DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.41971#0067
OGRODY I PAWILONY OGRODOWE
Projektowane przez Tylmana pałace i dwory by wały z reguły włączone w większe
osiowe kompozycje przestrzenne, na które składał się dziedziniec honorowy oraz
mniej lub więcej obszerny, symetrycznie rozplanowany geometryczny ogród, naśla-
dujący współczesne rozwiązania włoskie i francuskie1. Szereg studiów rysunkowych
naszego architekta przekonuje, że niekiedy wykonywał on wraz z projektami bu-
dowli również projekty kompozycji tych ogrodów.
Z nazwiskiem Tylmana łączono np. znany tylko fragmentarycznie niewielki
ogród pałacu puławskiego, położony poniżej wiślanej skarpy2. Można również
przypuszczać, że nie bez konsultacji z architektem założony został ogród pałacu
Krasińskich w Warszawie, o ośmiu kwaterach przeciętych zbieżnymi alejkami, ob- II
sadzonymi przez szpalery drzew lipowych. Najstarszym jednak zachowanym pro-
jektem ogrodu, wykonanym na pewno przez naszego architekta, jest powstały
przed rokiem 1685 projekt włoskiego w typie ogrodu za pałacem Kleinpoldta- 117
Małopolskiego w Warszawie. Sześć par regularnych kwater, zapewne kwiatowych
parterów i bosketów, podporządkowano tutaj środkowej alei, kończącej się ośmio-
boczną altaną. Altaną zaakcentowano również środkową oś poprzeczną ogrodu.
Podobne rozplanowanie otrzymał sześciokwaterowy ogród drewnianego pałacu
kardynała Radziejowskiego na Krakowskim Przedmieściu w Warszawie, zaprojek- 195
towany w roku 1690. Pierwsza para kwater to partery kwiatowe o geometrycznie
wyciętych ślimacznicach narożników, pozostałe cztery to boskety, skupione wokół
kolistego placyku ujętego czterema fontannami3.
W roku 1691 zaplanował Tylman wokół drewnianego pałacu Jerzego Dominika
Lubomirskiego w Warszawie obszerny geometryczny ogród, starając się maksymal- 194
nie dostosować jego kwatery, przecięte szachownicą prostopadłych alejek, do nie-
regularnego kształtu parceli. Na mniejszą skalę podobny zabieg, tym razem przy
użyciu kwater trójkątnych, zastosował on także w niewielkim ogrodzie podwarszaw-
skiego dworu Stradomskiego z roku 1699. Została tutaj zaznaczona w projekcie 251
bogata wiciowa ornamentyka parterów, przeciętych rozbieżnymi alejkami, odróż-
niająca je od zbitej zieleni bosketu.
1 Zob. G. Ciołek, Ogrody polskie. Warszawa 1954, s. 42—66 oraz tenże, Zarys historii kom-
pozycji ogrodowej w Polsce, Warszawa 1955, s. 24—71.
2 M. Kwiatkowski, Pałac puławski w XVII wieku, [w:] Puławy. Teka konserwatorska, t. 5,
1962, s. 24 i il. 36.
3 Odczyt rysunku Tylmana wg G. Ciołka, Ogród w Nieborowie, „Kwartalnik Architektury
i Urbanistyki”,, t. 2, 1957, ii. 29 do tekstu na s. 113.
Projektowane przez Tylmana pałace i dwory by wały z reguły włączone w większe
osiowe kompozycje przestrzenne, na które składał się dziedziniec honorowy oraz
mniej lub więcej obszerny, symetrycznie rozplanowany geometryczny ogród, naśla-
dujący współczesne rozwiązania włoskie i francuskie1. Szereg studiów rysunkowych
naszego architekta przekonuje, że niekiedy wykonywał on wraz z projektami bu-
dowli również projekty kompozycji tych ogrodów.
Z nazwiskiem Tylmana łączono np. znany tylko fragmentarycznie niewielki
ogród pałacu puławskiego, położony poniżej wiślanej skarpy2. Można również
przypuszczać, że nie bez konsultacji z architektem założony został ogród pałacu
Krasińskich w Warszawie, o ośmiu kwaterach przeciętych zbieżnymi alejkami, ob- II
sadzonymi przez szpalery drzew lipowych. Najstarszym jednak zachowanym pro-
jektem ogrodu, wykonanym na pewno przez naszego architekta, jest powstały
przed rokiem 1685 projekt włoskiego w typie ogrodu za pałacem Kleinpoldta- 117
Małopolskiego w Warszawie. Sześć par regularnych kwater, zapewne kwiatowych
parterów i bosketów, podporządkowano tutaj środkowej alei, kończącej się ośmio-
boczną altaną. Altaną zaakcentowano również środkową oś poprzeczną ogrodu.
Podobne rozplanowanie otrzymał sześciokwaterowy ogród drewnianego pałacu
kardynała Radziejowskiego na Krakowskim Przedmieściu w Warszawie, zaprojek- 195
towany w roku 1690. Pierwsza para kwater to partery kwiatowe o geometrycznie
wyciętych ślimacznicach narożników, pozostałe cztery to boskety, skupione wokół
kolistego placyku ujętego czterema fontannami3.
W roku 1691 zaplanował Tylman wokół drewnianego pałacu Jerzego Dominika
Lubomirskiego w Warszawie obszerny geometryczny ogród, starając się maksymal- 194
nie dostosować jego kwatery, przecięte szachownicą prostopadłych alejek, do nie-
regularnego kształtu parceli. Na mniejszą skalę podobny zabieg, tym razem przy
użyciu kwater trójkątnych, zastosował on także w niewielkim ogrodzie podwarszaw-
skiego dworu Stradomskiego z roku 1699. Została tutaj zaznaczona w projekcie 251
bogata wiciowa ornamentyka parterów, przeciętych rozbieżnymi alejkami, odróż-
niająca je od zbitej zieleni bosketu.
1 Zob. G. Ciołek, Ogrody polskie. Warszawa 1954, s. 42—66 oraz tenże, Zarys historii kom-
pozycji ogrodowej w Polsce, Warszawa 1955, s. 24—71.
2 M. Kwiatkowski, Pałac puławski w XVII wieku, [w:] Puławy. Teka konserwatorska, t. 5,
1962, s. 24 i il. 36.
3 Odczyt rysunku Tylmana wg G. Ciołka, Ogród w Nieborowie, „Kwartalnik Architektury
i Urbanistyki”,, t. 2, 1957, ii. 29 do tekstu na s. 113.