DOI Artikel:
Biernacka-Lubańska, Małgorzata: System wodociągowy w Novae
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.41275#0007
Małgorzata Biernacka-Lubańska
SYSTEM WODOCIĄGOWY W NOYAE
Wstęp
Pomimo znacznego ożywienia zainteresowań problematyką antycznego zaopa-
trzenia w wodę i podjęcia stosownych interdyscyplinarnych badań w ostatnim
dwudziestoleciu przez liczne ośrodki naukowe1 w pracach archeologicznych nadal
nie poświęca się im należytej uwagi. Żmudne, kosztowne i czasochłonne studia nad
antycznym wodociągownictwem są na ogół mało efektowne i przeważnie trakto-
wane marginalnie, jeśli nie wręcz okazjonalnie. Sądzę, że jedną z ważniejszych
przyczyn tego stanu rzeczy jest mała liczba publikacji poświęconych wodociągom
poszczególnych ośrodków antycznych. Dysponujemy wprawdzie kilkoma wzorco-
wymi publikacjami2, ale nie można ich w pełni wykorzystać do badań kompara-
tystycznych prowadzonych na szerszą skalę.
W czasie prac wykopaliskowych bułgarskiej i polskiej ekspedycji archeologicz-
nej wNovae w latach 1960-1993 dokonano licznych prospekcji terenowych3, które
nawiązywały do wcześniejszych prac K. Skorpila i S. Stefanova4. Poza tym odkryto
kilka interesujących reliktów wodociągów rzymskich na terenie samego obozu
i miasta późnoantycznego, a także związanych z nimi innych form osadnictwa poza
ich obrębem. Przyjęte ustalenia mają dość ograniczony zasięg, gdyż nie zdołano
dotychczas odsłonić całej powierzchni Novae. Poza tym obiekt ten jest trudny do
przebadania oraz zinterpretowania ze względu na wielokrotne zniszczenia i od-
budowy, jakie miały miejsce w ciągu jego dziejów. Pozyskany materiał nie może
być więc pewnie powiązany i całościowo opracowany. Jeśli jeszcze zważymy, że
ruiny Novae stanowiły rodzaj „kamieniołomu”, z którego wydobywano i wywożono
materiał budowlany, jako wtórny surowiec wykorzystywany przez miejscową
ludność do dnia dzisiejszego, zrozumiemy, że odsłonięty w czasie badań archeo-
logicznych materiał źródłowy zarówno z powodu zniszczeń, jak i wskutek demon-
tażu wielu elementów nie daje rękojmi pełnej rekonstrukcji systemu wodociągo-
wego. Niemniej jednak pozwala omówić charakter odsłoniętych urządzeń, zinter-
pretować ich funkcję i nakreślić główne linie rozwojowe budownictwa wodocią-
gowego zarówno obozu, jak i jego canabae, a także późnoantycznego miasta.
Należy z góry założyć, że opracowanie to będzie wymagało wielu uściśleń, do-
konywanych w trakcie prowadzenia dalszych badań.
SYSTEM WODOCIĄGOWY W NOYAE
Wstęp
Pomimo znacznego ożywienia zainteresowań problematyką antycznego zaopa-
trzenia w wodę i podjęcia stosownych interdyscyplinarnych badań w ostatnim
dwudziestoleciu przez liczne ośrodki naukowe1 w pracach archeologicznych nadal
nie poświęca się im należytej uwagi. Żmudne, kosztowne i czasochłonne studia nad
antycznym wodociągownictwem są na ogół mało efektowne i przeważnie trakto-
wane marginalnie, jeśli nie wręcz okazjonalnie. Sądzę, że jedną z ważniejszych
przyczyn tego stanu rzeczy jest mała liczba publikacji poświęconych wodociągom
poszczególnych ośrodków antycznych. Dysponujemy wprawdzie kilkoma wzorco-
wymi publikacjami2, ale nie można ich w pełni wykorzystać do badań kompara-
tystycznych prowadzonych na szerszą skalę.
W czasie prac wykopaliskowych bułgarskiej i polskiej ekspedycji archeologicz-
nej wNovae w latach 1960-1993 dokonano licznych prospekcji terenowych3, które
nawiązywały do wcześniejszych prac K. Skorpila i S. Stefanova4. Poza tym odkryto
kilka interesujących reliktów wodociągów rzymskich na terenie samego obozu
i miasta późnoantycznego, a także związanych z nimi innych form osadnictwa poza
ich obrębem. Przyjęte ustalenia mają dość ograniczony zasięg, gdyż nie zdołano
dotychczas odsłonić całej powierzchni Novae. Poza tym obiekt ten jest trudny do
przebadania oraz zinterpretowania ze względu na wielokrotne zniszczenia i od-
budowy, jakie miały miejsce w ciągu jego dziejów. Pozyskany materiał nie może
być więc pewnie powiązany i całościowo opracowany. Jeśli jeszcze zważymy, że
ruiny Novae stanowiły rodzaj „kamieniołomu”, z którego wydobywano i wywożono
materiał budowlany, jako wtórny surowiec wykorzystywany przez miejscową
ludność do dnia dzisiejszego, zrozumiemy, że odsłonięty w czasie badań archeo-
logicznych materiał źródłowy zarówno z powodu zniszczeń, jak i wskutek demon-
tażu wielu elementów nie daje rękojmi pełnej rekonstrukcji systemu wodociągo-
wego. Niemniej jednak pozwala omówić charakter odsłoniętych urządzeń, zinter-
pretować ich funkcję i nakreślić główne linie rozwojowe budownictwa wodocią-
gowego zarówno obozu, jak i jego canabae, a także późnoantycznego miasta.
Należy z góry założyć, że opracowanie to będzie wymagało wielu uściśleń, do-
konywanych w trakcie prowadzenia dalszych badań.