DOI Artikel:
Olczak, Jerzy: Szkło rzymskie z terenu komendantury w Novae
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.41244#0025
Jerzy Olczak
SZKŁO RZYMSKIE Z TERENU KOMENDANTURY
W NOYAE
Uwagi wstępne
W wyniku szerokopłaszczyznowych badań wykopaliskowych od kilkudziesię-
ciu lat prowadzonych na terenie rzymskiego i wczesnobizantyjskiego Novae
odsłonięto nie tylko liczne pozostałości bogatej i różnorodnej zabudowy (militar-
nej, użyteczności publicznej, mieszkalnej, sakralnej), lecz wydobyto także
równie bogate oraz różnorodne przedmioty obrazujące rozmaite przejawy życia
jego mieszkańców. Niepoślednie miejsce wśród tych znalezisk zajmują wyroby
ze szkła (również pozostałości miejscowej wytwórczości szklarskiej), które
stanowiły znaczący składnik ówczesnej kultury materialnej. Do najbardziej
masowych należą szyby, którymi szklono otwory okienne większości budowli,
a także lampy oświetlające nie tylko budynki, ale zapewne również place i
ulice1. W powszechnym użyciu była szklana zastawa stołowa, z dominującą rolą
kieliszków2 oraz mniej liczne różnego rodzaju pojemniki. Natomiast szklana
biżuteria najwidoczniej nie miała większego znaczenia, ponieważ stanowi nie-
wielki tylko odsetek wszystkich dotychczas odkrytych szkieł w Novae.
Asortyment szkieł znalezionych na terenie principia nie różni się w sposób
zasadniczy od wyżej naszkicowanego. Spośród nich do opracowania wybraliśmy
trzy stosunkowo najliczniej reprezentowane kategorie: szyby (357 szt.), lampy
(442 szt.), kieliszki (77 szt.). Wszystkie zachowały się jedynie w mniejszych lub
większych fragmentach. Ujęliśmy tu także pozostałości produkcji szklarskiej
(14 szt.) z uwagi na ich duże znaczenie dla odtworzenia tej gałęzi wytwórczości
w Novae. Na terenie komendantury znalazły się one jednak na złożu wtórnym.
Najstarsze, ale i najmniej liczne szkła pochodzą z II-III w., najmłodsze zaś
z VI w.
Zakres naszych rozważań obejmuje makroskopową analizę morfologii szkła,
klasyfikację formalną przedmiotów, w odniesieniu do ich części także rekon-
strukcję (słowną i opisową) kształtów i wielkości, określenie sposobów użytko-
wania (dotyczy to lamp) oraz techniki wykonania (dotyczy to szyb), co się zaś
tyczy wszystkich rodzajów omawianych szkieł — chronologię.
Sądzimy, że opracowanie niniejsze, chociaż niewolne od sformułowań dysku-
syjnych, poszerzy naszą dotychczasową wiedzę o życiu codziennym mieszkań-
SZKŁO RZYMSKIE Z TERENU KOMENDANTURY
W NOYAE
Uwagi wstępne
W wyniku szerokopłaszczyznowych badań wykopaliskowych od kilkudziesię-
ciu lat prowadzonych na terenie rzymskiego i wczesnobizantyjskiego Novae
odsłonięto nie tylko liczne pozostałości bogatej i różnorodnej zabudowy (militar-
nej, użyteczności publicznej, mieszkalnej, sakralnej), lecz wydobyto także
równie bogate oraz różnorodne przedmioty obrazujące rozmaite przejawy życia
jego mieszkańców. Niepoślednie miejsce wśród tych znalezisk zajmują wyroby
ze szkła (również pozostałości miejscowej wytwórczości szklarskiej), które
stanowiły znaczący składnik ówczesnej kultury materialnej. Do najbardziej
masowych należą szyby, którymi szklono otwory okienne większości budowli,
a także lampy oświetlające nie tylko budynki, ale zapewne również place i
ulice1. W powszechnym użyciu była szklana zastawa stołowa, z dominującą rolą
kieliszków2 oraz mniej liczne różnego rodzaju pojemniki. Natomiast szklana
biżuteria najwidoczniej nie miała większego znaczenia, ponieważ stanowi nie-
wielki tylko odsetek wszystkich dotychczas odkrytych szkieł w Novae.
Asortyment szkieł znalezionych na terenie principia nie różni się w sposób
zasadniczy od wyżej naszkicowanego. Spośród nich do opracowania wybraliśmy
trzy stosunkowo najliczniej reprezentowane kategorie: szyby (357 szt.), lampy
(442 szt.), kieliszki (77 szt.). Wszystkie zachowały się jedynie w mniejszych lub
większych fragmentach. Ujęliśmy tu także pozostałości produkcji szklarskiej
(14 szt.) z uwagi na ich duże znaczenie dla odtworzenia tej gałęzi wytwórczości
w Novae. Na terenie komendantury znalazły się one jednak na złożu wtórnym.
Najstarsze, ale i najmniej liczne szkła pochodzą z II-III w., najmłodsze zaś
z VI w.
Zakres naszych rozważań obejmuje makroskopową analizę morfologii szkła,
klasyfikację formalną przedmiotów, w odniesieniu do ich części także rekon-
strukcję (słowną i opisową) kształtów i wielkości, określenie sposobów użytko-
wania (dotyczy to lamp) oraz techniki wykonania (dotyczy to szyb), co się zaś
tyczy wszystkich rodzajów omawianych szkieł — chronologię.
Sądzimy, że opracowanie niniejsze, chociaż niewolne od sformułowań dysku-
syjnych, poszerzy naszą dotychczasową wiedzę o życiu codziennym mieszkań-