DOI Artikel:
Kudera, Wojciech: Willa miejska w Novae. Architektura, podział wewnętrzny, przemiany
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.41243#0037
Wojciech Kudera
WILLA MIEJSKA W NOVAE.
ARCHITEKTURA, PODZIAŁ WEWNĘTRZNY, PRZEMIANY
Wstęp. Dotychczasowe badania nad architekturą wczcsnobizanlyńską koncentro-
wały się głównie na obiektach sakralnych, podczas gdy budownictwo mieszkalne by-
ło znane w bardzo małym stopniu. Dopiero w latach sześćdziesiątych naszego stule-
cia wzrosło zainteresowanie dalszymi etapami rozwoju domu rzymskiego. O
znaczeniu tego problemu niech świadczy fakt, że niektóre z badanych obiektów były
zamieszkane bez przerwy od Wczesnego Cesarstwa po Średniowiecze. Również w
trakcie polskich wykopalisk na terenie antycznego Novae wydobyto w północno-za-
chodniej jego części m.in. pozostałości miejskiej aglomeracji wczcsnobizantyńskiej1
- tzw. budowli z portykami, willi perystylowej albo willi miejskiej (villa urbana)
(ryc. 1).
Obecny wygląd willi odbiega dość znacznie od tego, jaki miała w okresie odsła-
niania i w ciągu kilku następnych lat". Spowodowane to zostało głównie pracami
konserwatorskimi, polegającymi na umacnianiu substancji budowlanej, która prze-
trwała, oraz częściowej rekonstrukcji wystroju architektonicznego. W trakcie tych
działań konserwatorzy bułgarscy rozebrali posadzki z płyt ceramicznych i pozostało-
ści niektórych późnych konstrukcji z terenu willi3.
Najbliższe otoczenie budowli. Wzdłuż trzech boków willi biegną ulice. Po stro-
nic wschodniej sytuacja jest niejasna ze względu na słabe przebadanie tego terenu.
Przed północną fasadą budowli przetrwała nawierzchnia ulicy równoleżnikowej,
wykonana z płaskich nieregularnych płyt kamiennych i wtórnie użytej ceramiki bu-
dowlanej4. Po wschodniej stronic na tym samym poziomie zachowały się pojedyncze
drobne kamienic. Płyty w tej części zostały prawdopodobnie wybrane w późniejszym
okresie (ryc. 2).
W ślepym zaułku ulicy znajdował się częściowo uszkodzony piec kopułowy z za-
padniętym sklepieniem5. Zbudowano go o ok. ł m wyżej niż poziom bruku.
Wzdłuż zachodniej ściany budowli biegła ulica południkowa, z kanałami na róż-
nych poziomach pod nie zachowaną nawierzchnią6.
Niewiele pozostało również po ulicy równoleżnikowej na południe od willi. Była
WILLA MIEJSKA W NOVAE.
ARCHITEKTURA, PODZIAŁ WEWNĘTRZNY, PRZEMIANY
Wstęp. Dotychczasowe badania nad architekturą wczcsnobizanlyńską koncentro-
wały się głównie na obiektach sakralnych, podczas gdy budownictwo mieszkalne by-
ło znane w bardzo małym stopniu. Dopiero w latach sześćdziesiątych naszego stule-
cia wzrosło zainteresowanie dalszymi etapami rozwoju domu rzymskiego. O
znaczeniu tego problemu niech świadczy fakt, że niektóre z badanych obiektów były
zamieszkane bez przerwy od Wczesnego Cesarstwa po Średniowiecze. Również w
trakcie polskich wykopalisk na terenie antycznego Novae wydobyto w północno-za-
chodniej jego części m.in. pozostałości miejskiej aglomeracji wczcsnobizantyńskiej1
- tzw. budowli z portykami, willi perystylowej albo willi miejskiej (villa urbana)
(ryc. 1).
Obecny wygląd willi odbiega dość znacznie od tego, jaki miała w okresie odsła-
niania i w ciągu kilku następnych lat". Spowodowane to zostało głównie pracami
konserwatorskimi, polegającymi na umacnianiu substancji budowlanej, która prze-
trwała, oraz częściowej rekonstrukcji wystroju architektonicznego. W trakcie tych
działań konserwatorzy bułgarscy rozebrali posadzki z płyt ceramicznych i pozostało-
ści niektórych późnych konstrukcji z terenu willi3.
Najbliższe otoczenie budowli. Wzdłuż trzech boków willi biegną ulice. Po stro-
nic wschodniej sytuacja jest niejasna ze względu na słabe przebadanie tego terenu.
Przed północną fasadą budowli przetrwała nawierzchnia ulicy równoleżnikowej,
wykonana z płaskich nieregularnych płyt kamiennych i wtórnie użytej ceramiki bu-
dowlanej4. Po wschodniej stronic na tym samym poziomie zachowały się pojedyncze
drobne kamienic. Płyty w tej części zostały prawdopodobnie wybrane w późniejszym
okresie (ryc. 2).
W ślepym zaułku ulicy znajdował się częściowo uszkodzony piec kopułowy z za-
padniętym sklepieniem5. Zbudowano go o ok. ł m wyżej niż poziom bruku.
Wzdłuż zachodniej ściany budowli biegła ulica południkowa, z kanałami na róż-
nych poziomach pod nie zachowaną nawierzchnią6.
Niewiele pozostało również po ulicy równoleżnikowej na południe od willi. Była