DOI Artikel:
Laskowski, Andrzej: Architektura galicyjska w okresie autonomii: uwagi na marginesie książki o architekturze Rzeszowa
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.17165#0159
Oba omówione budynki bankowe powstawały w tym samym niemal
czasie - w latach około 1906—1907. Wydaje się, że architektura gmachu
Kasy Oszczędności nie pozostała bez wpływu na dalszą działalność archi-
tektoniczną budującego „po sąsiedzku" siedzibę Banku Austro-Węgier-
skiego Teodora Hoffmanna. Patrząc na niektóre jego późniejsze realizacje
w Krakowie, np. dom Murdzieńskich przy ul. Szpitalnej 34, a zwłaszcza
dom Jana Kantego Federowicza przy ul. Studenckiej 1, trudno oprzeć się
wrażeniu, że w budynkach tych pobrzmiewają echa rzeszowskiego gma-
chu projektowanego przez Jana Perosia.
W kontekście budynku Kasy Oszczędności Barbara Tondos zwróciła
uwagę na dekorację pomieszczeń piętra, a zwłaszcza wielkiej sali, przypi-
sując jej autorstwo Edgarowi Kovatsowi (s. 33). Warto w związku z tym
odnotować, że pod koniec 1908 roku lokal w nowo powstałym budynku
Kasy Oszczędności otrzymało Towarzystwo Kasynowe74. Było ono insty-
tucją wybitnie elitarną skupiającą głównie miejscową inteligencję —
urzędników, ziemian, duchownych, sporadycznie kupców. Organizowało
odczyty, koncerty, zabawy z tańcami, w lokalu uprawiano wszelkiego ro-
dzaju gry (w tym hazardowe), prowadzono czytelnię i bibliotekę. Wydaje
się zatem, że tworzący Towarzystwo ludzie mogli, chociażby drogą kon-
taktów towarzyskich, pozyskać dla swego zlecenia artystę tej miary, co
Kovats.
Doniosłym wydarzeniem dla historii architektury Rzeszowa był w ogó-
le sam fakt ogłoszenia konkursu na budowę budynku banku, co nie nale-
żało w mniejszych miastach Galicji do zjawisk częstych. Jeżeli już zda-
rzały się konkursy, to dotyczyły one w pierwszym rzędzie obsadzenia po-
sady budowniczego miejskiego. Komentując sprawę konkursu i autorstwa
omawianego budynku Barbara Tondos podała, że architekci Stifelman
i Weiss to architekci lwowscy (s. 56, przyp. 76). Trudno przejść wobec tego
stwierdzenia obojętnie, jeśli się zważy, że obaj wymienieni twórcy w la-
tach 1897-1917 (do śmierci Stanisława Weissa) prowadzili wspólne biuro
budowlane w Warszawie, a zdecydowana większość budowli z ich twórcze-
go dorobku powstała właśnie tam75.
Istotna dla dziejów architektury Rzeszowa była działalność na terenie
miasta i jego okolic Tadeusza Stryjeńskiego. Jego aktywność tutaj
wiązała się w dużej mierze z faktem, iż w kwietniu 1880 roku zawarł
związek małżeński z Marią Bobrownicką urodzoną w Staromieściu.
74 O Towarzystwie Kasynowym i o przytoczonym fakcie pisze Szymczak-Hoff (przyp. 4),
s. 19-24.
7^ S. Łoza, Architekci i budowniczowie w Polsce, Warszawa 1954, s. 293 i 325.
155
czasie - w latach około 1906—1907. Wydaje się, że architektura gmachu
Kasy Oszczędności nie pozostała bez wpływu na dalszą działalność archi-
tektoniczną budującego „po sąsiedzku" siedzibę Banku Austro-Węgier-
skiego Teodora Hoffmanna. Patrząc na niektóre jego późniejsze realizacje
w Krakowie, np. dom Murdzieńskich przy ul. Szpitalnej 34, a zwłaszcza
dom Jana Kantego Federowicza przy ul. Studenckiej 1, trudno oprzeć się
wrażeniu, że w budynkach tych pobrzmiewają echa rzeszowskiego gma-
chu projektowanego przez Jana Perosia.
W kontekście budynku Kasy Oszczędności Barbara Tondos zwróciła
uwagę na dekorację pomieszczeń piętra, a zwłaszcza wielkiej sali, przypi-
sując jej autorstwo Edgarowi Kovatsowi (s. 33). Warto w związku z tym
odnotować, że pod koniec 1908 roku lokal w nowo powstałym budynku
Kasy Oszczędności otrzymało Towarzystwo Kasynowe74. Było ono insty-
tucją wybitnie elitarną skupiającą głównie miejscową inteligencję —
urzędników, ziemian, duchownych, sporadycznie kupców. Organizowało
odczyty, koncerty, zabawy z tańcami, w lokalu uprawiano wszelkiego ro-
dzaju gry (w tym hazardowe), prowadzono czytelnię i bibliotekę. Wydaje
się zatem, że tworzący Towarzystwo ludzie mogli, chociażby drogą kon-
taktów towarzyskich, pozyskać dla swego zlecenia artystę tej miary, co
Kovats.
Doniosłym wydarzeniem dla historii architektury Rzeszowa był w ogó-
le sam fakt ogłoszenia konkursu na budowę budynku banku, co nie nale-
żało w mniejszych miastach Galicji do zjawisk częstych. Jeżeli już zda-
rzały się konkursy, to dotyczyły one w pierwszym rzędzie obsadzenia po-
sady budowniczego miejskiego. Komentując sprawę konkursu i autorstwa
omawianego budynku Barbara Tondos podała, że architekci Stifelman
i Weiss to architekci lwowscy (s. 56, przyp. 76). Trudno przejść wobec tego
stwierdzenia obojętnie, jeśli się zważy, że obaj wymienieni twórcy w la-
tach 1897-1917 (do śmierci Stanisława Weissa) prowadzili wspólne biuro
budowlane w Warszawie, a zdecydowana większość budowli z ich twórcze-
go dorobku powstała właśnie tam75.
Istotna dla dziejów architektury Rzeszowa była działalność na terenie
miasta i jego okolic Tadeusza Stryjeńskiego. Jego aktywność tutaj
wiązała się w dużej mierze z faktem, iż w kwietniu 1880 roku zawarł
związek małżeński z Marią Bobrownicką urodzoną w Staromieściu.
74 O Towarzystwie Kasynowym i o przytoczonym fakcie pisze Szymczak-Hoff (przyp. 4),
s. 19-24.
7^ S. Łoza, Architekci i budowniczowie w Polsce, Warszawa 1954, s. 293 i 325.
155