DOI article:
Żelazowski, Jerzy: Miejsce kultu Herosa Trackiego w Odessos
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.41243#0109
Jerzy Żelazowski
MIEJSCE KULTU HEROSA TRACKIEGO W ODESSOS
Kuli Herosa Trackiego w Odessos (Warna) poświadczają głównie marmurowe
płyty i płytki reliefowe1. Znajdują się na nich przedstawienia Jeźdźca Trackiego.
Zgodnie z typologią tych wizerunków opracowaną przez G. Kazarowa", można
stwierdzić, iż w Odessos spotykamy w równym stopniu “jeźdźca na koniu stojącego
przed ołtarzem” - typ A (ryc. 1), jak i “jeźdźca na koniu podczas polowania” - typ B
(ryc. 2). Zwraca uwagę brak “jeźdźca wracającego z polowania” - typ C. Wydaje się,
iż wyjaśnienia tego zjawiska należy szukać w genezie przedstawień Jeźdźca Trackie-
go, która związana jest ze sztuką grecką i sięga w przypadku typu A okresu klasycz-
nego, zaś typu B okresu hellenistycznego. Typ C jest najpóźniejszym wariantem iko-
nografii Jeźdźca Trackiego i wywodzi się z typu B3.
Kult Herosa Trackiego ukształtował się w okresie hellenistycznym, o czym
świadczą jego najstarsze znane świadectwa z Egiptu. Został przeniesiony przez lud-
ność pochodzenia trackiego, przybywającą do monarchii Ptolcmeuszów w charakte-
rze kupców, a przede wszystkim najemnych żołnierzy4. W tym też okresie przedsta-
wienia Jeźdźca Trackiego musiały nabrać charakteru kultowego, co w dużym
stopniu komplikowało możliwość późniejszych zmian w ikonografii Herosa Trackie-
go. G. Kazarow zdawał sobie sprawę, iż w każdym typie przedstawienia Jeźdźca
Trackiego istnieją pewne zróżnicowania i warianty'5, jednak nic zmieniają one zasad-
niczo jednolitej ikonografii Herosa Trackiego.
Można przypuszczać, iż wyobrażenia Jeźdźca Trackiego z Odessos obrazują
wczesne “zastygnięcie” jego ikonografii. Oczywiście nie jest to bezpośredni argu-
ment na rzecz kultu Herosa Trackiego w Odessos w okresie hellenistycznym. Na
obecność Jeźdźca Trackiego wśród mieszkańców Odessos już w tym czasie zdają się
wskazywać, zdaniem wielu badaczy, płyty wotywne, m.in. z dedykacją ku czci Hero-
sa Karabasmosa6, oraz hellenistyczne monety Odessos z przedstawieniem jeźdźca z
rogiem obfitości7. Jednak hellenistyczna proweniencja kultu Herosa Trackiego w
Odessos nie zmienia w niczym faktu, iż znakomita większość przedstawień Jeźdźca
Trackiego pochodzi z II-III w. n.e.
W celu określenia związku płyt i płytek z przedstawieniami Jeźdźca Trackiego z
ewentualnym sanktuarium istotne znaczenie posiada stwierdzenie ich funkcji. W licz-
nych miejscach kultu Herosa Trackiego na terenie Tracji i Mezji sytuacja wydaje się
MIEJSCE KULTU HEROSA TRACKIEGO W ODESSOS
Kuli Herosa Trackiego w Odessos (Warna) poświadczają głównie marmurowe
płyty i płytki reliefowe1. Znajdują się na nich przedstawienia Jeźdźca Trackiego.
Zgodnie z typologią tych wizerunków opracowaną przez G. Kazarowa", można
stwierdzić, iż w Odessos spotykamy w równym stopniu “jeźdźca na koniu stojącego
przed ołtarzem” - typ A (ryc. 1), jak i “jeźdźca na koniu podczas polowania” - typ B
(ryc. 2). Zwraca uwagę brak “jeźdźca wracającego z polowania” - typ C. Wydaje się,
iż wyjaśnienia tego zjawiska należy szukać w genezie przedstawień Jeźdźca Trackie-
go, która związana jest ze sztuką grecką i sięga w przypadku typu A okresu klasycz-
nego, zaś typu B okresu hellenistycznego. Typ C jest najpóźniejszym wariantem iko-
nografii Jeźdźca Trackiego i wywodzi się z typu B3.
Kult Herosa Trackiego ukształtował się w okresie hellenistycznym, o czym
świadczą jego najstarsze znane świadectwa z Egiptu. Został przeniesiony przez lud-
ność pochodzenia trackiego, przybywającą do monarchii Ptolcmeuszów w charakte-
rze kupców, a przede wszystkim najemnych żołnierzy4. W tym też okresie przedsta-
wienia Jeźdźca Trackiego musiały nabrać charakteru kultowego, co w dużym
stopniu komplikowało możliwość późniejszych zmian w ikonografii Herosa Trackie-
go. G. Kazarow zdawał sobie sprawę, iż w każdym typie przedstawienia Jeźdźca
Trackiego istnieją pewne zróżnicowania i warianty'5, jednak nic zmieniają one zasad-
niczo jednolitej ikonografii Herosa Trackiego.
Można przypuszczać, iż wyobrażenia Jeźdźca Trackiego z Odessos obrazują
wczesne “zastygnięcie” jego ikonografii. Oczywiście nie jest to bezpośredni argu-
ment na rzecz kultu Herosa Trackiego w Odessos w okresie hellenistycznym. Na
obecność Jeźdźca Trackiego wśród mieszkańców Odessos już w tym czasie zdają się
wskazywać, zdaniem wielu badaczy, płyty wotywne, m.in. z dedykacją ku czci Hero-
sa Karabasmosa6, oraz hellenistyczne monety Odessos z przedstawieniem jeźdźca z
rogiem obfitości7. Jednak hellenistyczna proweniencja kultu Herosa Trackiego w
Odessos nie zmienia w niczym faktu, iż znakomita większość przedstawień Jeźdźca
Trackiego pochodzi z II-III w. n.e.
W celu określenia związku płyt i płytek z przedstawieniami Jeźdźca Trackiego z
ewentualnym sanktuarium istotne znaczenie posiada stwierdzenie ich funkcji. W licz-
nych miejscach kultu Herosa Trackiego na terenie Tracji i Mezji sytuacja wydaje się