Modus: Prace z historii sztuki (2.2001)

książka może stanowić cenne źródło

wiedzy, pozwala też zapoznać się

z aktualnymi kierunkami badań

w humanistyce. Jest przy tym

wynikiem współpracy badaczy

z różnych krajów, co należy poczytać za

trwałe osiągnięcie

Geisteswissenschaftliches Zentrum

i podejmowanych tam projektów

badawczych.

Wojciech WALANUS

MARCIA B. HALL, After Raphael. Paint-
ing in Central Italy in the Sixteenth
Century, Cambridge University Press
1999, 349 ss., 188 + XXXII il., ISBN
0-521- 48245-3.

Każdy, kto się interesował sztuką
włoską wieku XVI, wie, iż trudności
w syntetycznym ujęciu sztuki
cinąuecenta przewyższają te, które
musi pokonać historyk sztuki
zajmujący się innymi czasami.
W obliczu wspomnianych problemów
od około r. 1970 zarzucono żywe
wcześniej dyskusje naukowe na temat
manieryzmu1. Jeśli dodamy do tego
generalną niechęć do posługiwania się

terminami stylistycznymi
w odniesieniu do wytworów
materialnych, narastającą przez
kilkadziesiąt lat, zwłaszcza wśród
autorów angielskojęzycznych, tym
bardziej docenimy świeżość ujęcia
zaprezentowanego ostatnio przez
doświadczoną badaczkę nowożytnego
malarstwa włoskiego Marcię Hall.
Bogato ilustrowany tom przynosi
bowiem spójną syntezę malarstwa
w. XVI, stworzoną na podstawie
kryteriów stylistycznych, ale
rozumianych nie jako abstrakcyjne
„życie form", ale jako wynik
wzajemnego oddziaływania dążeń
artystów, teorii artystycznych,
aspiracji zleceniodawców i możliwości
odbioru ze strony publiczności,
zarówno pod względem estetycznym,
jak i funkcjonalnym w znaczeniu
wzbogacenia przekazu treści
ideowych. Taka postawa badawcza
odróżnia Hall od wielu innych
autorów angielskich
i amerykańskich, skłonnych raczej do
opierania swoich syntez sztuki na
przesłankach pozaartystycznych2.
Autorce udało się stworzyć wizję
przekonującą która ma wielkie
szanse wytyczyć kierunki badań dla
następnej generacji historyków

1 Dyskusję nad manieryzmem relacjonuje E. Cropper, Introduction, w: C.H. Smyth, Manne-
rism and Maniera (1963), Vienna 1992. Spośród innych istotnych wypowiedzi należy wspo-
mnieć artykuły Federica Zeriego, Raffaello Botticini, „Gazette des beaux-arts" 70, 1967,
s. 166—167; A. Pinelli, La maniera: definizione di campo e modelłi di lettura: I. La stagione
delio sperimentalismo e delia disarmonia, w: Storia deWarte italiana. Dal Cinąuecento al Ot-
tocento, 1.1, Cinąuecento e Seicento, Torino 1981, s. 107-110; Jana Białostockiego, Pojęcie ma-
nieryzmu i sztuka polska oraz Dwa typy międzynarodowego manieryzmu: włoski i północny,
w: tegoż, Pięć wieków myśli o sztuce, wyd. 2 Warszawa 1976, s. 190—211 i 212—219; oraz
książkę Pavela Preissa, Panorama manyrismu. Kapitoly o umeni a kulturę 16. stoleti, Praha
1974. Zob. też A. Chastel, Le sac de Rome 1527. Du premier manierisme a la Contre-Reforme,
Paris 1984.

2 Taką metodę badawczą scharakteryzowałem w recenzji O sztuce nowożytnej w Europie
Środkowej. Na marginesie nowej książki T. DaCosty Kaufmanna „Court, Cloister and City",
London 1995, „Folia Historiae Artium" 5-6, 1999/2000, s. 139-146.

188