DOI Artikel:
Gumiński, Samuel: Śląska architektura późnobarokowa w pierwszej połowie XVIII wieku a kóscioł Św. Mikołaja na Małej Stronie w Pradze
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.26680#0115
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU JAGIELLOŃSKIEGO
CCXXIII
PRACE Z HISTORII SZTUKI Z. 9
1971
Samuel Gumiński
ŚLĄSKA ARCHITEKTURA PÓŹNOBAROKOWA
W PIERWSZEJ POŁOWIE XVIII WIEKU A KOŚCIÓŁ ŚW. MIKOŁAJA
NA MAŁEJ STRONIE W PRADZE
Istnieje na terenie Śląska zwarta grupa zabytków późnobarokowej arcbi-
tektury kościelnej, którą cbarakteryzuje ukształtowanie architektoniczne wnę-
trza specyficzne tylko i wyłącznie dla niej. Grupę tę tworzy siedem kościołów
powstałych w latach pomiędzy r. 1714 a 1745, mianowicie: jezuitów w Legnicy,
bożogrobców w Nysie, benedyktynek w Lubomierzu, opacki cystersów w Krze-
szowie oraz parafialne w Głuchołazach, Prudniku i Lubiążu.
Już dawno zauważono odrębność tych kościołów od innych współcze-
snych im budowli, zwrócono też wcześnie uwagę na ich łączność z wzorami
czeskimi, wreszcie, w miarę coraz dokładniejszego badania sztuki śląskiej,
zestawiono razem wszystkie obiekty 1. Jednakowoż literaturę dotyczącą
1 C. Gurlitt, Geschichte des Barockstiles und des Rococo in Deutschland, Stutgart 1889, s. 210,
wymieniając kościół w Krzeszowie zwraca uwagę na kościół Św. Mikołaja na Małej Stronie w Pra-
dze, jako na jego wzór. H. Lutsch, Yerzeichnis der Kunstdenkmaler der Procinz Schlesicn III,
Die Kunstdenkmdler des Reg.-Bezirks Liegnitz, Breslau 1891, s. 506 i tenże, Bilduierk Schlesischer
Kunstdenkmaler, Bresłau 1903, szp. 243, widzi podobieństwo między kościołami w Krzeszowie,
Legnicy i Lubomierzu. M. Wackernagel, Die Baukunst des 17. und 18. Jahrhunderts in den ger-
manischen Landern, Berlin-Neubabelsberg 1915, s. 128, widzi, choć niezupełnie słusznie, następu-
jący ciąg rozwojowy: kościół jezuitów we Wrocławiu — kościół jezuitów w Ołomuńcu — kościoły
w Legnicy, Lubomierzu i Krzeszowie, ten ostatni zaś charakteryzuje jako wolne naśladownictwo
praskiego kościoła Św. Mikołaja. A. Griesebacb, Die Architektur (Die Kunst in Schlesien, praca
zbiorowa, Berlin 1927, s. 98), łączy kościoły w Legnicy, Lubomierzu, Krzeszowie i Nysie. B. Pa-
tzak, Licbenthal, ein schlesisches Kleinstadt-Idyll (Der Wanderer im Riesengebirge XLYIII,
1928, s. 114-115), zauważa związki łączące kościół w Lubomierzu z kościołami w Legnicy,
Krzeszowie, Nysie i Lubiążu, a takżc Brzegu. Pierwszy wymienia wszystkie człony grupy, wi-
dząc też ich bezpośrednie wzory poza Śląskiem, G. Reimann, Oberschlesische Kirchenbaukunst
vom 16.—18. Jahrhundert (Der Oberschlesier XVIII, 1936, s. 81); tenże, Topper Johann Innozenz
105
CCXXIII
PRACE Z HISTORII SZTUKI Z. 9
1971
Samuel Gumiński
ŚLĄSKA ARCHITEKTURA PÓŹNOBAROKOWA
W PIERWSZEJ POŁOWIE XVIII WIEKU A KOŚCIÓŁ ŚW. MIKOŁAJA
NA MAŁEJ STRONIE W PRADZE
Istnieje na terenie Śląska zwarta grupa zabytków późnobarokowej arcbi-
tektury kościelnej, którą cbarakteryzuje ukształtowanie architektoniczne wnę-
trza specyficzne tylko i wyłącznie dla niej. Grupę tę tworzy siedem kościołów
powstałych w latach pomiędzy r. 1714 a 1745, mianowicie: jezuitów w Legnicy,
bożogrobców w Nysie, benedyktynek w Lubomierzu, opacki cystersów w Krze-
szowie oraz parafialne w Głuchołazach, Prudniku i Lubiążu.
Już dawno zauważono odrębność tych kościołów od innych współcze-
snych im budowli, zwrócono też wcześnie uwagę na ich łączność z wzorami
czeskimi, wreszcie, w miarę coraz dokładniejszego badania sztuki śląskiej,
zestawiono razem wszystkie obiekty 1. Jednakowoż literaturę dotyczącą
1 C. Gurlitt, Geschichte des Barockstiles und des Rococo in Deutschland, Stutgart 1889, s. 210,
wymieniając kościół w Krzeszowie zwraca uwagę na kościół Św. Mikołaja na Małej Stronie w Pra-
dze, jako na jego wzór. H. Lutsch, Yerzeichnis der Kunstdenkmaler der Procinz Schlesicn III,
Die Kunstdenkmdler des Reg.-Bezirks Liegnitz, Breslau 1891, s. 506 i tenże, Bilduierk Schlesischer
Kunstdenkmaler, Bresłau 1903, szp. 243, widzi podobieństwo między kościołami w Krzeszowie,
Legnicy i Lubomierzu. M. Wackernagel, Die Baukunst des 17. und 18. Jahrhunderts in den ger-
manischen Landern, Berlin-Neubabelsberg 1915, s. 128, widzi, choć niezupełnie słusznie, następu-
jący ciąg rozwojowy: kościół jezuitów we Wrocławiu — kościół jezuitów w Ołomuńcu — kościoły
w Legnicy, Lubomierzu i Krzeszowie, ten ostatni zaś charakteryzuje jako wolne naśladownictwo
praskiego kościoła Św. Mikołaja. A. Griesebacb, Die Architektur (Die Kunst in Schlesien, praca
zbiorowa, Berlin 1927, s. 98), łączy kościoły w Legnicy, Lubomierzu, Krzeszowie i Nysie. B. Pa-
tzak, Licbenthal, ein schlesisches Kleinstadt-Idyll (Der Wanderer im Riesengebirge XLYIII,
1928, s. 114-115), zauważa związki łączące kościół w Lubomierzu z kościołami w Legnicy,
Krzeszowie, Nysie i Lubiążu, a takżc Brzegu. Pierwszy wymienia wszystkie człony grupy, wi-
dząc też ich bezpośrednie wzory poza Śląskiem, G. Reimann, Oberschlesische Kirchenbaukunst
vom 16.—18. Jahrhundert (Der Oberschlesier XVIII, 1936, s. 81); tenże, Topper Johann Innozenz
105