Modus: Prace z historii sztuki (3.2002)

wyłącznie w kontekście
klasycyzującego motywu
ikonograficznego w malarstwie XVIII
i XIX wiekue.

Stoichita jest historykiem sztuki
nowożytnej i to właśnie w tej
dziedzinie demonstruje najwyższe
kompetencje. Nic dziwnego więc, że
fragmenty Krótkiej historii cienia
dotyczące sztuki XX wieku nie
posiadają na ogół tej samej trafności
i „siły rażenia", co rozbudowane
interpretacje dzieł z wcześniejszych
epok. Najwyraźniej widać to
w ostatnim rozdziale - W cieniu
wielkiego powrotu, gdzie Autor
zestawił dwie, polaryzujące się
gwiazdy powojennej sceny
artystycznej: Andy'ego Warhola
i Josepha Beuysa. O ile próba
poszlakowego śledztwa na temat Cieni
papieża pop czerpie swój specyficzny
wdzięk z przeniesienia warsztatu
historyka sztuki nowożytnej na realia
sztuki współczesnej, o tyle rozmycie
granicy między fotografią Ute Klophaus
dokumentującą happening Oddział
odosobnienia i samą akcję Beuysa
można uznać za poważne nadużycie.
Trudno bowiem nie dostrzec różnicy
między dokumentem a ceremonią oraz
między dwiema zupełnie odmiennymi
formami artystycznej ekspresji.

Kończąc, wypada zadać pytanie, do
jakiego stopnia tytułowa historia
cienia jest faktycznie przedmiotem
książki Stoichity? We Wprowadzeniu
Autor powiada: „Historia cienia nie
jest jednak historią nicości. Stanowi
sposób na uzyskanie wglądu w dzieje
zachodnich przedstawień - przez

szczelinę, której istnienie zdradza
mit o początkach" (s. 9).
Z przytoczonego cytatu można
wnosić, że historia cienia, z założenia,
stanowi dla Autora raczej instrument
do aktywizacji mitu o początkach niż
cel sam w sobie. Tłumaczyłoby to
wielkich nieobecnych;
wyeliminowanie dychotomii światła
i cienia, brak zainteresowania
problemem zaniku przedstawienia
cienia w sztuce między antykiem
i renesansem oraz wręcz chirurgiczne
wycięcie barokowego tenebryzmu.

Krótką historię cienia można
zatem odczytać jako udaną próbę
rewitalizacji metafory, która
z punktu widzenia współczesnej
rzeczywistości medialnej nabiera
niezwykle aktualnego charakteru.

Anna PŁAZOWSKA

Metropolen und Kulturtransfer im
15./16. Jahrhundert. Prag - Krakau -
Danzig - Wien, red. Andrea Langer,
Georg Michels, Stuttgart 2001 (= For-
schungen zur Geschichte und Kultur
des óstlichen Mitteleuropa, t. 12),
277 S.

Prezentowany tom jest plonem
interdyscyplinarnej konferencji
naukowej zorganizowanej w r. 1997
przez Geisteswissenschaftliches
Zentrum Geschichte und Kultur
Ostmitteleuropas (GWZO) w Lipsku
w ramach projektu badawczego
poświęconego problematyce

b Robert Rosenblum datuje najwcześniejsze przedstawienie mitu o początkach malarstwa
na 1771 rok. Zob. R. Rosenblum, The Orgin of Painting: A Problem in the Iconography of Ro-
mantic Classicism, „Art Bulettin" 39, 1957, s. 279-290. Zauważył to: C. Lock, A Returning of
Shadows, „Literary Research" 29, 1998, s. 15-26.

97