DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.51905#0061
Symbolika pieczęci
Mikołaja
Kopernika
Na wszystkich listach Mikołaja Kopernika, pisanych przez niego własnoręcznie i we
własnym imieniu, z których najstarszy zachowany pochodzi z roku 1524, występuje odcisk
gemmy pełniącej rolę osobistej pieczątki wielkiego astronoma (il. 45)1. Rozmiary gemmy są
tak niewielkie (12x10 mm), że właściciel mógł ją śmiało nosić oprawioną w sygnecie;
odciśnięcie dosyć szerokiego otoku świadczy w każdym razie, że miała ona solidną oprawę.
Mimo skromnych rozmiarów gemmy oraz zatarcia wielu szczegółów, spowodowanego
odciśnięciem nie bezpośrednio w wosku, lecz przez mało podatny materiał - papier,
głęboko wyryte przedstawienie jest dostatecznie czytelne. W owalny kształt wkompono-
wano tu bardzo poprawnie postać Apollina grającego na lirze. Młody bóg, ukazany
z profilu w górnej części ciała, w dolnej został ujęty w trzech czwartych i w wyraźnym
kontrapoście. Przechylony nieco do tyłu kroczy lekko, jakby na palcach, trzymając przed
sobą lirę. Jego nagie ciało okrywa jedynie wąska chlamida przerzucona przez ramię
i zwisająca z przodu i z tyłu. Wgłębienia widoczne na barku sugerują oprawę broszy
spinającej szatę, a zgrubienie zaznaczające się wokół głowy to zapewne wieniec laurowy
zatarty w niedokładnym odcisku. Również ręka boga trzymająca lirę zlewa się w jedno ze
strunami rozpiętymi między kabłąkami tego starożytnego greckiego instrumentu.
Nagi Apollo grający na lirze nie jest tutaj przedstawiony jako Apollo Kitharodos, który
zgodnie z tradycją sięgającą V wieku p.n.e. grał na cytrze oraz odziany był w długi chiton
i płaszcz, a nie w krótką chlamidę. Wyobrażenia nagiego syna.Latony z lirą w rękach nie
były jednak obce sztuce greckiej i pojawiają się już w epoce archaicznej. W obrębie tego
typu ikonograficznego szczególnie bliskiej analogii dostarcza np. gemma z sardonyksu
przechowywana w zbiorach florenckich, którą Furtwangler datował na okres hellenistycz-
ny2. W dziele tym, całkowicie zresztą odmiennym pod względem stylistycznym, postać
Apollina charakteryzuje się również lekkim przegięciem do tyłu i takim samym przerzuce-
niem chlamidy przez ramię. Bóg w identyczny sposób trzyma instrument i podobnie
kroczy na czubkach palców, co zresztą uznawane jest za element archaizujący. Przegląd
licznych zabytków gliptyki starożytnej publikowanych przez Furtwanglera, a także
Lippolda skłania do stwierdzenia, że nie można całkowicie wykluczyć antycznego
pochodzenia gemmy używanej przez Kopernika3.
Tajemnicza pieczątka Kopernika nie uszła oczywiście uwagi badaczy4. Poświęcano jej
jednak zaledwie kilkuzdaniowe wzmianki, a w interpretacji sensu przedstawienia ograni-
czano się do bardzo ogólnikowych i niekiedy sprzecznych opinii. Niniejsze opracowanie,
45 Odcisk pieczęci Kopernika, powiększenie wielokrotne
57
Mikołaja
Kopernika
Na wszystkich listach Mikołaja Kopernika, pisanych przez niego własnoręcznie i we
własnym imieniu, z których najstarszy zachowany pochodzi z roku 1524, występuje odcisk
gemmy pełniącej rolę osobistej pieczątki wielkiego astronoma (il. 45)1. Rozmiary gemmy są
tak niewielkie (12x10 mm), że właściciel mógł ją śmiało nosić oprawioną w sygnecie;
odciśnięcie dosyć szerokiego otoku świadczy w każdym razie, że miała ona solidną oprawę.
Mimo skromnych rozmiarów gemmy oraz zatarcia wielu szczegółów, spowodowanego
odciśnięciem nie bezpośrednio w wosku, lecz przez mało podatny materiał - papier,
głęboko wyryte przedstawienie jest dostatecznie czytelne. W owalny kształt wkompono-
wano tu bardzo poprawnie postać Apollina grającego na lirze. Młody bóg, ukazany
z profilu w górnej części ciała, w dolnej został ujęty w trzech czwartych i w wyraźnym
kontrapoście. Przechylony nieco do tyłu kroczy lekko, jakby na palcach, trzymając przed
sobą lirę. Jego nagie ciało okrywa jedynie wąska chlamida przerzucona przez ramię
i zwisająca z przodu i z tyłu. Wgłębienia widoczne na barku sugerują oprawę broszy
spinającej szatę, a zgrubienie zaznaczające się wokół głowy to zapewne wieniec laurowy
zatarty w niedokładnym odcisku. Również ręka boga trzymająca lirę zlewa się w jedno ze
strunami rozpiętymi między kabłąkami tego starożytnego greckiego instrumentu.
Nagi Apollo grający na lirze nie jest tutaj przedstawiony jako Apollo Kitharodos, który
zgodnie z tradycją sięgającą V wieku p.n.e. grał na cytrze oraz odziany był w długi chiton
i płaszcz, a nie w krótką chlamidę. Wyobrażenia nagiego syna.Latony z lirą w rękach nie
były jednak obce sztuce greckiej i pojawiają się już w epoce archaicznej. W obrębie tego
typu ikonograficznego szczególnie bliskiej analogii dostarcza np. gemma z sardonyksu
przechowywana w zbiorach florenckich, którą Furtwangler datował na okres hellenistycz-
ny2. W dziele tym, całkowicie zresztą odmiennym pod względem stylistycznym, postać
Apollina charakteryzuje się również lekkim przegięciem do tyłu i takim samym przerzuce-
niem chlamidy przez ramię. Bóg w identyczny sposób trzyma instrument i podobnie
kroczy na czubkach palców, co zresztą uznawane jest za element archaizujący. Przegląd
licznych zabytków gliptyki starożytnej publikowanych przez Furtwanglera, a także
Lippolda skłania do stwierdzenia, że nie można całkowicie wykluczyć antycznego
pochodzenia gemmy używanej przez Kopernika3.
Tajemnicza pieczątka Kopernika nie uszła oczywiście uwagi badaczy4. Poświęcano jej
jednak zaledwie kilkuzdaniowe wzmianki, a w interpretacji sensu przedstawienia ograni-
czano się do bardzo ogólnikowych i niekiedy sprzecznych opinii. Niniejsze opracowanie,
45 Odcisk pieczęci Kopernika, powiększenie wielokrotne
57