DOI Artikel:
Żelazowski, Jerzy: Miejsce kultu Herosa Trackiego w Odessos
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.41243#0115
103
Warny, natomiast jest charakterystyczny dla dedykacji na zabytkach odkrytych w
Warnie. Także porównanie imion osób pojawiających się w napisach wotywnych nie
daje podstaw do stwierdzenia jakiejkolwiek specyfiki dedykacji z Galata wobec tych
z Warny. W związku z tym uważam, iż przyjmując nawet istnienie sanktuarium He-
rosa Trackiego w Galata, należałoby uznać, iż była to podmiejska świątynia miesz-
kańców Odessos.
Podkreśliłem już, iż wszystkie płyty z przedstawieniami Jeźdźca Trackiego, jak
i inne fragmenty architektoniczne odkryte w trakcie badań archeologicznych w Kaja-
laka zostały wtórnie wykorzystane do dekoracji bazyliki. Podczas wykopalisk w sa-
mej bazylice, a następnie w budowli pod nią nie znaleziono żadnego fragmentu mar-
muru nie użytego wtórnie, który wiązałby się z ewentualnym sanktuarium. Oznacza
to, że budowniczowie bazyliki wykorzystali cały dostępny materiał marmurowy z
wcześniejszej budowli. Oczywiście należy pamiętać o możliwości późniejszej eks-
ploracji “kamienistego miejsca” przez okoliczną ludność. Zwraca jednak uwagę, iż
wokół Galata występują odwrotne proporcje zabytków związanych z kultem Herosa
Trackiego w porównaniu z innymi okolicami Warny, tzn. znaleziono tutaj więcej płyt
niż płytek.
Interpretując odkryte założenie architektoniczne pod bazyliką jako sanktuarium,
przeprowadzono wokół niego w latach 1951, 1952 dalsze prace wykopaliskowe, któ-
re nie dały żadnego materiału mogącego mieć bezpośredni związek z miejscem kultu,
a jedynie zabytki osadnictwa na tym terenie41. Inaczej mówiąc, nie było innego ma-
teriału marmurowego w sanktuarium, jak tylko nadający się do wtórnego użycia przy
dekoracji bazyliki. Jest to nieprawdopodobne. Dlatego też można uznać, iż wskutek
braku dowodów na związek tego zespołu płyt z przedstawieniami Jeźdźca Trackiego,
a także innych elementów marmurowych z budowlą pod bazyliką nieznane pozostaje
miejsce ich pierwotnego eksponowania, a co za tym idzie, nie musiały znaleźć się w
Galata z pobudek religijnych.
Fakt, iż płyt jest kilkanaście, a także miejsce ich znalezienia sugeruje, że chrześci-
janie budujący swoją świątynię mieli dosyć konkretny plan dekoracji bazyliki ele-
mentami marmurowymi. Do jego realizacji mogli czcipać materiał z ruin Odessos,
pobliskiego rezerwuaru obrobionego marmuru. Oczywiście nie prowadzili wykopa-
lisk w poszukiwaniu odpowiedniego kamienia, ale brali najłatwiej dostępny.
Dlaczego jednak materiałem budowlanym stały się tylko płyty z przedstawienia-
mi Jeźdźca Trackiego, chociaż nadawały się do tego także płyty z wizerunkami in-
nych bóstw? Ten fakt może sugerować, iż czerpano marmur z jednego miejsca, mia-
nowicie z sanktuarium Herosa Trackiego w Odessos, które w takim razie musiało
być w V w. n.e. jeszcze stosunkowo łatwo dostępne, a także mieć samodzielny chara-
kter, o czym świadczy brak płyt ku czci innych bóstw.
