DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.41970#0207
MARMUROWE RZEŹBY FIGURALNE I PRACE WYKOŃCZENIOWE 1526- 1533
zwłaszcza szkoły rodziny Lombardich, „w naszych czasach" - jak pisze autor traktatu
De sculptura (Florencja 1504) - „uznanych za najwybitniejszych artystów pracujących
w marmurze"12, zrodziła się myśl sprowadzenia do Krakowa jeszcze jednego wybitnego
rzeźbiarza, tym razem z Wenecji. Był to zatrudniony od 1520 r. w bazylice padewskiej
(w tym samym czasie co Tullio Lombardo) przy jednej z figuralnych płaskorzeźb kaplicy
Św. Antoniego Giovanni Maria Mosca. Nie ma powodu, by nie wierzyć informacji tamtejszego
kronikarza Bernardina Scardeonego, mimo źe pochodzi ona dopiero z r. 1560, iż Mosca, zwa-
ny później II Padovarto, został zaproszony „przez króla Polski [...] do wspaniałego wykonania tam
grobu królewskiego", czyli właśnie do prac rzeźbiarskich w Kaplicy13. Również daty związa-
ne z końcem jego pobytu w Padwie, 2 kwietnia 1529 r., kiedy sfinansowano mu wyjazd do
Wenecji w celu znalezienia zastępcy, oraz dnia następnego ostatnia wyplata za płaskorzeźbę
Cud z pucharkiem14, wyraźnie wskazują, że powołanie artysty do Polski miało związek
z planowanym zatrudnieniem przy figuralnych rzeźbach królewskiego mauzoleum15. Mimo
nagiego zrezygnowania z prestiżowego zamówienia we własnym kraju, Mosca przypusz-
czalnie nie dotarł na czas do Krakowa, względnie - co dość prawdopodobne - został w otrzy-
maniu dobrze płatnego zamówienia uprzedzony przez znajdującego się na miejscu Berrecciego.
Zwyczajem powszechnym wśród toskańskich artystów, rekrutujących współpracowników
wyłącznie spośród krewnych, sąsiadów i przyjaciół (parenti, vicini, amici), pracująca na
Wawelu ekipa po prostu nie dopuściła konkurenta z Wenecji. Do takiego wniosku skłania
zarówno fakt, że w Polsce Mosca jest notowany źródłowo dopiero od r. 1532, jak też,
a może nawet przede wszystkim to, iż żadna z rzeźb figuralnych Kaplicy nie zdradza śladu
jego dłuta, co wykazały badania Anny Markham Schulz, autorki gruntownej monografii
twórczości artysty16.
Pomimo zatem starań podjętych przez dwór, realizacja niełatwego zadania pozostała
w rękach Berrecciego i jego dotychczasowego zespołu. Dnia 6 lutego 1529 r. została zawar-
ta umowa z mistrzem Bartłomiejem przewidująca, iż „powinien wyrzeźbić własnym kosz-
tem i staraniem" następujące dzieła z czerwonego marmuru: „pełną postać króla w zbroi,
koronie i odzianego w płaszcz, która zostanie umieszczona na sarkofagu nagrobka", „sześć
figur pełnych, wykończonych i doskonałych we wszystkich swoich częściach, świętych pa-
tronów Piotra, Pawła, Zygmunta, Jana Chrzciciela, Wacława i Floriana do ustawienia
i umieszczenia w pustych dotąd podłużnych przestrzeniach czy przerwach [ścian]" oraz
12 P. Gauricus, De sculptura (1504), ed. ... par A. Chastel et R. Klein, Geneve-Paris 1969, s. 255.
13 Pełny tekst: Is modo (utfertur) a rege Poloniae magnis pollicitationibus accitus est, et magno stipendio donatus pro sepulchro
regio Ulic magnificentissime construendo: ex eoque regi reginaeque quam gratissimus („został, jak powiadają, przez króla Pol-
ski przynęcony wielkimi obietnicami i wielkim uposażeniem wynagrodzony do wspaniałego wykonania tam grobu
królewskiego; z tego powodu jest on w największych łaskach u króla i królowej") - B. Scardeone, De antiquitate urbis
Pataviae et Claris civibus patavinis libri tres, Basileae 1560, s. 377, cyt. wielokrotnie: m.in. F. Kopera, Jan Maria Pado-
vano, „Prace Komisji Historii Sztuki", t. 7, 1937-1938, s. 222-223.
14 Zob. A. Markham Schulz, Giammaria Mosca called Padovano. A Renaissance Sculptor in Italy and Poland, University Park,
Penn. 1998, s. 59, 202 (Appendix III. C. 9.), 250.
15 Nie można się zgodzić z opinią M. Morki (Sztuka dworu Zygmunta I Starego. Treści polityczne i propagandowe, - w druku),
że hipoteza Anny Markham Schulz o sprowadzeniu Padovana do Polski w celu wykonania rzeźb figuralnych
w Kaplicy królewskiej jest „ahistoryczna bo zakłada, że król i jego doradcy byli tak znakomicie zorientowani
w problematyce formalnej ówczesnej rzeźby, iż potrafili przewidzieć możliwości Berrecciego".
