DOI Artikel:
Dobrowolski, Tadeusz: Malowidła ścienne w Mieronicach
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.26680#0094
Jedyne pierwotne ostrołukowe okno północne o głębokieh ościeżach, bardzo
przy tym wąskie i smukłe, przechodzi górą w jednolistny wykrój. Całość wnę-
trza nakrywa wysoko stosunkowo zawieszone skłepienie, którego ceglane żebra
krzyżowe spływają na kamienne wsporniki cylindryczne, dołem spiczaste
i owinięte liściem, górą zakończone kielicliowym kapitelem i abakusem. Kapitele
oplata roślinność albo płaska i pączkująca, na poły romańska, albo wypukła
i drobno modelowana w duchu gotyckiego „realizmu“. To przenikanie się
romanizmu z gotykiem jest charakterystyczne dla całej budowli wraz z jej
malarską dekoracją. Opisane cechy stylistyczne każą datować prezbiterium
na 2. połowę, może nawet na schyłek w. XIII, tym bardziej że nad blado rysu-
jącym się romanizmem przeważa tu w sposób stanowczy styl gotycki, co prawda
obiegowy, sprowadzony do form najprostszych, lecz wyrazistych. Obchodzi się
on jednak bez szkarp, a nawet lizen, w związku z niewielkim ciężarem skłe-
pienia, zrównoważonego odpowiednią grubością muru.
Zródła pisane odnoszące się do tego zabytku architektury są bardziej niż
skąpe. Z racji kolekty świętopietrza Andrzeja de Verulis i Piotra z Alwerni
jest o nim mowa w latacli 1325—1327 3. Długosz w Liber Beneficiorum notuje
drugą zapewne erelccję kościoła, dokonaną w r. 1439. Znamy także imiona
kilku właścicieli wsi, lecz dopiero z końca w. XIV i początków w. XV 4.
Cytowany przez Długosza akt erekcyjny odnosi się do świeżo wzniesionej
nawy murowanej, ufundowanej przez właścicieli wsi Mikołaja Mirowskiego
i Piotra Rosińskiego czy Rosznickiego (Rszinczsky, Roszniczsy), za czym poszło
wcale obfite uposażenie świątyni 5. Otynkowana, posiada silnie wystający gzyms
kapnikowo-opaskowy o suchym profilu i kamienny cokół. Gzyms ten załamuje
się prostokątnie nad wejściem w fasadzie zachodniej i obiega m. in. także po-
łudniową kruchtę. Jego profil powtarza drugi gzyms, wieńczący. Bardziej
interesującym szczegółem jest kamienny portal południowy, prowadzący
z kruchty do nawy, górą przechodzący w łuk półkolisty, oprofilowany żłob-
kiem i wałkiem, zapewne z w. XVI, tak samo jak dwa przekształcone okna
prezbiterium. Portał ten i przerobione okna mogą się łączyć z latami po r. 1570,
w których kościół pełnił funkcję zboru. Po prawej stronie otworu wejściowego
znajdują się ryty wgłębne: cyrkłem wykreślona gwiazda w kole (zapewne sol),
pod nią napis kapitalikami „IUSTICIA“, pod napisem postać Św. Michała
3 Mon. Pol. Vat. I, s. 132, 203, 301, 374, 381, 393. Parafia wpłacała Stolicy Apostolskiej
od 8 skojców i 4 denarów do 18 skojców i 18 denarów.
4 Długosz, o. c., s. 86—87. Por. także: T. Szydłowski, Murowane kościoły wiejskie XII—
XIII w. w dzielnicach krakowskiej i sandomietskiej (Sprawozdania PAU XXXII, 1927, nr 9,
s- 7—8) oraz tenże, Pomniki architektury..., s. 87—88. 0 kościele pisali także J. Wiśniewski,
Historyczny opis kościołów, zahylków, pamiątck w Jędrzejowskiem, Mariówka 1930, s. 287—289
i J. E. Dutkiewicz, Nowo odkryte dekoracje malarskie (Ochrona Zabytków I, 1948, s. 66) oraz
tenże, Romańskie malowidła ścienne tc Polsce (Biuletyn HS XXVIII, 1966, s. 280). — Wiadomości
o włascicielach wsi przynosi Kod. dypl. Małopolski III, s. 352 i IV, s. 40, 167, 187.
5 Fundatorzy oświadczyli m. in. w akcie erekcyjnym: „disposuimus in animo nostro pro-
videre defectas ecclesiae in patrimonio nostro villae Mironicze aedificatae muro denuo“ (Dłu-
gosz, o. c., s. 88).
