DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.41971#0013
WSTĘP
Kiedy blisko czterdzieści lat temu powstawały pierwsze próby nowoczesnej syn-
tezy dziejów sztuki polskiej, o twórczości Tylmana z Gameren niewiele więcej było
wiadomo niż w czasach Stanisława Augusta i w połowie przeszłego stulecia. Ostatni
król Polski wiedział o tym artyście, że był architektem pałacu Krasińskich i kościo-
ła Sakramentek w Warszawie1, a w Słowniku malarzów polskich Edwarda Rasta-
wieckiego z roku 1851 czytamy: „Tylman, rysownik i budowniczy, a podobno i ma-
larz, żyjący w drugiej połowie siedemnastego wieku [...], do budowy kościoła
Św. Anny w Krakowie [...] podał rysunek”2. Feliks Kopera, autor rozdziału w
monumentalnym wydawnictwie Polska, jej dzieje i kultura z roku 1931, łączył bowiem
z nazwiskiem Tylmana jedynie kościół Sakramentek w Warszawie i Bernardynów
w Czerniakowie3, a Władysław Tatarkiewicz w opracowaniu architektury nowoży-
tnej, zamieszczonym w roku 1932 w dziele Wiedza o Polsce, dorzucał ponadto
kościół Św. Anny w Krakowie, pałac w Nieborowie i pałac Krasińskich w Warszawie,
przyznając, że „Tylman z Gameren należał do najpierwszych architektów stolicy”4.
Natomiast w najnowszym opracowaniu Zarysu dziejów architektury w Polsce Ada-
ma Miłobędzkiego z roku 1968 Tylmanowi poświęcony jest obszerny ustęp, w któ-
rym czytamy m.in., że był on „najwybitniejszym architektem epoki i na pewno
jednym z najwybitniejszych, jacy kiedykolwiek działali w Polsce” oraz że „jego
obfita i różnorodna twórczość wystarcza za całą epokę”5, a w naukowych czaso-
pismach zagranicznych spotkać można takie opinie, jak wyrażona przez Goerda
Peschkena w roku 1967: „Tylman van Gameren [...] der einer der grossen Architek-
ten des europaischen Barocks gewesen ist [...] hat zu dem Barock Polens eine Reihe
Bauwerke von internazionalem Rang beigetragen” 6.
Tak wysoka współczesna ocena twórczości Tylmana jest wynikiem wielkiego
postępu wiedzy o artyście i jego epoce, jaki dokonał się w ostatnich latach przed
drugą wojną światową oraz w powojennym dwudziestopięcioleciu. W pierwszym
1 Zob. niżej s. 109.
2 E. Rastawiecki, Słownik malarzów polskich, t. 2, Warszawa 1851, s. 273.
3 F. Kopera, Sztuka polska w XVII i XVIII wieku, [w:] Polska, jej dzieje i kultura. Warszawa
1931, t. 2, s. 397—398.
4 W. Tatarkiewicz, Nowożytna architektura w Polsce od renesansu do klasycyzmu, [w:] Wie-
dza o Polsce, t. 4, cz. 2, Warszawa 1932, s. 528—530.
5 A. Miłobędzki, Zarys dziejów architektury w Polsce, wyd. 2, Warszawa 1968, s. 200 i nast.
6 G. Peschken, Neue Literatur iiber Andreas Schluter, „Zeitschrift fur Kunstgeschichte”, t. 30,
1967, s. 230.
Kiedy blisko czterdzieści lat temu powstawały pierwsze próby nowoczesnej syn-
tezy dziejów sztuki polskiej, o twórczości Tylmana z Gameren niewiele więcej było
wiadomo niż w czasach Stanisława Augusta i w połowie przeszłego stulecia. Ostatni
król Polski wiedział o tym artyście, że był architektem pałacu Krasińskich i kościo-
ła Sakramentek w Warszawie1, a w Słowniku malarzów polskich Edwarda Rasta-
wieckiego z roku 1851 czytamy: „Tylman, rysownik i budowniczy, a podobno i ma-
larz, żyjący w drugiej połowie siedemnastego wieku [...], do budowy kościoła
Św. Anny w Krakowie [...] podał rysunek”2. Feliks Kopera, autor rozdziału w
monumentalnym wydawnictwie Polska, jej dzieje i kultura z roku 1931, łączył bowiem
z nazwiskiem Tylmana jedynie kościół Sakramentek w Warszawie i Bernardynów
w Czerniakowie3, a Władysław Tatarkiewicz w opracowaniu architektury nowoży-
tnej, zamieszczonym w roku 1932 w dziele Wiedza o Polsce, dorzucał ponadto
kościół Św. Anny w Krakowie, pałac w Nieborowie i pałac Krasińskich w Warszawie,
przyznając, że „Tylman z Gameren należał do najpierwszych architektów stolicy”4.
Natomiast w najnowszym opracowaniu Zarysu dziejów architektury w Polsce Ada-
ma Miłobędzkiego z roku 1968 Tylmanowi poświęcony jest obszerny ustęp, w któ-
rym czytamy m.in., że był on „najwybitniejszym architektem epoki i na pewno
jednym z najwybitniejszych, jacy kiedykolwiek działali w Polsce” oraz że „jego
obfita i różnorodna twórczość wystarcza za całą epokę”5, a w naukowych czaso-
pismach zagranicznych spotkać można takie opinie, jak wyrażona przez Goerda
Peschkena w roku 1967: „Tylman van Gameren [...] der einer der grossen Architek-
ten des europaischen Barocks gewesen ist [...] hat zu dem Barock Polens eine Reihe
Bauwerke von internazionalem Rang beigetragen” 6.
Tak wysoka współczesna ocena twórczości Tylmana jest wynikiem wielkiego
postępu wiedzy o artyście i jego epoce, jaki dokonał się w ostatnich latach przed
drugą wojną światową oraz w powojennym dwudziestopięcioleciu. W pierwszym
1 Zob. niżej s. 109.
2 E. Rastawiecki, Słownik malarzów polskich, t. 2, Warszawa 1851, s. 273.
3 F. Kopera, Sztuka polska w XVII i XVIII wieku, [w:] Polska, jej dzieje i kultura. Warszawa
1931, t. 2, s. 397—398.
4 W. Tatarkiewicz, Nowożytna architektura w Polsce od renesansu do klasycyzmu, [w:] Wie-
dza o Polsce, t. 4, cz. 2, Warszawa 1932, s. 528—530.
5 A. Miłobędzki, Zarys dziejów architektury w Polsce, wyd. 2, Warszawa 1968, s. 200 i nast.
6 G. Peschken, Neue Literatur iiber Andreas Schluter, „Zeitschrift fur Kunstgeschichte”, t. 30,
1967, s. 230.