Można przypuszczać, iż trudności transportowe uniemożliwiały wykorzystanie
poza Odessos większej liczby płyt jako podręcznego materiału budowlanego. Mogły
one dzięki swoim kształtom stanowić głównie element dekoracji budowli. Jeśli w
tych celach sięgano po marmurowe płyty z ruin Odessos, to po określone ilości, które
Warny, natomiast jest charakterystyczny dla dedykacji na zabytkach odkrytych w
Warnie. Także porównanie imion osób pojawiających się w napisach wotywnych nie
daje podstaw do stwierdzenia jakiejkolwiek specyfiki dedykacji z Galata wobec tych
z Warny. W związku z tym uważam, iż przyjmując nawet istnienie sanktuarium He-
rosa Trackiego w Galata, należałoby uznać, iż była to podmiejska świątynia miesz-
kańców Odessos.
Podkreśliłem już, iż wszystkie płyty z przedstawieniami Jeźdźca Trackiego, jak
i inne fragmenty architektoniczne odkryte w trakcie badań archeologicznych w Kaja-
laka zostały wtórnie wykorzystane do dekoracji bazyliki. Podczas wykopalisk w sa-
mej bazylice, a następnie w budowli pod nią nie znaleziono żadnego fragmentu mar-
muru nie użytego wtórnie, który wiązałby się z ewentualnym sanktuarium. Oznacza
to, że budowniczowie bazyliki wykorzystali cały dostępny materiał marmurowy z
wcześniejszej budowli. Oczywiście należy pamiętać o możliwości późniejszej eks-
ploracji “kamienistego miejsca” przez okoliczną ludność. Zwraca jednak uwagę, iż
wokół Galata występują odwrotne proporcje zabytków związanych z kultem Herosa
Trackiego w porównaniu z innymi okolicami Warny, tzn. znaleziono tutaj więcej płyt
niż płytek.
Interpretując odkryte założenie architektoniczne pod bazyliką jako sanktuarium,
przeprowadzono wokół niego w latach 1951, 1952 dalsze prace wykopaliskowe, któ-
re nie dały żadnego materiału mogącego mieć bezpośredni związek z miejscem kultu,
a jedynie zabytki osadnictwa na tym terenie41. Inaczej mówiąc, nie było innego ma-
teriału marmurowego w sanktuarium, jak tylko nadający się do wtórnego użycia przy
dekoracji bazyliki. Jest to nieprawdopodobne. Dlatego też można uznać, iż wskutek
braku dowodów na związek tego zespołu płyt z przedstawieniami Jeźdźca Trackiego,
a także innych elementów marmurowych z budowlą pod bazyliką nieznane pozostaje
miejsce ich pierwotnego eksponowania, a co za tym idzie, nie musiały znaleźć się w
Galata z pobudek religijnych.
Fakt, iż płyt jest kilkanaście, a także miejsce ich znalezienia sugeruje, że chrześci-
janie budujący swoją świątynię mieli dosyć konkretny plan dekoracji bazyliki ele-
mentami marmurowymi. Do jego realizacji mogli czcipać materiał z ruin Odessos,
pobliskiego rezerwuaru obrobionego marmuru. Oczywiście nie prowadzili wykopa-
lisk w poszukiwaniu odpowiedniego kamienia, ale brali najłatwiej dostępny.
Dlaczego jednak materiałem budowlanym stały się tylko płyty z przedstawienia-
mi Jeźdźca Trackiego, chociaż nadawały się do tego także płyty z wizerunkami in-
nych bóstw? Ten fakt może sugerować, iż czerpano marmur z jednego miejsca, mia-
nowicie z sanktuarium Herosa Trackiego w Odessos, które w takim razie musiało
być w V w. n.e. jeszcze stosunkowo łatwo dostępne, a także mieć samodzielny chara-
kter, o czym świadczy brak płyt ku czci innych bóstw.
Można przypuszczać, iż trudności transportowe uniemożliwiały wykorzystanie
poza Odessos większej liczby płyt jako podręcznego materiału budowlanego. Mogły
one dzięki swoim kształtom stanowić głównie element dekoracji budowli. Jeśli w
tych celach sięgano po marmurowe płyty z ruin Odessos, to po określone ilości, które