86
przy tym wąskie i smukłe, przechodzi górą w jednolistny wykrój. Całość wnę-
trza nakrywa wysoko stosunkowo zawieszone skłepienie, którego ceglane żebra
krzyżowe spływają na kamienne wsporniki cylindryczne, dołem spiczaste
i owinięte liściem, górą zakończone kielicliowym kapitelem i abakusem. Kapitele
oplata roślinność albo płaska i pączkująca, na poły romańska, albo wypukła
i drobno modelowana w duchu gotyckiego „realizmu“. To przenikanie się
romanizmu z gotykiem jest charakterystyczne dla całej budowli wraz z jej
malarską dekoracją. Opisane cechy stylistyczne każą datować prezbiterium
na 2. połowę, może nawet na schyłek w. XIII, tym bardziej że nad blado rysu-
jącym się romanizmem przeważa tu w sposób stanowczy styl gotycki, co prawda
obiegowy, sprowadzony do form najprostszych, lecz wyrazistych. Obchodzi się
on jednak bez szkarp, a nawet lizen, w związku z niewielkim ciężarem skłe-
pienia, zrównoważonego odpowiednią grubością muru.
Zródła pisane odnoszące się do tego zabytku architektury są bardziej niż
skąpe. Z racji kolekty świętopietrza Andrzeja de Verulis i Piotra z Alwerni
jest o nim mowa w latacli 1325—1327 3. Długosz w Liber Beneficiorum notuje
drugą zapewne erelccję kościoła, dokonaną w r. 1439. Znamy także imiona
kilku właścicieli wsi, lecz dopiero z końca w. XIV i początków w. XV 4.
Cytowany przez Długosza akt erekcyjny odnosi się do świeżo wzniesionej
nawy murowanej, ufundowanej przez właścicieli wsi Mikołaja Mirowskiego
i Piotra Rosińskiego czy Rosznickiego (Rszinczsky, Roszniczsy), za czym poszło
wcale obfite uposażenie świątyni 5. Otynkowana, posiada silnie wystający gzyms
kapnikowo-opaskowy o suchym profilu i kamienny cokół. Gzyms ten załamuje
się prostokątnie nad wejściem w fasadzie zachodniej i obiega m. in. także po-
łudniową kruchtę. Jego profil powtarza drugi gzyms, wieńczący. Bardziej
interesującym szczegółem jest kamienny portal południowy, prowadzący
z kruchty do nawy, górą przechodzący w łuk półkolisty, oprofilowany żłob-
kiem i wałkiem, zapewne z w. XVI, tak samo jak dwa przekształcone okna
prezbiterium. Portał ten i przerobione okna mogą się łączyć z latami po r. 1570,
w których kościół pełnił funkcję zboru. Po prawej stronie otworu wejściowego
znajdują się ryty wgłębne: cyrkłem wykreślona gwiazda w kole (zapewne sol),
pod nią napis kapitalikami „IUSTICIA“, pod napisem postać Św. Michała
3 Mon. Pol. Vat. I, s. 132, 203, 301, 374, 381, 393. Parafia wpłacała Stolicy Apostolskiej
od 8 skojców i 4 denarów do 18 skojców i 18 denarów.
4 Długosz, o. c., s. 86—87. Por. także: T. Szydłowski, Murowane kościoły wiejskie XII—
XIII w. w dzielnicach krakowskiej i sandomietskiej (Sprawozdania PAU XXXII, 1927, nr 9,
s- 7—8) oraz tenże, Pomniki architektury..., s. 87—88. 0 kościele pisali także J. Wiśniewski,
Historyczny opis kościołów, zahylków, pamiątck w Jędrzejowskiem, Mariówka 1930, s. 287—289
i J. E. Dutkiewicz, Nowo odkryte dekoracje malarskie (Ochrona Zabytków I, 1948, s. 66) oraz
tenże, Romańskie malowidła ścienne tc Polsce (Biuletyn HS XXVIII, 1966, s. 280). — Wiadomości
o włascicielach wsi przynosi Kod. dypl. Małopolski III, s. 352 i IV, s. 40, 167, 187.
5 Fundatorzy oświadczyli m. in. w akcie erekcyjnym: „disposuimus in animo nostro pro-
videre defectas ecclesiae in patrimonio nostro villae Mironicze aedificatae muro denuo“ (Dłu-
gosz, o. c., s. 88).
86