DOI Artikel:
Gumiński, Samuel: Śląska architektura późnobarokowa w pierwszej połowie XVIII wieku a kóscioł Św. Mikołaja na Małej Stronie w Pradze
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.26680#0121
w r. 1705. Zniszczenia spowodowane przez następny pożar w r. 1723 stały się
przyczyną wzniesienia nowego kościoła. Zbudowano go w latacli 1727—1730,
wykorzystując wcześniejsze, osiemnastowieczne prezbiterium, i lokując nowy
korpus po jego wschodniej stronie, odwrócono tym samym orientację budynku 14.
Budowę prowadził legnicki budowniczy Jan Jakub Scheerhofer, w czym
pomagał mu jego syn Franciszek Michał 15. Przypuszczając, że Scheerhofer
był uczniem lub współpracownikiem Krzysztofa Dientzenhofera, monografista
Lubomierza sugeruje, iż legnicki mistrz mógł być autorem projektu 16. Czy tak
było istotnie, trudno powiedzieć, nie znając żadnej potwierdzonej archiwalnie
samodzielnej pracy Scheerhofera.
Przygotowywana finansowo od wielu lat budowa nowego kościoła opactwa
cystersów w Krzeszowie (rys. 4, ryc. 5) została dokonana w latach 1728—1735.
Kierownikiem budowy prowadzonej według niezachowanych planów niezna-
nego architekta był Józef Antoni Jentsch z Lubawki, budowniczy kamienno-
górski 17.
14 Lutsch, Verzeichnis... III, s. 505. — T. Bachmiński, Gryfów, Gryf Luhomierz, W rociaw-
Warszawa-Kraków 1964, s. 147—149.
15 Jan Jakub Scheerhofer (vel Schorhofer), legnicki budowniczy pochodzący ze Śląska
Cieszyńskiego, żył w łatach 1688—1758, Z jego prac poza kościołem lubomierskim znamy jedynie
rozpoczętą w r. 1726 według projektu Hertla Akademię Rycerską w Legnicy. Młodszy Sclieer-
hofer budował od r. 1735 ratusz w Legnicy; por. Lutsch, Verzeichnis... III, s. 248; Scheerhofer
Johann Jakob (Thieme-Becker, o. c. XXIX, s. 599); Bachmiński, o. c., s. 152.
16 Bachmiński, o. c., s. 152—153.
17 Autor projektu kościoła opackiego pozostaje nieznany. Patzak, Liebenthal..., s. 114,
stwierdził, iż budowniczym-wykonawcą kościoła był Józef Antoni Jentsch. Autor ten wysunął
też przypuszczenie, że twórcą płanów rnógł być albo Jentsch, albo Kilian Ignacy Dientzen-
hofer; por. tenże, Jentsch Joseph Anton (Thieme-Becker, o. c. XVIII, s. 521). Powtarzana
później niejednokrotnie w literaturze teza o autorstwie K. I. Dientzenhofera nie może być
utrzymana, gdyż twórczość tego architekta reprezentuje zupełnie inny kierunek. O twórczości
K. I. Dientzenhofera por.; M. Korecky, Tvorba Kiliana Ignace Dientzenhofera (Zpravy pa-
matkove peće XI—XII, 1951—52, s. 45—107); H. G. Franz, Gotik und Barock im Werk des
J. Santini Aichel (Wiener Jahrbuch fur Kunstgeschichte XIV [XVIII], 1950, s. 127); tenże,
Bauten und Baumeister..., s. 135—159; w tej ostatniej pracy (s. 206) negatywna opinia o łą-
czeniu projektu Krzeszowa z Kilianem Ignacym Dientzenhoferem. — Przeciw przyjęciu tezy
o autorstwie Jentscha przemawiają wyniki porównania kościoła krzeszowskiego z dziełami,
w których stwierdzono na podstawie archiwalnej jego wkład jako projektanta; por. Patzak,
Jentsch, s. 521. Jentsch ukazuje się nam w nich jako prowincjonalny, nietwórczy arehitekt,
w żadnym wypadku nie zdolny do stworzenia projektu tej miary budowli, co kościół opacki
w Krzeszowie. T. Gravenhorst, Schlesien. Erlebnisse eines Landes, Breslau 1938, s. 50, wiążąc
autora ze szkołą praską widzi też — niesłusznie — wpływy francuskie, za twórcę zaś architek-
tury fasady uważa — idąc przypuszczalnie za N. Lutterottim, Griissau. Ein Fiihrer, 1. wyd.
Grussau 1930, s. 6 — rzeźbiarza Ferdynanda Maksymiliana Brokofa, który w istocie jest je-
dynie współautorem jej dekoracji rzeźbiarskiej; por. O. J. Blażićek, Ferdinad Maxmilian
Brokof Praha 1957, s. 16, oraz tenże, Sochafstci baroku v Ćechach, Praha 1958, s. 133. Niektórzy
autorzy (G. Chmarzyński, o. c., s. 260 oraz Franz, Bauten und Baumeisler..., s. 206) widzą
związki łączące formy fasady ze sztuką kręgu Prandtauera. Zarówno znawca problemu, Franz
(tamże), jak i autor najnowszej pracy poświęconej sztuce Krzeszowa (II. Dziurla, Krzcszów,
Wrocław-Warszawa-Kraków 1964, s. 38) pozostawiają kwestię autorstwa kościoła nadal
otwartą. — Literatura dotycząca kościoła w Krzeszowie jest ilościowo dosyć bogata. Oprócz
111
przyczyną wzniesienia nowego kościoła. Zbudowano go w latacli 1727—1730,
wykorzystując wcześniejsze, osiemnastowieczne prezbiterium, i lokując nowy
korpus po jego wschodniej stronie, odwrócono tym samym orientację budynku 14.
