DOI Artikel:
Walanus, Wojciech; Muzeum Narodowe w Krakowie [Mitarb.]: Polyptyk z Lusiny ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie, nowe spostrzeżenia
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.17165#0064
odnajdujemy w kilku retabulach z 1 ćwierci szesnastego stulecia: w tryp-
tyku Zaśnięcia Matki Boskiej w Bodzentynie (około 1508 lub później),
tryptyku Matki Boskiej, śś. Stanisława i Jana Chrzciciela z Libuszy (2 de-
kada w. XVI) i w dość prymitywnej formie na skrzydle tryptyku z Czcho-
wa (Muzeum Diecezjalne w Tarnowie)60.
Podsumowując powyższe rozważania stwierdzić należy, że na tle in-
nych środkowoeuropejskich retabulów średniej wielkości z końca w. XV
i początku XVI poliptyk z Lusiny nie wyróżnia się oryginalnością jeśli po-
minąć uwarunkowany niejasnymi okolicznościami sposób zamontowania
reliefów skrzydłowych. Materiału porównawczego dla kilku istotnych
cech poliptyku (typ pentaptyku o trzech odsłonach, kształt korpusu, brak
wyraźnej gradacji wolumenu reliefów w odsłonie świątecznej) dostarczyły
nastawy ze Śląska. Nie można jeunak na tej podstawie przesądzać o bez-
pośrednim wpływie śląskiego typu retabulum czy też śląskim pochodze-
niu warsztatu. Wycinkowy stan wiedzy o retabulach małopolskich nie po-
zwala stwierdzić, czy podobne rozwiązania nie były równie często stoso-
wane i w tym regionie.
Niewątpliwie znaczenie poliptyku z Lusiny podkreśla fakt, iż wśród
zachowanych bądź dających się zrekonstruować nastaw małopolskich jest
on jedynym pentaptykiem z dwiema parami ruchomych skrzydeł,
o odsłonie świątecznej wypełnionej w całości reliefami narracyjnymi. Sta-
nowi więc dowód znajomości na tym terenie także i tej koncepcji nastawy.
4. Reliefy odsłony świątecznej poliptyku: źródła rozwiązań
formalnych, problem warsztatu i datowanie
Jakkolwiek w przeszłości wyrażano opinie o niejednorodności rzeźb po-
liptyku , nie ma powodu by wątpić w wykonanie wszystkich pięciu relie-
fów w tym samym warsztacie i w ramach tego samego zlecenia. Przema-
wiają za tym wspólne cechy stylistyczne, jak choćby zamiłowanie do deta-
li, widoczne zwłaszcza w scenach rozgrywających się we wnętrzach (np.
klęcznik w Zwiastowaniu, leżące na posadzce przedmioty w Świętej Ro-
dzinie, ozdobny taboret i sklepienie w kwaterze poświęconej św. Teofilo-
wi; il. 1, 5, 8). Inną ważną cechą formalną wszystkich reliefów jest sposób
sugerowania głębi przestrzennej, ograniczający się do ujmowania przed-
miotów w mniej lub bardziej prawidłowych skrótach perspektywicznych
(np. baldachim w Zwiastowaniu, łoże Teofila, ława Marii i belka św. Józe-
60 Gadomski (przyp. 1), s. 61, il. 20-26; s. 103, il. 190; s. 101, il. 220.
61 Lossnitzer (przyp. 25), s. 46.
60
tyku Zaśnięcia Matki Boskiej w Bodzentynie (około 1508 lub później),
tryptyku Matki Boskiej, śś. Stanisława i Jana Chrzciciela z Libuszy (2 de-
kada w. XVI) i w dość prymitywnej formie na skrzydle tryptyku z Czcho-
wa (Muzeum Diecezjalne w Tarnowie)60.
Podsumowując powyższe rozważania stwierdzić należy, że na tle in-
nych środkowoeuropejskich retabulów średniej wielkości z końca w. XV
i początku XVI poliptyk z Lusiny nie wyróżnia się oryginalnością jeśli po-
minąć uwarunkowany niejasnymi okolicznościami sposób zamontowania
reliefów skrzydłowych. Materiału porównawczego dla kilku istotnych
cech poliptyku (typ pentaptyku o trzech odsłonach, kształt korpusu, brak
wyraźnej gradacji wolumenu reliefów w odsłonie świątecznej) dostarczyły
nastawy ze Śląska. Nie można jeunak na tej podstawie przesądzać o bez-
pośrednim wpływie śląskiego typu retabulum czy też śląskim pochodze-
niu warsztatu. Wycinkowy stan wiedzy o retabulach małopolskich nie po-
zwala stwierdzić, czy podobne rozwiązania nie były równie często stoso-
wane i w tym regionie.
Niewątpliwie znaczenie poliptyku z Lusiny podkreśla fakt, iż wśród
zachowanych bądź dających się zrekonstruować nastaw małopolskich jest
on jedynym pentaptykiem z dwiema parami ruchomych skrzydeł,
o odsłonie świątecznej wypełnionej w całości reliefami narracyjnymi. Sta-
nowi więc dowód znajomości na tym terenie także i tej koncepcji nastawy.
4. Reliefy odsłony świątecznej poliptyku: źródła rozwiązań
formalnych, problem warsztatu i datowanie
Jakkolwiek w przeszłości wyrażano opinie o niejednorodności rzeźb po-
liptyku , nie ma powodu by wątpić w wykonanie wszystkich pięciu relie-
fów w tym samym warsztacie i w ramach tego samego zlecenia. Przema-
wiają za tym wspólne cechy stylistyczne, jak choćby zamiłowanie do deta-
li, widoczne zwłaszcza w scenach rozgrywających się we wnętrzach (np.
klęcznik w Zwiastowaniu, leżące na posadzce przedmioty w Świętej Ro-
dzinie, ozdobny taboret i sklepienie w kwaterze poświęconej św. Teofilo-
wi; il. 1, 5, 8). Inną ważną cechą formalną wszystkich reliefów jest sposób
sugerowania głębi przestrzennej, ograniczający się do ujmowania przed-
miotów w mniej lub bardziej prawidłowych skrótach perspektywicznych
(np. baldachim w Zwiastowaniu, łoże Teofila, ława Marii i belka św. Józe-
60 Gadomski (przyp. 1), s. 61, il. 20-26; s. 103, il. 190; s. 101, il. 220.
61 Lossnitzer (przyp. 25), s. 46.
60