Uniwersytet Jagielloński w Krakowie [Hrsg.]: Prace z Historii Sztuki (9.1971)

ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU JAGIELLOŃSKIEGO

CCXXIII PRACE Z HISTORII SZTUKI Z. 9 1971

Piotr Hordyński

ZESPÓŁ ARCHITEKTONICZNY PLACU KRÓLEWSKIEGO W NANCY
FUNDACJI STANISŁAWA LESZCZYNSKIEGO

GENEZA, WARTOŚCI ARTYSTYCZNE, PROGRAM IDEOWY*

I. WSTĘP

Stanisław Leszczyński, podobnie jak jego imiennik, ostatni król Polski,
wynagrodził niepowodzenia polityczne niczwykle ożywioną działalnością na
polu sztuki, jaką rozwinął podczas długich lat swego pobytu w Lotaryngii.
Mecenat artystyczny Leszczyńskiego -wciąż czeka na gruntowne opracowanie —
tematem tej pracy będzie tylko najcenriiejsze jego dokonanie: zespół placów
w Nancy. Choć nie zaliczający się. do sztuki polskiej, jest wszelako jednym z naj-
świetniejszych dzieł sztuki jakie kiedykolwiek powstało za sprawą mecenatu
Polaka.

Zespół architektoniczny Placu Królewskiego w Nancy składa się z trzech
ustawionych wzdłuż osi północ-południe członów (ryc. 1). Są nimi kolejno
od południa: właściwy plac królewski, na którym ongiś stał pomnik Ludwi-
ka XV, Place de ła Carriere i wreszcie owalny placyk, tzw. Hemicycle. Dawny
Plac Królewski — dziś Place Stanislas •— otoczony jest z trzech stron bu-
dynkami o jednolicie ukształtowanych fasadach, z czwartej zaś zamykają go
niskie jednokondygnacjowe pawilony. W północnych narożnikach są umiesz-
czone fontanny obramione bogato złoconymi żelaznymi kratami. Podobne do
nich kraty częściowo przesłaniają wyjścia z placu i tylko północna pierzeja
otwiera się w krótką uliczkę prowadzącą do łuku triumfalnego, za którym znaj-
duje się silnie wydłużony Place de ła Carriere. Na swym północnym krańcu

*) Niniejszy artykul jest oparty na wynikach pracy magisterskiej przygotowanej w r. akad.
1965/66 na Wydziale Filozoficzno-IIistorycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego pod kierow-
nictwem prof. dra Adama Bochnaka, którcmu pragnę złożyć na tym miejscu podziękowanie,
równie jak prof. drowi Lechowi Kalinowskiemu, który był tej pracy troskliwym recenzentem.

157