DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.41971#0019
ŻYCIE I DZIAŁALNOŚĆ
Hollandi cunas, Itali videre iuventam
Tilmanni a Gameren, Sarmatis istud opus
(autobiograficzny dwuwiersz z roku 1666/7)
Tylman z Gameren, a właściwie Tilman van Gameren1, w polskich dokumentach
urzędowych nazywany „Batavus” lub „Ultraiectinus”2, był synem Jacoba Janszo-
ona van Gameren, utrechckiego krawca, a później także kupca sukiennego, i jego
drugiej żony Annechjen Willems van Aelten3. Rodzice Tylmana pobrali się 6 grud-
nia 1629 r., a jego chrzest w protestanckiej katedrze w Utrechcie nastąpił dnia
5 lipca 1632 r., z czego wynika, że urodził się on najprawdopodobniej w czasie
między końcem roku 1630 a połową roku 1632. Po wczesnej śmierci drugiej żony,
która urodziła jeszcze dwie córki, ojciec Tylmana ożenił się po raz trzeci. Nazwisko
van Gameren wskazuje na pochodzenie rodu z położonej w pobliżu Utrechtu miej-
scowości Gameren, a zawód ojca w kraju, którego jednym z głównych źródeł bo-
gactwa w wieku XVII była produkcja i eksport tekstyliów, mógł śmiało zapewnić
zamożność rodzinie.
Początki wykształcenia, także artystycznego, otrzymał Tylman w swojej ojczyź-
nie. Dość wcześnie wyruszył jednak w świat, może w związku ze śmiercią ojca dnia
4 lipca 1642 r. Artysta wzmiankowany jest wprawdzie w archiwach utrechckich
jeszcze w roku 1658, mianowicie w testamencie jego macierzystej babki Chijsbertgen
Thielmans z dnia 27 maja, zawierającym zapis części majętności na jego rzecz, lecz
nie wynika z tego przecież, że mieszkał on wówczas w rodzinnym kraju. Wczesne
podróże zagraniczne Tylmana, związane z nimi studia i praca są bowiem poświad-
1 Podpisywał się on z regały po łacinie: „Tilman a [lub de] Gameren” i dlatego za Tadeuszem
Makowieckim zdecydowałem się stosować spolszczoną formę jego nazwiska: „Tylman z Gameren”,
pojawiającą się zresztą w polskim tekście uchwały sejmowej nadającej mu indygenat, zamiast wpro-
wadzać przysługujące mu również polskie nazwisko szlacheckie Gamerski, którego, o ile mi wia-
domo, nigdy nie używał. Zob. T. Makowiecki, Tylmm z Gameren..., [w:] Sprawozdania z posie-
dzeń Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, Wydz. II, t. 27, 1934/1935, s. 13—15 oraz tenże,
Archiwum planów Tylmana z Gameren, Warszawa 1938, s. 136—138.
2 Makowiecki, Archiwum planów Tylmana..., s. 161—162.
3 Wszystkie wiadomości archiwalne dotyczące rodziny Tylmana zawdzięczam uprzejmości kie-
rownika Gemeente-Archief w Utrechcie J. van Campena, które przekazał mi listownie dn. 30 III
1960 r. Wcześniej z tego samego źródła część tych informacji zaczerpnął S. Kozakiewicz, Ga-
merski Tylman, [w:] Polski słownik biograficzny, t. 7, 1948—1958, s. 261.
Hollandi cunas, Itali videre iuventam
Tilmanni a Gameren, Sarmatis istud opus
(autobiograficzny dwuwiersz z roku 1666/7)
Tylman z Gameren, a właściwie Tilman van Gameren1, w polskich dokumentach
urzędowych nazywany „Batavus” lub „Ultraiectinus”2, był synem Jacoba Janszo-
ona van Gameren, utrechckiego krawca, a później także kupca sukiennego, i jego
drugiej żony Annechjen Willems van Aelten3. Rodzice Tylmana pobrali się 6 grud-
nia 1629 r., a jego chrzest w protestanckiej katedrze w Utrechcie nastąpił dnia
5 lipca 1632 r., z czego wynika, że urodził się on najprawdopodobniej w czasie
między końcem roku 1630 a połową roku 1632. Po wczesnej śmierci drugiej żony,
która urodziła jeszcze dwie córki, ojciec Tylmana ożenił się po raz trzeci. Nazwisko
van Gameren wskazuje na pochodzenie rodu z położonej w pobliżu Utrechtu miej-
scowości Gameren, a zawód ojca w kraju, którego jednym z głównych źródeł bo-
gactwa w wieku XVII była produkcja i eksport tekstyliów, mógł śmiało zapewnić
zamożność rodzinie.
Początki wykształcenia, także artystycznego, otrzymał Tylman w swojej ojczyź-
nie. Dość wcześnie wyruszył jednak w świat, może w związku ze śmiercią ojca dnia
4 lipca 1642 r. Artysta wzmiankowany jest wprawdzie w archiwach utrechckich
jeszcze w roku 1658, mianowicie w testamencie jego macierzystej babki Chijsbertgen
Thielmans z dnia 27 maja, zawierającym zapis części majętności na jego rzecz, lecz
nie wynika z tego przecież, że mieszkał on wówczas w rodzinnym kraju. Wczesne
podróże zagraniczne Tylmana, związane z nimi studia i praca są bowiem poświad-
1 Podpisywał się on z regały po łacinie: „Tilman a [lub de] Gameren” i dlatego za Tadeuszem
Makowieckim zdecydowałem się stosować spolszczoną formę jego nazwiska: „Tylman z Gameren”,
pojawiającą się zresztą w polskim tekście uchwały sejmowej nadającej mu indygenat, zamiast wpro-
wadzać przysługujące mu również polskie nazwisko szlacheckie Gamerski, którego, o ile mi wia-
domo, nigdy nie używał. Zob. T. Makowiecki, Tylmm z Gameren..., [w:] Sprawozdania z posie-
dzeń Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, Wydz. II, t. 27, 1934/1935, s. 13—15 oraz tenże,
Archiwum planów Tylmana z Gameren, Warszawa 1938, s. 136—138.
2 Makowiecki, Archiwum planów Tylmana..., s. 161—162.
3 Wszystkie wiadomości archiwalne dotyczące rodziny Tylmana zawdzięczam uprzejmości kie-
rownika Gemeente-Archief w Utrechcie J. van Campena, które przekazał mi listownie dn. 30 III
1960 r. Wcześniej z tego samego źródła część tych informacji zaczerpnął S. Kozakiewicz, Ga-
merski Tylman, [w:] Polski słownik biograficzny, t. 7, 1948—1958, s. 261.