16 Markham Szulc, op.cit., s. 85-89, 96.
~ 197 ~
zwłaszcza szkoły rodziny Lombardich, „w naszych czasach" - jak pisze autor traktatu
De sculptura (Florencja 1504) - „uznanych za najwybitniejszych artystów pracujących
w marmurze"12, zrodziła się myśl sprowadzenia do Krakowa jeszcze jednego wybitnego
rzeźbiarza, tym razem z Wenecji. Był to zatrudniony od 1520 r. w bazylice padewskiej
(w tym samym czasie co Tullio Lombardo) przy jednej z figuralnych płaskorzeźb kaplicy
Św. Antoniego Giovanni Maria Mosca. Nie ma powodu, by nie wierzyć informacji tamtejszego
kronikarza Bernardina Scardeonego, mimo źe pochodzi ona dopiero z r. 1560, iż Mosca, zwa-
ny później II Padovarto, został zaproszony „przez króla Polski [...] do wspaniałego wykonania tam
grobu królewskiego", czyli właśnie do prac rzeźbiarskich w Kaplicy13. Również daty związa-
ne z końcem jego pobytu w Padwie, 2 kwietnia 1529 r., kiedy sfinansowano mu wyjazd do
Wenecji w celu znalezienia zastępcy, oraz dnia następnego ostatnia wyplata za płaskorzeźbę
Cud z pucharkiem14, wyraźnie wskazują, że powołanie artysty do Polski miało związek
z planowanym zatrudnieniem przy figuralnych rzeźbach królewskiego mauzoleum15. Mimo
nagiego zrezygnowania z prestiżowego zamówienia we własnym kraju, Mosca przypusz-
czalnie nie dotarł na czas do Krakowa, względnie - co dość prawdopodobne - został w otrzy-
maniu dobrze płatnego zamówienia uprzedzony przez znajdującego się na miejscu Berrecciego.
Zwyczajem powszechnym wśród toskańskich artystów, rekrutujących współpracowników
wyłącznie spośród krewnych, sąsiadów i przyjaciół (parenti, vicini, amici), pracująca na
Wawelu ekipa po prostu nie dopuściła konkurenta z Wenecji. Do takiego wniosku skłania
zarówno fakt, że w Polsce Mosca jest notowany źródłowo dopiero od r. 1532, jak też,
a może nawet przede wszystkim to, iż żadna z rzeźb figuralnych Kaplicy nie zdradza śladu
jego dłuta, co wykazały badania Anny Markham Schulz, autorki gruntownej monografii
twórczości artysty16.
Pomimo zatem starań podjętych przez dwór, realizacja niełatwego zadania pozostała
w rękach Berrecciego i jego dotychczasowego zespołu. Dnia 6 lutego 1529 r. została zawar-
ta umowa z mistrzem Bartłomiejem przewidująca, iż „powinien wyrzeźbić własnym kosz-
tem i staraniem" następujące dzieła z czerwonego marmuru: „pełną postać króla w zbroi,
koronie i odzianego w płaszcz, która zostanie umieszczona na sarkofagu nagrobka", „sześć
figur pełnych, wykończonych i doskonałych we wszystkich swoich częściach, świętych pa-
tronów Piotra, Pawła, Zygmunta, Jana Chrzciciela, Wacława i Floriana do ustawienia
i umieszczenia w pustych dotąd podłużnych przestrzeniach czy przerwach [ścian]" oraz
12 P. Gauricus, De sculptura (1504), ed. ... par A. Chastel et R. Klein, Geneve-Paris 1969, s. 255.
13 Pełny tekst: Is modo (utfertur) a rege Poloniae magnis pollicitationibus accitus est, et magno stipendio donatus pro sepulchro
regio Ulic magnificentissime construendo: ex eoque regi reginaeque quam gratissimus („został, jak powiadają, przez króla Pol-
ski przynęcony wielkimi obietnicami i wielkim uposażeniem wynagrodzony do wspaniałego wykonania tam grobu
królewskiego; z tego powodu jest on w największych łaskach u króla i królowej") - B. Scardeone, De antiquitate urbis
Pataviae et Claris civibus patavinis libri tres, Basileae 1560, s. 377, cyt. wielokrotnie: m.in. F. Kopera, Jan Maria Pado-
vano, „Prace Komisji Historii Sztuki", t. 7, 1937-1938, s. 222-223.
14 Zob. A. Markham Schulz, Giammaria Mosca called Padovano. A Renaissance Sculptor in Italy and Poland, University Park,
Penn. 1998, s. 59, 202 (Appendix III. C. 9.), 250.
15 Nie można się zgodzić z opinią M. Morki (Sztuka dworu Zygmunta I Starego. Treści polityczne i propagandowe, - w druku),
że hipoteza Anny Markham Schulz o sprowadzeniu Padovana do Polski w celu wykonania rzeźb figuralnych
w Kaplicy królewskiej jest „ahistoryczna bo zakłada, że król i jego doradcy byli tak znakomicie zorientowani
w problematyce formalnej ówczesnej rzeźby, iż potrafili przewidzieć możliwości Berrecciego".
16 Markham Szulc, op.cit., s. 85-89, 96.
~ 197 ~