DOI Artikel:
Walanus, Wojciech; Muzeum Narodowe w Krakowie [Mitarb.]: Polyptyk z Lusiny ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie, nowe spostrzeżenia
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.17165#0082
Ułożoną na podstawie kryterium technicznego względną chronologię
rycin należy uznać za prawdopodobną. Najpewniejszymi przesłankami do
datowania bezwzględnego są dzieła rzeźbiarskie wykonane na ich podsta-
wie, których czas powstania nie budzi wątpliwości. Takim dziełem jest
jedna z kwater nastawy ołtarza głównego w kościele Św. Jakuba w Lewo-
czy, z lat 1508—1517, przedstawiająca ścięcie św. Jakuba. Jej twórca,
Mistrz Paweł, wzorował się tu na rycinie Stwosza poświęconej temu sa-
memu tematowi104. Według Opłakiwania wykonano jedną z płaskorzeźb
tzw. tryptyku króla Jana Olbrachta, który datuje się zazwyczaj na lata
1501—1505105. Trzecim przykładem jest Zaśnięcie Marii z korpusu retabu-
lum z kościoła Bożego Ciała we Wrocławiu, ukończonego w r. 1492. W po-
staci omdlewającej Marii wykorzystano jako wzór (w odwróceniu) ułoże-
nie szat klęczącej kobiety z Wskrzeszenia Łazarza106. Dla naszych rozwa-
żań szczególnie istotne jest to ostatnie zestawienie. Mogąc dzięki niemu
określić terminus ante quem powstania Wskrzeszenia Łazarza (1492),
uzyskujemy także terminus ante quem wykonania Świętej Rodziny101'.
Jako że wykonana została najpewniej w czasie pobytu Stwosza w Krako-
wie, rycina ta nie służy niestety uściśleniu datowania reliefu z korpusu
poliptyku z Lusiny.
Szukanej daty ante quem dostarczyć może retabulum Pokłonu Trzech
Króli w katedrze Św. Mikołaja w Elblągu autorstwa Mistrza Schofstaina.
104 J. Homolka, P. Horvath, F. Kotrba, V. Kotrba, J. Paśteka, V. Tilkovsky, Majster Pauol
z Levoce. Tvorca vrcholneho diela slouenskej neskorej gotiky, Bratislava 1961, s. 29-32 (kwe-
stia datowania); s. 78 (zależność od ryciny Stwosza). Zestawienie to pozwala datować Ścięcie
św. Jakuba najpóźniej przed r. 1517, co niczego nie wnosi do badań nad chronologią sztychów
Stwosza; dla porządku zostało jednak odnotowane.
Zestawienie to podał już Sokołowski (przyp. 29), szp. 91. Data 1501 to rok śmierci kró-
la Jana Olbrachta, do którego kaplicy grobowej przeznaczona była nastawa. Erekcja kaplicy
nastąpiła w r. 1503, z fundacji królowej Elżbiety Austriaczki; uchodzi ona także za fundator-
kę retabulum zob. Dobrzeniecki (przyp. 98), s. 206. Data jej śmierci - 1505-wyznacza termi-
nus ante ąuem zamówienia dzieła. Lossnitzer (przyp. 25), s. 84 datuje retabulum na lata
1502-1503; Olszewski (przyp. 22), nr kat. 103, s. 280-281: około 1502-1505; Dobrzeniecki
w cytowanej pracy: około 1503.
106 Zauważyła to A. Ziomecka, Wit Stosz a późnogotycka rzeźba na Śląsku, w: Wit Stosz
(przyp. 68), s. 132, il. 5-6. O problemie datowania poliptyku zob. Ziomecka (przyp. 28), nr kat.
128, s. 123. Ustalone zostało ono na podstawie zniszczonej obecnie inskrypcji, która pozwa-
lała na dwojakie odczytanie daty: 1492 lub 1502. Wcześniejszą lekcję przyjęto na podstawie
analizy stylistycznej.
107 Wnioski te nie przeczą datowaniu rycin Stwosza zaproponowanemu ostatnio przez
Claudię F. Albrecht, która nie bez słuszności stwierdziła, iż nie tworzą one zwartej grupy i po-
wstawały w szerszym przedziale czasowym: od krakowskiego okresu twórczości po przełom
w. XV i XVI, zob. Albrecht (przyp. 70), s. 137. Wskrzeszenie Łazarza datowane jest tu na czas
około r. 1490 (s. 140-141, 142); autorka nie zna bądź pomija spostrzeżenie Ziomeckiej.
