DOI article:
Bunsch, Eryk: Pomnik Urbi Romae Aeternae - rozważania nad technologią wykonania
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.41867#0009
Eryk Bunsch
Warszawa
POMNIK URBIROMAE AETERNAE — ROZWAŻANIA
NAD TECHNOLOGIĄ WYKONANIA
Profilowany element kamienny z inskrypcją „Urbi Romae Aeternae sac(rum)”
został odkryty przez Ekspedycję Archeologiczną Uniwersytetu Adama Mickiewicza
w Poznaniu, w wyniku prac prowadzonych na odcinku XI (fig. 1). Obiekt, wydobyty
latem 1972 r., początkowo sklasyfikowano jako ołtarz ofiarny. Dziś jednak coraz
więcej poszlak przemawia za tym, iż jest to baza posągu (fig. 2).
Zabytek odnaleziono w kwadracie XVII 93, na głębokości 1,60-1,90 m, w war-
stwie żółtoszarej, gliniastej ziemi [Olczak, Kolendo 1975, 205], Warstwa ta nie
zawierała przedmiotów dających podstawę do dokładniejszego datowania i w wyniku
późniejszych badań zidentyfikowano ją jako dół rumowiskowy wykopany na dzie-
dzińcu principia [Press, Sarnowski 1987, 301]. Próbę datowania zabytku, opartą na
analizie paleograficznej inskrypcji i analizie powstania kultu Romae Aeternae, podjął
w 1972 r. Jerzy Kolendo [Kolendo 1975, 208-211], określając czas powstania
inskrypcj i na połowę II w. n.e. [Bożilova, Kolendo, Mrozewicz 1992, nr 26; Kolendo,
Bożilova 1997, nr 4, 45] (fig. 3).
W sierpniu 1997 r. autor niniejszego artykułu pobrał próby do badań identyfika-
cyjnych. Na ich podstawie udało mu się określić rodzaj materiału kamiennego,
z którego wykonano pomnik —jest nim mikrytowy wapień organodetrytyczny, za-
wierający szczątki organiczne w postaci drobnokrystalicznego kalcytu' (fig. 4). Mamy
tu do czynienia ze skałą o zbitej teksturze i dosyć wysokiej twardości. Powierzchnia
kamienia ma barwę jasnobeżową z szarymi i jasnobrązowymi plamkami oraz ciem-
niejszymi, podłużnymi wtrętami o częściowej transparencji. Zaawansowane procesy
diagenezy spowodowały powstanie skały niejednorodnej, zbudowanej z przenikają-
cych się lepiej i gorzej przekrystalizowanych obszarów. W całej masie kamienia
stwierdzono niewielką zawartość związków żelaza, koncentrującego się w cienkich
żyłach o rdzawej barwie, przebiegających na granicy faz krystalicznych. Wskutek
procesów degradacji tych żył, powodujących wymywanie związków żelazowych, na
powierzchni silnie zwietrzałego kamienia pojawiła się siatka charakterystycznych
spękań, co umożliwiło skorygowanie mylnej identyfikacji rodzaju kamienia jako
„piaskowca wapnistego” [Olczak, Kolendo 1975, 205], Czynią one ten typ skały,
noszącej nazwę „kamienia hotnickiego”2, stosunkowo łatwym do identyfikacji, gdyż
Warszawa
POMNIK URBIROMAE AETERNAE — ROZWAŻANIA
NAD TECHNOLOGIĄ WYKONANIA
Profilowany element kamienny z inskrypcją „Urbi Romae Aeternae sac(rum)”
został odkryty przez Ekspedycję Archeologiczną Uniwersytetu Adama Mickiewicza
w Poznaniu, w wyniku prac prowadzonych na odcinku XI (fig. 1). Obiekt, wydobyty
latem 1972 r., początkowo sklasyfikowano jako ołtarz ofiarny. Dziś jednak coraz
więcej poszlak przemawia za tym, iż jest to baza posągu (fig. 2).
Zabytek odnaleziono w kwadracie XVII 93, na głębokości 1,60-1,90 m, w war-
stwie żółtoszarej, gliniastej ziemi [Olczak, Kolendo 1975, 205], Warstwa ta nie
zawierała przedmiotów dających podstawę do dokładniejszego datowania i w wyniku
późniejszych badań zidentyfikowano ją jako dół rumowiskowy wykopany na dzie-
dzińcu principia [Press, Sarnowski 1987, 301]. Próbę datowania zabytku, opartą na
analizie paleograficznej inskrypcji i analizie powstania kultu Romae Aeternae, podjął
w 1972 r. Jerzy Kolendo [Kolendo 1975, 208-211], określając czas powstania
inskrypcj i na połowę II w. n.e. [Bożilova, Kolendo, Mrozewicz 1992, nr 26; Kolendo,
Bożilova 1997, nr 4, 45] (fig. 3).
W sierpniu 1997 r. autor niniejszego artykułu pobrał próby do badań identyfika-
cyjnych. Na ich podstawie udało mu się określić rodzaj materiału kamiennego,
z którego wykonano pomnik —jest nim mikrytowy wapień organodetrytyczny, za-
wierający szczątki organiczne w postaci drobnokrystalicznego kalcytu' (fig. 4). Mamy
tu do czynienia ze skałą o zbitej teksturze i dosyć wysokiej twardości. Powierzchnia
kamienia ma barwę jasnobeżową z szarymi i jasnobrązowymi plamkami oraz ciem-
niejszymi, podłużnymi wtrętami o częściowej transparencji. Zaawansowane procesy
diagenezy spowodowały powstanie skały niejednorodnej, zbudowanej z przenikają-
cych się lepiej i gorzej przekrystalizowanych obszarów. W całej masie kamienia
stwierdzono niewielką zawartość związków żelaza, koncentrującego się w cienkich
żyłach o rdzawej barwie, przebiegających na granicy faz krystalicznych. Wskutek
procesów degradacji tych żył, powodujących wymywanie związków żelazowych, na
powierzchni silnie zwietrzałego kamienia pojawiła się siatka charakterystycznych
spękań, co umożliwiło skorygowanie mylnej identyfikacji rodzaju kamienia jako
„piaskowca wapnistego” [Olczak, Kolendo 1975, 205], Czynią one ten typ skały,
noszącej nazwę „kamienia hotnickiego”2, stosunkowo łatwym do identyfikacji, gdyż