Oddz. w Krakowie, Korespondencja Sekretariatu Generalnego PAU, nr 1005/28).
1° Data zapisana w karcie muzealnej retabulum.
16 Sichergestellte Kunstwerke im Genera.lgouvernem.ent, Krakau b. d., s. 73, nr kat. 247.
Katalog ten opracowany został w r. 1940, zob. L. N. Nicolas, Grabież Europy, Kraków 1997,
s. 69.
17 Zob. E. Behrens, Die Originalwerke auf der Veit-Stoss-Ausstellung Krakau 1941, „Die
Burg" 2, 1941, z. 4, s. 45-47, il. 3-7.
1^ E. Behrens, Altdeutsche Kunst aus Krakau und dem Karpathenland, Krakau 1942, nr
kat. 17, s. 26: „In der Restaurierwerkstatt des Sonderbeauftragten aus der Umrahmung des
19. Jahrhunderts gelost und restauriert". G. Barthel, Die Ausstrahlungen der Kunst des Veit
Stoss im Osten, Miinchen 1944, s. 53 podaje nazwisko odpowiedzialnego za restaurację: miał
nim być niejaki Eduard Kneisel. Być może niemieccy konserwatorzy uznali za dziewiętnasto-
wieczne obramienie wykonane przez Zarzyckiego zgodnie z programem prac z r. 1928.
46
stwa, w tym polip tyk z Lusiny11. W r. 1891 para zewnętrznych skrzydeł
malowanych została przekazana w depozyt krakowskiemu Muzeum Na-
rodowemu12. Zdekompletowane retabulum zdobiło salę posiedzeń Akade-
mii do r. 1938, kiedy to - również jako depozyt — powiększyło zbiory Mu-
zeum Narodowego13. Wcześniej, w r. 1928, postanowiono poddać poliptyk
konserwacji, którą miał przeprowadzić Wiesław Zarzycki14. Program prac
zakładał m. in. wykonanie specjalnego drewnianego obramowania, po-
zwalającego na bezpieczne połączenie korpusu i wewnętrznej pary skrzy-
deł bez konieczności wymiany spróchniałej i nadwątlonej przez owady
średniowiecznej ramy. Kiedy i w jakim stopniu program ten zrealizowa-
no, źródła milczą.
Dzieje poliptyku w czasie okupacji hitlerowskiej da się odtworzyć jedy-
nie fragmentarycznie. Zarekwirowany w r. 194015, został umieszczony
w katalogu „zabezpieczonych dzieł sztuki w Generalnym Gubernator-
stwie" pod numerem 24716. Eksponowany był na zorganizowanej przez In-
17
stitut fur Deutsche Ostarbeit wystawie sztuki Wita Stwosza w r. 1941 .
W czerwcu następnego roku, na wystawie pt. Altdeutsche Kunst aus Kra-
kali und dem Karpathenland, pokazano dwa reliefy z lewego skrzydła po-
liptyku: Zaśnięcie Marii i Legendę o św. Teofilu z Adany. W okresie pomię-
dzy obydwiema ekspozycjami poliptyk poddano pracom konserwator-
skim18. Kiedy nastąpiło jego wywiezienie, nie wiadomo. Po wojnie nie po-
wróciły już do Krakowa reliefy przedstawiające Św. Rodzinę i sceny z le-
11 Schnaydrowa (przyp. 5), s. 54.
12 Treiderowa (przyp. 8), s. 55; Koper-Krysiakowa (przyp. 3), s. 12, 22.
13 Protokoły z posiedzeń Zarządu Polskiej Akademii Umiejętności z dn. 18 grudnia 1937
(kontynuowanego 8 stycznia 1938) i 12 marca 1938 (Archiwum PAN Oddz. w Krakowie, sygn.
PAU 1-11, s. 80 i 97); Treiderowa (przyp. 8), s. 54.
14 Zachował się program i kosztorys prac, z datą 9 lipca 1928. Kosztorys ten został zatwier-
dzony decyzją Zarządu PAU, o czym informuje list do Zarzyckiego z dnia 16 lipca 1928 (Archi-
wum PAN Oddz. w Krakowie, Korespondencja Sekretariatu Generalnego PAU, nr 1005/28).
1° Data zapisana w karcie muzealnej retabulum.
16 Sichergestellte Kunstwerke im Genera.lgouvernem.ent, Krakau b. d., s. 73, nr kat. 247.
Katalog ten opracowany został w r. 1940, zob. L. N. Nicolas, Grabież Europy, Kraków 1997,
s. 69.
17 Zob. E. Behrens, Die Originalwerke auf der Veit-Stoss-Ausstellung Krakau 1941, „Die
Burg" 2, 1941, z. 4, s. 45-47, il. 3-7.
1^ E. Behrens, Altdeutsche Kunst aus Krakau und dem Karpathenland, Krakau 1942, nr
kat. 17, s. 26: „In der Restaurierwerkstatt des Sonderbeauftragten aus der Umrahmung des
19. Jahrhunderts gelost und restauriert". G. Barthel, Die Ausstrahlungen der Kunst des Veit
Stoss im Osten, Miinchen 1944, s. 53 podaje nazwisko odpowiedzialnego za restaurację: miał
nim być niejaki Eduard Kneisel. Być może niemieccy konserwatorzy uznali za dziewiętnasto-
wieczne obramienie wykonane przez Zarzyckiego zgodnie z programem prac z r. 1928.
46