78
rycin należy uznać za prawdopodobną. Najpewniejszymi przesłankami do
datowania bezwzględnego są dzieła rzeźbiarskie wykonane na ich podsta-
wie, których czas powstania nie budzi wątpliwości. Takim dziełem jest
jedna z kwater nastawy ołtarza głównego w kościele Św. Jakuba w Lewo-
czy, z lat 1508—1517, przedstawiająca ścięcie św. Jakuba. Jej twórca,
Mistrz Paweł, wzorował się tu na rycinie Stwosza poświęconej temu sa-
memu tematowi104. Według Opłakiwania wykonano jedną z płaskorzeźb
tzw. tryptyku króla Jana Olbrachta, który datuje się zazwyczaj na lata
1501—1505105. Trzecim przykładem jest Zaśnięcie Marii z korpusu retabu-
lum z kościoła Bożego Ciała we Wrocławiu, ukończonego w r. 1492. W po-
staci omdlewającej Marii wykorzystano jako wzór (w odwróceniu) ułoże-
nie szat klęczącej kobiety z Wskrzeszenia Łazarza106. Dla naszych rozwa-
żań szczególnie istotne jest to ostatnie zestawienie. Mogąc dzięki niemu
określić terminus ante quem powstania Wskrzeszenia Łazarza (1492),
uzyskujemy także terminus ante quem wykonania Świętej Rodziny101'.
Jako że wykonana została najpewniej w czasie pobytu Stwosza w Krako-
wie, rycina ta nie służy niestety uściśleniu datowania reliefu z korpusu
poliptyku z Lusiny.
Szukanej daty ante quem dostarczyć może retabulum Pokłonu Trzech
Króli w katedrze Św. Mikołaja w Elblągu autorstwa Mistrza Schofstaina.
104 J. Homolka, P. Horvath, F. Kotrba, V. Kotrba, J. Paśteka, V. Tilkovsky, Majster Pauol
z Levoce. Tvorca vrcholneho diela slouenskej neskorej gotiky, Bratislava 1961, s. 29-32 (kwe-
stia datowania); s. 78 (zależność od ryciny Stwosza). Zestawienie to pozwala datować Ścięcie
św. Jakuba najpóźniej przed r. 1517, co niczego nie wnosi do badań nad chronologią sztychów
Stwosza; dla porządku zostało jednak odnotowane.
Zestawienie to podał już Sokołowski (przyp. 29), szp. 91. Data 1501 to rok śmierci kró-
la Jana Olbrachta, do którego kaplicy grobowej przeznaczona była nastawa. Erekcja kaplicy
nastąpiła w r. 1503, z fundacji królowej Elżbiety Austriaczki; uchodzi ona także za fundator-
kę retabulum zob. Dobrzeniecki (przyp. 98), s. 206. Data jej śmierci - 1505-wyznacza termi-
nus ante ąuem zamówienia dzieła. Lossnitzer (przyp. 25), s. 84 datuje retabulum na lata
1502-1503; Olszewski (przyp. 22), nr kat. 103, s. 280-281: około 1502-1505; Dobrzeniecki
w cytowanej pracy: około 1503.
106 Zauważyła to A. Ziomecka, Wit Stosz a późnogotycka rzeźba na Śląsku, w: Wit Stosz
(przyp. 68), s. 132, il. 5-6. O problemie datowania poliptyku zob. Ziomecka (przyp. 28), nr kat.
128, s. 123. Ustalone zostało ono na podstawie zniszczonej obecnie inskrypcji, która pozwa-
lała na dwojakie odczytanie daty: 1492 lub 1502. Wcześniejszą lekcję przyjęto na podstawie
analizy stylistycznej.
107 Wnioski te nie przeczą datowaniu rycin Stwosza zaproponowanemu ostatnio przez
Claudię F. Albrecht, która nie bez słuszności stwierdziła, iż nie tworzą one zwartej grupy i po-
wstawały w szerszym przedziale czasowym: od krakowskiego okresu twórczości po przełom
w. XV i XVI, zob. Albrecht (przyp. 70), s. 137. Wskrzeszenie Łazarza datowane jest tu na czas
około r. 1490 (s. 140-141, 142); autorka nie zna bądź pomija spostrzeżenie Ziomeckiej.
78