Budowę prowadził legnicki budowniczy Jan Jakub Scheerhofer, w czym
pomagał mu jego syn Franciszek Michał 15. Przypuszczając, że Scheerhofer
był uczniem lub współpracownikiem Krzysztofa Dientzenhofera, monografista
Lubomierza sugeruje, iż legnicki mistrz mógł być autorem projektu 16. Czy tak
było istotnie, trudno powiedzieć, nie znając żadnej potwierdzonej archiwalnie
samodzielnej pracy Scheerhofera.
Przygotowywana finansowo od wielu lat budowa nowego kościoła opactwa
cystersów w Krzeszowie (rys. 4, ryc. 5) została dokonana w latach 1728—1735.
Kierownikiem budowy prowadzonej według niezachowanych planów niezna-
nego architekta był Józef Antoni Jentsch z Lubawki, budowniczy kamienno-
górski 17.
14 Lutsch, Verzeichnis... III, s. 505. — T. Bachmiński, Gryfów, Gryf Luhomierz, W rociaw-
Warszawa-Kraków 1964, s. 147—149.
15 Jan Jakub Scheerhofer (vel Schorhofer), legnicki budowniczy pochodzący ze Śląska
Cieszyńskiego, żył w łatach 1688—1758, Z jego prac poza kościołem lubomierskim znamy jedynie
rozpoczętą w r. 1726 według projektu Hertla Akademię Rycerską w Legnicy. Młodszy Sclieer-
hofer budował od r. 1735 ratusz w Legnicy; por. Lutsch, Verzeichnis... III, s. 248; Scheerhofer
Johann Jakob (Thieme-Becker, o. c. XXIX, s. 599); Bachmiński, o. c., s. 152.
16 Bachmiński, o. c., s. 152—153.
17 Autor projektu kościoła opackiego pozostaje nieznany. Patzak, Liebenthal..., s. 114,
stwierdził, iż budowniczym-wykonawcą kościoła był Józef Antoni Jentsch. Autor ten wysunął
też przypuszczenie, że twórcą płanów rnógł być albo Jentsch, albo Kilian Ignacy Dientzen-
hofer; por. tenże, Jentsch Joseph Anton (Thieme-Becker, o. c. XVIII, s. 521). Powtarzana
później niejednokrotnie w literaturze teza o autorstwie K. I. Dientzenhofera nie może być
utrzymana, gdyż twórczość tego architekta reprezentuje zupełnie inny kierunek. O twórczości
K. I. Dientzenhofera por.; M. Korecky, Tvorba Kiliana Ignace Dientzenhofera (Zpravy pa-
matkove peće XI—XII, 1951—52, s. 45—107); H. G. Franz, Gotik und Barock im Werk des
J. Santini Aichel (Wiener Jahrbuch fur Kunstgeschichte XIV [XVIII], 1950, s. 127); tenże,
Bauten und Baumeister..., s. 135—159; w tej ostatniej pracy (s. 206) negatywna opinia o łą-
czeniu projektu Krzeszowa z Kilianem Ignacym Dientzenhoferem. — Przeciw przyjęciu tezy
o autorstwie Jentscha przemawiają wyniki porównania kościoła krzeszowskiego z dziełami,
w których stwierdzono na podstawie archiwalnej jego wkład jako projektanta; por. Patzak,
Jentsch, s. 521. Jentsch ukazuje się nam w nich jako prowincjonalny, nietwórczy arehitekt,
w żadnym wypadku nie zdolny do stworzenia projektu tej miary budowli, co kościół opacki
w Krzeszowie. T. Gravenhorst, Schlesien. Erlebnisse eines Landes, Breslau 1938, s. 50, wiążąc
autora ze szkołą praską widzi też — niesłusznie — wpływy francuskie, za twórcę zaś architek-
tury fasady uważa — idąc przypuszczalnie za N. Lutterottim, Griissau. Ein Fiihrer, 1. wyd.
Grussau 1930, s. 6 — rzeźbiarza Ferdynanda Maksymiliana Brokofa, który w istocie jest je-
dynie współautorem jej dekoracji rzeźbiarskiej; por. O. J. Blażićek, Ferdinad Maxmilian
Brokof Praha 1957, s. 16, oraz tenże, Sochafstci baroku v Ćechach, Praha 1958, s. 133. Niektórzy
autorzy (G. Chmarzyński, o. c., s. 260 oraz Franz, Bauten und Baumeisler..., s. 206) widzą
związki łączące formy fasady ze sztuką kręgu Prandtauera. Zarówno znawca problemu, Franz
(tamże), jak i autor najnowszej pracy poświęconej sztuce Krzeszowa (II. Dziurla, Krzcszów,
Wrocław-Warszawa-Kraków 1964, s. 38) pozostawiają kwestię autorstwa kościoła nadal
otwartą. — Literatura dotycząca kościoła w Krzeszowie jest ilościowo dosyć bogata. Oprócz
111